S'Istrìa (Tyto alba) de sa Familia Tytonidae. Est unu puzone notturnu. Cun pumas de colore biancu, e cun unu pagu de marrone subra sas alas. Sa fache cumparidi tunda, cun su picculu minore. Sas farrancas sunt robustas. Vivet in campagna ma s'ind agatant puru in tzitzade. Est unu catzadore a de notte de animales minores: puzones, sorighes, e ateros rotzigadores,nocivos. Ada una vista 'ona a de notte, e paret chi eppada orijas finas, e-i custu l'agiudada in sa catza. Duncas, est unu puzone utile. Ma s'omine, cun sos disbuscamentos, e fraigos de domos e de istradas est imminorighende s'abitat de custos puzones, ed est provochende s'iscumparsa issoro. In Sardigna custu puzone non godit de bona nomea.
Al barbagiân (barbagianni in italiân - Tyto alba al nòm sientéfich) l'é un uşèl zanfadōr notûren ch' al fà pêrta ed la faméja di Titonidi (faméja 'd uşê cun la fâcia a fōrma ed cōr).
În pâlid, 33-39 cm 'd altèsa cun avêrta 'd êli 80-90 cm e gh'à al sâmpi lònghi. Quând a se şvèinen al zōni ed câsa a gh'àn un vōl a ònda.
Mâs'c e fèmni a 's arvîşen dimòndi, mó in generêl, al fèmni în un pô pió grôsi di mâs'c e a gh'àn un culōr pió scûr. Al pèiş al và da cîrca 200 grâm per i sòt gèner pió céch (cme per eşèimpi quî dal işòli Galapagos) a pió ed 500 grâm cme i barbagiân dal Nôrd Amèrica, mèinter i barbagiân europèi a pèişen tra i 300 grâm (al mâs'c) a cîrca 400 grâm (la fèmna). A gh'é soquânt sòt gèner ch' a 's arcgnòsen da i culōr ed la pêrta bâsa dal côrp. Per eşèimpi, al Tyto alba alba ed l' Euròpa ocidentêla l'é praticamèint biânch sòta, mèinter al Tyto alba guttata ed l'Euròpa centrêla l'é aransòun. Tót i sòt gèner a gh'àn al pêrti d'ed sōver grîşi e culôr tèra ròsa. Al piómi l'é in gèner dimòndi luşèint .[1]
I barbagiân a gh' n'é dapertót mēno che in Atartide
In uşê carateréstich dal zôni 'd avêrta campâgna e a vân a câsa masmamèint ai mêrşen di bôsch.
În preşèint in tóta l'Amèrica Latèina, a gh' n' é dimòndi in Euròpa, a 'gh n'é mia sōl ind i pôst frèd, cmê int l' Êrch Alpèin, e int la Scandinavia. In Amèrica dal Nord e in Cànada a 'gh n'é pōch e a 'gh n'é gnân ûn in Alàska. In Africa invēci a 'gh n' é 'na grôsa varietê. A 'gh n'é in Indocina e in Australia
A mâgnen di sòregh muscardèin, râni e insèt e dal bèsti danōşi per l'òm cme i pundgòun, i sòregh, e al têlpi. Un barbagiân grând al mâgn pió o mēno 3 sòregh al dé. Quând a 's mèten insèm, al mâs'c al zibés a la fèmna 'na ciapêda per avèir al permès ed quacêrla. 'Na côpia ch' la tîra só da i 3 a i 5 céch la magnarà dimòndi di pió.
Al barbagiân al dà di vantâg cunômich a l'òm perché al fà fōra dal j êtri bèsti danōşi cme sòregh e têlpi. Per cla ragiòun ché i cuntadèin despès în dispôst a dêr cà a i barbagiân cun fêregh di né muntê int al parèidi dal tēşi. In pió al vîn despès druvê ind la câsa cun j uşê, difâti tra i zanfadōr notûren l' è còl pió druvê
Per lo pió a stân int al 'stès pôst, a vōlen int la nôt o int la basōra. A gh' àn un vêrs ch' l' é un sîgh ch' al dà fastédi al j urèc a chi al gh' è aşvèin. In pió a sîghe ch' a sèmbren pgnâti a vapōr. Se vînen ciapê o més al stréchi a 's mèten a pàns' êlt e a 's mèten a şgambinêr.
A gh'é un móc ed sotgèner:
(manca):
(manca):
Al barbagiân (barbagianni in italiân - Tyto alba al nòm sientéfich) l'é un uşèl zanfadōr notûren ch' al fà pêrta ed la faméja di Titonidi (faméja 'd uşê cun la fâcia a fōrma ed cōr).
.jpg)
.jpg)
