Sparceta górska[3] (Onobrychis montana DC.) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych.
Rozmieszczenie geograficzne
Rośnie w górach Południowej i Środkowej Europy: w Alpach, Apeninach, Jurze, górach Dynarskich, górach Półwyspu Bałkańskiego i w Karpatach[4]. Według niektórych źródeł występuje także w Turcji[5]. W Polsce jest gatunkiem bardzo rzadkim. Występuje wyłącznie w Tatrach i to na kilku zaledwie stanowiskach. Wszystkie znajdują się w Tatrach Zachodnich i skupione są w zachodniej części Czerwonych Wierchów: na dnie Wąwozu Kraków, na schodzących do niego zboczach Wysokiej Turni oraz na Przednim Kamiennym[4].
Morfologia
- Łodyga
- Podnosząca się lub rozesłana, o wysokości 10-40 cm . Roślina tworzy kępy składające się z pędów kwiatowych oraz płonnych[6].
- Liście
- Nieparzystopierzaste, złożone 4-8 par podługowatych listków.
- Kwiaty
- Zebrane w gęsty groniasty, krótki, podłużnie jajowaty kwiatostany . Kwiaty motylkowe, korona intensywnie różowopurpurowa. Żagielek jest wyraźnie (o 1-2 mm) krótszy od łódeczki. Skrzydełka mają długość 5-6 mm[6].
- Owoce
- Okrągławe, spłaszczone strąki z kolczastym grzebieniem. Zawierają 1-2 nasiona[4].
Biologia i ekologia
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do sierpnia. Zdolność kiełkowania nasion bardzo duża i do kiełkowania nie wymagają okresu spoczynku. Występuje w piętrze kosodrzewiny i piętrze halnym w naskalnych murawach. W Tatrach rośnie na podłożu wapiennym[4]. Liczba chromosomów 2n = 28 Ga 2, 4, 6[7].
Zagrożenia
Według klasyfikacji IUCN gatunek narażony na wyginięcie w Karpatach polskich (kategoria VU). Według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin oraz polskiej czerwonej listy również gatunek narażony (kategoria VU)[8][9]. Występuje tylko na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego i nie jest bezpośrednio zagrożony, gdyż jego stanowiska znajdują się poza szlakami turystycznymi. Populacja w Wąwozie Kraków liczy kilka tysięcy osobników. Jednak występowanie na niewielkim tylko i izolowanym obszarze stanowi powód do włączenia tego gatunku do listy gatunków zagrożonych. Jego stanowiska wymagają monitoringu. Jest też uprawiany ogrodzie Instytutu Ochrony PAN w Zakopanem (przy Muzeum Tatrzańskim)[4].
Przypisy
-
↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website/Fabaceae (ang.). 2001–. [dostęp 2010-02-26].
-
↑ The International Plant Names Index. [dostęp 2017-01-24].
-
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
-
↑ a b c d e Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
-
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].
-
↑ a b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
-
↑ Flora Francji. [dostęp 2011-02-12].
-
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
-
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
