Recent mophological (Yoshizawa & Johnson 2006) and molecular evidence (Johnson et al. 2004) has shown that the parasitic lice (Phthiraptera) evolved from within the psocopteran suborder Troctomorpha. In modern systematics, Psocoptera and Phthiraptera are therefore treated together in the order Psocodea (Bess et al. 2006).
In the Phthiraptera, louse is used for the singular and lice are used for the plural.“There are more than 3, 000 known species of lice and…more remain undescribed” (Smith and Page, 1997).They are usually about 0.5-6 millimeters in length.They require a host to survive and would not last long without one.Lice lack wings and mostly feed on skin or blood.Depending on the species, they feed by sucking or chewing.They can be found on “every avian and mammalian order except for monotremes (the platypus and echidnas), bats, whales, dolphins, porpoises, and pangolins” (Wikipedia, 2013).For mammals, the lice will attach their eggs with saliva.For birds, the lice will lay their eggs in spots that the birds cannot reach with their beaks.Lice tend to be more aggregated when living on bird species.They undergo incomplete metamorphosis.Within a month, the nymphs will molt three times before becoming an adult.
Los ftirápteros (Phthiraptera), comúnmente conocíos como pioyos, son un orde d'inseutos ápteros (ensin nales nel adultu, nesti casu perdíes secundariamente) hemimetábolos (que'l so desenvolvimientu consta de güevu, dellos estadios de ninfa y adultu), ectoparásitos d'aves y mamíferos, qu'inclúi unes 3250 especies.[1] Los sos güevos llámense bibes, que los pioyos xunten a pode o plumes de la so güéspede.
Afecten a toles aves y mamíferos, sacante los monotremes (ornitorrincu y equidnes) y dellos órdenes d'euterios, como los quirópteros (esperteyos) y folidotos (pangolines). A esti orde pertenecen inseutos que provoquen infestaciones d'importancia económica como'l pioyu del cueru cabelludo humanu (Pediculus humanus capitis, otros pioyos qu'afecten al humanu son el pioyu del cuerpu Pediculus humanus corporis y la lladiya Pthirus pubis), los qu'afecten al ganáu bovino (Damalinia (Bovicola) bovis, Haematopinus eurysternus, Linognathus vituli, Solenopotes capillatus[2]) y delles especies de "piojillos de les aves" qu'afecten a les pites (como Menacanthus stramineus, Menopon gallinae).
Son altamente específicos del so hospedador o güéspede y munches especies inclusive prefieren llugares determinaos del so cuerpu. Los pioyos, a diferencia d'otros ectoparásitos como les pulgues, pasen tol so ciclu de vida sobre'l güéspede, dende'l güevu hasta l'estáu adultu y la reproducción. Treslladar de güéspede a güéspede caminando, pueden pasar unes poques hores o hasta dos díes fora del so güéspede primariu y esperando al siguiente. Les adaptaciones al parasitismu reflexar nel adultu nel so tamañu (de 0,5 a 8 mm), y les pates que nos subordes más avanzaos terminen en garres fuertes pa enferronase firmemente al pelo, piel y plumes; nun tienen nales nin la posibilidá de saltar. Según la especie alimentar de restos de piel, partes de plumes, secreciones sebáceas o sangre; pueden tener boca mazcadora o zucadora. El so color ye variable. Tamién puede pegase a los neños
Pa la epidemioloxía del pioyu del cueru cabelludo humanu vease pediculosis.
L'orde subdividióse tradicionalmente en dos grupos (órdenes o subordes, según el autores) en rellación colos sos vezos alimenticios: los pioyos chupadores (Anoplura) y los pioyos mazcadores (Mallophaga). Sicasí, les clasificaciones recién suxuren que los Mallophaga son parafiléticos, y reconócense cuatro suborden:[3]
Les 17 families conocíes distribuyíes de la siguiente manera:
Ricinus bombycillae, un pioyu amblícero del ampelis européu.
Trinoton anserinum, un pioyu amblícero del cisne común.
Damalinia limbata ye un pioyu ischnócero de les cabres. El machu ye más pequeñu que la fema.
Diagrama d'un pioyu ellaboráu por Robert Hooke, 1667.
Pioyu humanu sobre una liendrera (x20).
Los ftirápteros (Phthiraptera), comúnmente conocíos como pioyos, son un orde d'inseutos ápteros (ensin nales nel adultu, nesti casu perdíes secundariamente) hemimetábolos (que'l so desenvolvimientu consta de güevu, dellos estadios de ninfa y adultu), ectoparásitos d'aves y mamíferos, qu'inclúi unes 3250 especies. Los sos güevos llámense bibes, que los pioyos xunten a pode o plumes de la so güéspede.
Afecten a toles aves y mamíferos, sacante los monotremes (ornitorrincu y equidnes) y dellos órdenes d'euterios, como los quirópteros (esperteyos) y folidotos (pangolines). A esti orde pertenecen inseutos que provoquen infestaciones d'importancia económica como'l pioyu del cueru cabelludo humanu (Pediculus humanus capitis, otros pioyos qu'afecten al humanu son el pioyu del cuerpu Pediculus humanus corporis y la lladiya Pthirus pubis), los qu'afecten al ganáu bovino (Damalinia (Bovicola) bovis, Haematopinus eurysternus, Linognathus vituli, Solenopotes capillatus) y delles especies de "piojillos de les aves" qu'afecten a les pites (como Menacanthus stramineus, Menopon gallinae).
Laou (ul laouenn pa ne vez nemet unan) zo amprevaned munut ha diaskell a vev e blev al loened (bronneged ha laboused) hag an dud. N'eus nemet nebeud eus al loened-se n'o devez ket laou, evel an eskell-kroc'hen, ha tud Japan n'o devez ket ivez a-hervez, hep ma oufed gwall vat perak. 3 000 spesad zo anezho.
Div izurzhiad a oa gwechall d'o c'hlenkañ: ar sunerien (Anoplura) hag ar chaokerien (Mallophaga). Hiriv en o renker e peder izurzhiad:
Laou-korf a vez graet anezho (Pediculus humanus capitise latin) d'o dishevelout diouzh ar re all, met aesoc'h ober un anv latin anezho eget kaout an dizober anezho ur wech ma vezont peg en ho krev. Nez eo an anv a vez graet eus o vioù.
Peurvuiañ e vez graet ar c'hemm etre teir gouenn laou da nebeutañ:
Er yezh pemdez e vez mesket alies an daou seurt-se.
Ouzhpenn e vez graet laou eus loened all:
Patrom:Taxobox image Patrom:Taxobox image Patrom:Taxobox fin
Laou (ul laouenn pa ne vez nemet unan) zo amprevaned munut ha diaskell a vev e blev al loened (bronneged ha laboused) hag an dud. N'eus nemet nebeud eus al loened-se n'o devez ket laou, evel an eskell-kroc'hen, ha tud Japan n'o devez ket ivez a-hervez, hep ma oufed gwall vat perak. 3 000 spesad zo anezho.
Div izurzhiad a oa gwechall d'o c'hlenkañ: ar sunerien (Anoplura) hag ar chaokerien (Mallophaga). Hiriv en o renker e peder izurzhiad:
an Anoplura, ar Rhyncophthirina, laou an olifanted, an Ischnocera: laou ar yer, an Amblycera: ur rumm chaokerien.
Els ftiràpters o polls (Phthiraptera) constitueixen un ordre d'insectes de l'infraclasse dels neòpters. Aquest ordre conté uns tres milers d'espècies d'insectes sense ales. Hi ha ectoparàsits obligats de cada ordre d'ocells i de la majoria d'ordres de mamífers. No infesten monotremes i tampoc es troben en alguns ordres d'euteris, com els ratpenats, cetacis i pangolís. Hi ha tres espècies de polls anoplurs que s'alimenten de sang i que s'ha descrit la possibilitat de transmissors potencial de malalties en els humans:
Els polls, com les xinxes i puces, tendeixen a desaparèixer durant temps de pau i abundància. Tornen a aparèixer, però, en els temps difícils de guerres i crisis a causa principalment de l'augment de la pobresa i d'una reducció en els nivells d'higiene.[3]
PDF
Els ftiràpters o polls (Phthiraptera) constitueixen un ordre d'insectes de l'infraclasse dels neòpters. Aquest ordre conté uns tres milers d'espècies d'insectes sense ales. Hi ha ectoparàsits obligats de cada ordre d'ocells i de la majoria d'ordres de mamífers. No infesten monotremes i tampoc es troben en alguns ordres d'euteris, com els ratpenats, cetacis i pangolís. Hi ha tres espècies de polls anoplurs que s'alimenten de sang i que s'ha descrit la possibilitat de transmissors potencial de malalties en els humans:
Poll del cabell (Pediculus humanus capitis) Poll del cos (Pediculus humanus humanus) Poll del pubis, cabra o lladella (Pediculus pubis)Els polls, com les xinxes i puces, tendeixen a desaparèixer durant temps de pau i abundància. Tornen a aparèixer, però, en els temps difícils de guerres i crisis a causa principalment de l'augment de la pobresa i d'una reducció en els nivells d'higiene.
Afiechyd meddwl
Alcoholiaeth
Annwyd
Anorecsia nerfosa
Asma
Syndrom Asperger
Awtistiaeth
Blinder meddwl
Brech goch
Brech ieir
Brech Wen
Briwiau'r geg
BSE
Cansar
Cen gwallt
Clefyd Alzheimer
Clefyd y galon
Clefyd y gwair
Clefyd y siwgr
Clunwst
Clwy'r marchogion
Clwy'r pennau
Clwyf y traed a’r genau
Colera
Creithiau
Croen gyda chraciau
Croen sensitif
Croen sych
Croenlid (Ecsema)
Cur pen
Cur pen eithafol
Cylchrediad y gwaed
Cymalau ystyfnig
Dafad (ar y croen)
Diffyg traul
Dolur annwyd
Dolur gwddw
Dolur rhydd
Yr Eryr
Ffibrosis systig
Ffliw
Ffliw adar
Gorguro’r galon
Gwahanglwyf
Gwlychu gwely
Gwynegon (Cricmala)
Gorguro’r galon
HIV
Iselder ysbryd
Liwcemia
Llau pen
Llais cryglyd
Llid y bledren
Llid y cyfbilen Llosg eira
Llosg haul
Llosgiadau
Malaria
Mislif afreolaidd
Mislif poenus
Mislif ysgafn
Nam ar y clyw
Nerfau
Niwmonia
Peswch
Pigyn clust
Plorod
Poliomyelitis
Poeni
Rwbela
Rhwymedd
Twymyn y gwair
Tyndra’r cyhyrau
Pryfyn bach yw'r lleuen (lluosog: llau neu ) a cheir dros 3,000 gwahanol fath ohonyn nhw. Er mai pryfaid ydyn nhw, tydyn nhw ddim yn medru hedfan. Mae tri math wedi eu cofrestru fel 'Asiant cario Afiechydon Dynol'. Ectoparaseit ydyn nhw sy'n hoff iawn o waed mamaliaid. Er hyn tydyn nhw ddim i'w gweld ar Monotremes (y platapws a'r echidnas) na'r ystlum, y morfil, dolffiniaid y llamhidydd na'r pangolin.
Mae llau pen yn bryfed bychain o faint pen pin – 2–4 mm o hyd (maint hedyn sesame). Maen nhw'n bryfed brown llwydaidd, heb adenydd ac maen nhw'n byw drwy sugno gwaed o groen pen yr unigolyn. Mae eu hwyau'n smotiau gwyn a elwir yn nedd ac maen nhw wedi'u gludo wrth waelod y gwallt. Mae'r wyau'n cymryd 10 diwrnod i ddeor ac aeddfedu, a gallant atgynhyrchu’n gyflym, 10 i 14 diwrnod ar ôl deor. Bydd eu niferodd yn tyfu'n gyflym os na chânt eu trin. Mae llau pen yn gyffredin mewn plant rhwng 4 ac 11 oed o ganlyniad i gysylltiad agos yn yr ysgol. Gall unrhyw un gyda gwallt byr neu hir ddal llau pen.
Mae trosglwyddo'n digwydd drwy gysylltiad agos pen â phen rhwng pobl. Mae llau ddim ond yn para'n fyw am ychydig funudau pan fyddant i ffwrdd oddi wrth ben dynol, ac ni chânt eu cario gan anifeiliaid anwes.
Y prif symptom yw cosi, yn enwedig y tu ôl i'r clustiau neu ar gefn y gwddf. Gall crafu parhaus beri i'r croen dorri, gan ganiatáu i heintiau eilaidd ddatblygu. Fodd bynnag gellir gweld arwyddion pla cyn i unrhyw symptomau ddatblygu – nedd yn y gwallt, ar flew a ddiosgwyd neu gribau; gobenyddion yn dangos bryntni anarferol o ganlyniad i dail llau. Gwneir diagnosis trwy gadarnhad gweledol o'r pla.[1]
Ceir dwy driniaeth bosibl:
Mae trwythau a siampŵau pryfladdol dros y cownter fel rheol yn cynnwys un o'r pryfleiddiaid canlynol dan amrywiol enwau:
.JPG)
.JPG)
|accessdate= (help) Pryfyn bach yw'r lleuen (lluosog: llau neu ) a cheir dros 3,000 gwahanol fath ohonyn nhw. Er mai pryfaid ydyn nhw, tydyn nhw ddim yn medru hedfan. Mae tri math wedi eu cofrestru fel 'Asiant cario Afiechydon Dynol'. Ectoparaseit ydyn nhw sy'n hoff iawn o waed mamaliaid. Er hyn tydyn nhw ddim i'w gweld ar Monotremes (y platapws a'r echidnas) na'r ystlum, y morfil, dolffiniaid y llamhidydd na'r pangolin.
Mae llau pen yn bryfed bychain o faint pen pin – 2–4 mm o hyd (maint hedyn sesame). Maen nhw'n bryfed brown llwydaidd, heb adenydd ac maen nhw'n byw drwy sugno gwaed o groen pen yr unigolyn. Mae eu hwyau'n smotiau gwyn a elwir yn nedd ac maen nhw wedi'u gludo wrth waelod y gwallt. Mae'r wyau'n cymryd 10 diwrnod i ddeor ac aeddfedu, a gallant atgynhyrchu’n gyflym, 10 i 14 diwrnod ar ôl deor. Bydd eu niferodd yn tyfu'n gyflym os na chânt eu trin. Mae llau pen yn gyffredin mewn plant rhwng 4 ac 11 oed o ganlyniad i gysylltiad agos yn yr ysgol. Gall unrhyw un gyda gwallt byr neu hir ddal llau pen.
Mae trosglwyddo'n digwydd drwy gysylltiad agos pen â phen rhwng pobl. Mae llau ddim ond yn para'n fyw am ychydig funudau pan fyddant i ffwrdd oddi wrth ben dynol, ac ni chânt eu cario gan anifeiliaid anwes.
Phthiraptera je řád hmyzu známého jako vši a všenky. Vši (Anoplura) a všenky (Mallophaga) byly dříve samostatné řády, které byly zrušeny, protože jsou parafyletické. Český název pro tento řád nebyl zaveden. Na celém světě existuje více než 3000 druhů.
Phthiraptera je velmi malý hmyz, který je sekundárně bezkřídlý (křídla u něj zmizela přizpůsobením parazitickému způsobu života). Parazitují na ptácích a savcích.
Obrázky, zvuky či videa k tématu Phthiraptera ve Wikimedia Commons
Phthiraptera je řád hmyzu známého jako vši a všenky. Vši (Anoplura) a všenky (Mallophaga) byly dříve samostatné řády, které byly zrušeny, protože jsou parafyletické. Český název pro tento řád nebyl zaveden. Na celém světě existuje více než 3000 druhů.
For alternative betydninger, se Lus (flertydig). (Se også artikler, som begynder med Lus)
Lus er vingeløse insekter. Lusen har sugende munddele, som de bruger til at suge blod af mennesker og andre hvirveldyr. Lusens krop er flad og bærer kloformede klamreben. Lus er ektoparasitter. Hos mennesket findes fladlusen, hovedlusen og kroplusen.
Fladlus (Phthirus pubis) er 1-1½ mm store. De lever oftest i kønsbehåringen, men kan også ses i brystbehåring og under armene.
Hovedlusen (Pediculus humanus capitis) lever hele livet i håret på toppen af hovedet på mennesker og spiser udelukkende menneskeblod. Parasitten har kun mennesket som værtsorganisme men chimpanser har en nært beslægtet art Pediculus schaeffi. Den er ca. ½ – 4 mm lang. Når den suger blod kan den fremkalder en ubehagelig kløe. Lusen kan være svær at se, eftersom at dens farve skifter mellem gennemsigtig og mørk, alt efter om den lige har suget blod. Æggene sidder ca. 1 cm over hovedbunden og sidder fast på hårstrået.
Luseshampoo og lusekam til bekæmpelse og behandling mod hovedlus kan købes i håndkøb på apoteket. Der findes mange varierede shampooer til bekæmpelse af lus. Der findes også forskellige kamme, men de bedste lusekamme er lavet med metaltænder. En detalje der gør at tænderne ikke så nemt knækker eller bøjer, og derfor tillader færre lus at undslippe kammen.
Udvikling fra æg til voksen hovedlus tager omkring 21-27 dage. Hver voksen hun producerer fra 50-150 æg i sin levealder. Æg klækkes på 5-9 dage. Larver skifter hylster tre gange før lusene er voksne. Unger og voksnes hovedernæring er blod flere gange om dagen. Voksne kan leve ca. en måned (30-40 dage). Hovedlus er totalt afhængig af deres vært for at udvikle sig og holde varmen. Faktisk kan hovedlus ikke gennemgå deres livscyklus, hvis de adskilles fra deres vært. Voksne og unger kan overleve 2-3 dage uden deres vært, dog kan æg leve op til 14 dage.
Kroplusen (Pediculus humanus humanus) findes oftest på kroppen, men også mellem klæderne. Denne race af lus findes ikke på hovedet, til forskel fra hovedlusen. Kroplusen forekommer efterhånden meget sjældent.
I håret på to omkring tusind år gamle, peruanske mumier fandt forskerne hundredvis af lus. Lus kom altså ikke til Amerika i 1500-tallet med europæerne, som man ellers har ment, men sandsynligvis allerede fulgt med de første mennesker, der krydsede over fra Sibirien for mindst 15.000 år siden. DNA-analyser af lusene støtter teorien om, at alle moderne mennesker nedstammer fra en lille gruppe i Afrika for omkring 75.000 år siden. Der findes tre typer lus i verden:
Overraskende nok var lusene i mumiernes hår ikke af type B, som er hyppigst i Amerika, men derimod af type A. Fordi den type lus er fundet over hele verden, og kun overføres ved nærkontakt, må det betyde, at lusene har fulgt menneskene fra de først vandrede ud fra Afrika i forhistorisk tid. [1]
Gruppen "Phthiraptera" består af to ordener:
De tre varianter der findes på mennesker hører til de sugende lus.
Bladlus hører ikke under lus, de er i ordenen Homoptera (Næbmundede).
For alternative betydninger, se Lus (flertydig). (Se også artikler, som begynder med Lus) Lus er vingeløse insekter. Lusen har sugende munddele, som de bruger til at suge blod af mennesker og andre hvirveldyr. Lusens krop er flad og bærer kloformede klamreben. Lus er ektoparasitter. Hos mennesket findes fladlusen, hovedlusen og kroplusen.
Die Tierläuse (Phthiraptera), auch bekannt als Lauskerfe oder Läuslinge, sind eine parasitisch lebende Insekten-Ordnung innerhalb der Neuflügler (Neoptera). Etwa 650 bis 1000 der 3500 Arten sind in Mitteleuropa verbreitet, sie werden in der Regel 1 bis 6 mm groß. Die Tiere der Gattung Laemobothrium erreichen eine Gesamtlänge von 11 mm.
Der Körper der Tierläuse ist in der Regel stark abgeflacht, der Kopf meist vorstehend. In der Regel haben die Tiere stechend-saugende Mundwerkzeuge, vor allem bei den Mallophaga sind sie jedoch auch beißend. Die einzelnen Segmente der Brust (Thorax) sind verwachsen und tragen keine Flügel, die relativ kurzen Beine sind mit Klammermechanismen bestückt, damit sich die Tiere am Wirt festhalten können.
Alle Tierläuse leben als Ektoparasiten an Vögeln (Federlinge) oder Säugetieren (Echte Tierläuse und Haarlinge). Sie stellen somit die einzige Hauptgruppe der Insekten (Ordnung) dar, bei der alle Mitglieder permanente Parasiten von Vögeln oder Säugetieren sind.[1] Dabei sind die meisten Arten mehr oder weniger spezifisch auf einem Wirt zu finden, häufig bevölkern auch mehrere Arten denselben Wirt. Ohne diesen Wirt sind sie meistens nur wenige Tage lebensfähig. Die Übertragung erfolgt meist bei direktem Körperkontakt oder über das Nest, bei der Kleiderlaus auch über Kleidung.
Entgegen der ursprünglichen Lehrmeinung, die von einem einzigen Vorfahren der heute lebenden Tierlausarten ausgeht, konnte eine internationale Forschergruppe um Kevin Johnson die Abstammung von zwei verschiedenen Urahnen nachweisen.[1] Vertreter der parasitischen Tierläuse entwickelten sich demnach trotz ihrer großen morphologischen Ähnlichkeit im Laufe der Evolution unabhängig voneinander zweimal, einmal als Stammform der Amblycera und einmal als Stammform aller anderen Tierläuse. Die große Übereinstimmung der parasitischen Körpermerkmale ist nach Meinung der Wissenschaftler das Ergebnis der Anpassung an das Wirtstier, jedoch kein Zeichen für die enge Verwandtschaft der Tiere untereinander (siehe auch: Konvergenz).
Innerhalb der Tierläuse werden vier Taxa unterschieden, die hauptsächlich anhand der Mundwerkzeuge identifiziert werden können. Gemeinhin werden die Amblycera und die Ischnocera in einem Taxon namens Mallophaga (Haarlinge und Federlinge) zusammengefasst:
Die Tiere des Taxon Amblycera ernähren sich vor allem von keratinhaltigen Substanzen wie Haaren, Hautschuppen und Federn. Sie leben im Fell von Säugetieren oder im Gefieder von Vögeln. Wichtige Vertreter dieser Gruppe sind Gliricola porcelli, welches aus Südamerika mit den Meerschweinchen eingeschleppt wurde und an diesen parasitiert sowie die größte Art der Tierläuse Laemobothrium atrum, der im Gefieder des Blässhuhns lebt.
Die Ischnocera ernähren sich wie die Amblycera von keratinhaltigen Substanzen und kommen ebenfalls bei Vögeln und Säugetieren vor. In diese Gruppe gehören der Amselfederling (Philopterus merulae), der Hundehaarling (Trichodectes canis), der den Gurkenkernbandwurm (Dipylidium caninum) bei Hunden überträgt und der Katzenhaarling (Felicola subrostratus).
Bei den Rhynchophthirina ist der vordere Kopfbereich rüsselartig verlängert und nach vorn ausgezogen. Dieses Merkmal teilt die Gattung Elefantenlaus (Haematomyzus) mit ihren Wirten, den Elefanten und Warzenschweinen. Die Rhynchophthirina umfassen nur die Familie Haematomyzidae mit der einzigen Gattung Haematomyzus (mit drei Arten).
Die Echten Tierläuse sind blutsaugende Insekten, die auf Säugetieren leben. Sie besitzen keine Flügel und werden ein bis sechs Millimeter groß. Ihre Eier, die sogenannten Nissen, kleben sie an den Haaren des Wirtes fest. Läuse sind zum Teil Krankheitsüberträger. Etwa 400 Arten von Läusen sind bekannt, in Mitteleuropa kommen etwa 20 vor.
In diese Gruppe gehören die bekanntesten Vertreter der Läuse, die Menschenläuse (Pediculidae) wie die Filzlaus (Pthirus pubis) und die beiden Unterarten der Menschenlaus, die Kleiderlaus (Pediculus humanus humanus) und die Kopflaus (Pediculus humanus capitis). Daneben existieren viele weitere Arten, etwa die auf Seehunden lebende und entsprechend salzwassertolerante Seehundlaus (Echinophthirius horridus) und die Schweinelaus (Haematopinus suis) am Hausschwein.
Die Tierläuse (Phthiraptera), auch bekannt als Lauskerfe oder Läuslinge, sind eine parasitisch lebende Insekten-Ordnung innerhalb der Neuflügler (Neoptera). Etwa 650 bis 1000 der 3500 Arten sind in Mitteleuropa verbreitet, sie werden in der Regel 1 bis 6 mm groß. Die Tiere der Gattung Laemobothrium erreichen eine Gesamtlänge von 11 mm.
Chawa ni wadudu wadogo wa oda Phthiraptera katika nusungeli Pterygota (wenye mabawa), lakini hata kama wahenga wao walikuwa na mabawa, chawa hawanayo. Wadudu hawa wote ni vidusia wa nje juu ya ndege na mamalia isipokuwa Monotremata (kinyamadege na mhanganungu), popo, nyangumi, pomboo na kakakuona. Kuna aina mbili za chawa: wanaokula nywele, manyoya na seli za ngozi zilizokufa, na wanaofyunza damu ya mwenyeji. Chawa wa aina ya kwanza wana vipande vya mdomo vya kutafuna, wale wengine wana mdomo wa kufyunza. Miguu inabeba aina za magando madogo ili kushika nywele au manyoya ya mwenyeji. Kwa kawaida mayai ya chawa yamegandia nywele au manyoya, au pengine yamewekwa ndani ya shina la unyoya.
Chawa wanaopatikana kichwani hawana magonjwa yoyote wanayosababisha lakini waliye mwilini huwa wanasababisha magonjwa. Hata hivyo, katika jamii nyingi, chawa huonekana kana kwamba huwasumbua walio wachafu ama wanaoishi kwa uchafu. Pia hufanya mtu adhoofike kwa sababu ya kunyonywa na vidusia hawa.
Kuna dawa kadhaa za kupuliza ili kuwaua wadudu hawa. Usafi pia ni muhimu kama wataka kuwakwepa.
Amblycera (Menacanthus stramineus)
Amblycera (Menacanthus sp.)
Anoplura (chawa wa mbeleni, Pthirus pubis)
Anoplura (yai la chawa wa mbeleni)
Anoplura (chawa wa ngagi, Pthirus gorillae)
Ischnocera (chawa wa njiwa, Columbicola columbae)
Makala hii kuhusu mdudu fulani bado ni mbegu. Chawa ni wadudu wadogo wa oda Phthiraptera katika nusungeli Pterygota (wenye mabawa), lakini hata kama wahenga wao walikuwa na mabawa, chawa hawanayo. Wadudu hawa wote ni vidusia wa nje juu ya ndege na mamalia isipokuwa Monotremata (kinyamadege na mhanganungu), popo, nyangumi, pomboo na kakakuona. Kuna aina mbili za chawa: wanaokula nywele, manyoya na seli za ngozi zilizokufa, na wanaofyunza damu ya mwenyeji. Chawa wa aina ya kwanza wana vipande vya mdomo vya kutafuna, wale wengine wana mdomo wa kufyunza. Miguu inabeba aina za magando madogo ili kushika nywele au manyoya ya mwenyeji. Kwa kawaida mayai ya chawa yamegandia nywele au manyoya, au pengine yamewekwa ndani ya shina la unyoya.
De Deertlüs(e) (Phthiraptera), meist eenfach Lüs(e) nömmt, sünd en Ornen mank de Insekten. Se leevt as Parasiten up annere Deerter. De meisten Aarden hefft keen Flunken un sünd bannig lüttjet, meist bloß en poor Millimeters lang. Bekannt sünd sunnerlich de Suuglüse ut de Unnerornen Anoplura (Echte Lüse), mit de Minschenlüse (as de Schaamluus, de Koppluus un de Klederluus). De Vagellüse ut de Unnerornen Ambycera freet Feddern un höört ok to düsse Ornen mit to. Bi 650 bit 1000 vun de alltohopen 3500 Aarden sünd in Middeleuropa tohuse.
Dat Lief vun de Deertlüse is normalerwiese bannig platt, de Kopp steiht meist vör. Normolerwiese hefft de Deerter en Suugrüssel, man sunnerlich bi de Mallophaga könnt se mit ehre Mundwarktüge ok kauen un bieten. De enkelten Segmente vun de Bost sünd tohopenwussen, Flunken dreegt se nich, un an de wat korten Been sitt Klamern an, wo sik de Lüse mit an ehren Weert fastholen könnt.
All Deertlüse leevt as Ektoparasiten an Vagels (Vagellüse) oder Söögdeerter (Echte Lüse). Se sünd dor de eenzigste Hööftgruppen (Ornen) mank de Insekten mit, bi de all Deerter, de dor tohören doot, jummerweg as Parasiten up Vagels un Söögdeerter leevt.[1] De meisten Aarden leevt mehr oder minner man bloß up een Weert, faken könnt ok en ganze Reeg vun Aarden up densülvigen Weert sitten. Ohne düssen Weert könnt se meist bloß en poor Dage overleven. Overdragen weert se meist bi direkten Kontakt vun Lief to Lief oder over dat Nest, bi de Klederluus ok over de Kledaasch.
. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons. De Deertlüs(e) (Phthiraptera), meist eenfach Lüs(e) nömmt, sünd en Ornen mank de Insekten. Se leevt as Parasiten up annere Deerter. De meisten Aarden hefft keen Flunken un sünd bannig lüttjet, meist bloß en poor Millimeters lang. Bekannt sünd sunnerlich de Suuglüse ut de Unnerornen Anoplura (Echte Lüse), mit de Minschenlüse (as de Schaamluus, de Koppluus un de Klederluus). De Vagellüse ut de Unnerornen Ambycera freet Feddern un höört ok to düsse Ornen mit to. Bi 650 bit 1000 vun de alltohopen 3500 Aarden sünd in Middeleuropa tohuse.
Los ftiraptèrs (Phthiraptera) constituisson dins un òrdre unic l'ensems dels insèctes designats jol nom de pesolhs, entre los quals trobam lo pesolh de l'òme.
L'òrdre compta unas 4 900 espècias consideradas coma validas[1].
Dins la segonda edicion de son Systema Naturae (1758), Carl von Linné pren coma nom de genre lo nom latin del pesolh, Pediculus. I amassa pasmens fòrça animals que podon avar l'aspècte de pesolh, es a dire los posolhs vertadièrs (anoplors), los pesolhs dels aucels (mallofags), los psòcs e tanben un diptèr hippoboscideu. Lo seguèt sul subiècte Johan Christian Fabricius (1775).
La primièr destriament entre los posolh vertadièrs, chucaires de sang, e las espècias amb de mandibulas trissadoiras (mallophages) es degut a Charles de Geer en 1778: gardèt lo nom de genre Pediculus pels primièrs e designa los segonds jol nom de Ricinus[2].
L'ordre dels anoplors foguèt creat par William Leach en 1815, mas encara i sarra un genre de mallofags. Fin finala Christian Ludwig Nitzsch, davancièr dins l'estudi dels ftiraptèrs, creèt lo tèrme de mallofags en 1818. La diferencia entre los pesolhs vertadièrs, ematofags d'aparelh bucal fissador/chucaire, e los mallofags d'aparelh bucal trissador s'establilizèt e foguèt confirmat par Hermann Burmeister en 1838.
La classificacion tradicionala oposant aqueles dos òrdres, mallofags e anoplors, foguèt contestada en 1985 sus la basa d'una analisi cladistica basada sus la morfologia[3]. Dempuèi, la classificacion filogenetica adoptada mai tard varièt pauc e foguèt confortada per de trabalhs de filogenia moleculara. Compta quatre grands grops sovent considerats coma de sos-òrdres.
Lo pesolh es l'un dels principals insèctes vectors del tifús e benlèu d'autres patogèns.
Charles Vialatte, Henry Foley e Edmond Sergent contriguèron a la descobèrta del ròtle del pesolh dins la transmission de la fèbre recurrenta mondiala dels aes 1923 - 1925.
L'infestacion de la pèl per de poselhs es desagrable per causa de la prusina de las fissadas mas es benigna.
Los ftiraptèrs (Phthiraptera) constituisson dins un òrdre unic l'ensems dels insèctes designats jol nom de pesolhs, entre los quals trobam lo pesolh de l'òme.
L'òrdre compta unas 4 900 espècias consideradas coma validas.
Ang garapata (Ingles: dog lice o dog louse) ay isang uri ng kulisap o kuto na nabubuhay sa ibabaw ng katawan ng mga aso at sumisipsip ng dugo ng mga ito. Kahawig ng mga ito ang mga garapata.[1]
Ang lathalaing ito na tungkol sa Kulisap ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Ang garapata (Ingles: dog lice o dog louse) ay isang uri ng kulisap o kuto na nabubuhay sa ibabaw ng katawan ng mga aso at sumisipsip ng dugo ng mga ito. Kahawig ng mga ito ang mga garapata.
Kutu nyaéta insékta parasit nu teu boga jangjang nu nyedot getih sasatoan atawa manusa (saperti hayam,jeung anjing).[1] Keur manusa, kutu mangrupa insékta parasit leutik nu bisa ngeusian sirah jeung awak, kaasup daerah intim.[2] Kutu manusa hirup ku cara nyedot getih manusa. Kutu nujul kana sagala rupa artropoda leutik nepika leutik pisan.[2] Ngaran ieu digunakeun pikeun sababaraha crustacea cai leutik (saperti kutu cai), insékta (saperti kutu sirah jeung kutu daun), sarta rupa-rupa anggota Acarina (tumila jeung caplak, nu leuwih raket patalina jeung lancah daripada insékta). Sagala nu disebut "kutu" alatan ukuranana leutik. Ku kituna, harti awam istilah ieu teu boga harti taksonomi.[3]
Tilu jinis kutu nu cicing dina manusa nyaéta:[2]
Di handap ieu aya sababaraha kelompok sato nu ngagunakeun ngaran kutu:[3]
Kutu ngacu marang manéka artropoda mawa ukuran cilik nganti cilik banget. Jeneng iki dipigunakaké kanggo sapérangan krustasea banyu cilik (kaya ta kutu banyu), gegremet (kaya ta tuma sirah lan kutu godhong), sarta — kanthi salah kaprah — manéka anggota Acarina (tungau lan caplak, sing duwé kerabat luwih cerak karo angga-angga tinimbang gegremet). Kabèh diarani "kutu" amarga ukurané sing cilik. Kanthi mangkono, pangertèn awam istilah iki ora duwé teges taksonomi.
Ing ngisor iki sapérangan golongan kéwan sing migunakaké jeneng kutu:
Kutu nyaéta insékta parasit nu teu boga jangjang nu nyedot getih sasatoan atawa manusa (saperti hayam,jeung anjing). Keur manusa, kutu mangrupa insékta parasit leutik nu bisa ngeusian sirah jeung awak, kaasup daerah intim. Kutu manusa hirup ku cara nyedot getih manusa. Kutu nujul kana sagala rupa artropoda leutik nepika leutik pisan. Ngaran ieu digunakeun pikeun sababaraha crustacea cai leutik (saperti kutu cai), insékta (saperti kutu sirah jeung kutu daun), sarta rupa-rupa anggota Acarina (tumila jeung caplak, nu leuwih raket patalina jeung lancah daripada insékta). Sagala nu disebut "kutu" alatan ukuranana leutik. Ku kituna, harti awam istilah ieu teu boga harti taksonomi.
Kutu ngacu marang manéka artropoda mawa ukuran cilik nganti cilik banget. Jeneng iki dipigunakaké kanggo sapérangan krustasea banyu cilik (kaya ta kutu banyu), gegremet (kaya ta tuma sirah lan kutu godhong), sarta — kanthi salah kaprah — manéka anggota Acarina (tungau lan caplak, sing duwé kerabat luwih cerak karo angga-angga tinimbang gegremet). Kabèh diarani "kutu" amarga ukurané sing cilik. Kanthi mangkono, pangertèn awam istilah iki ora duwé teges taksonomi.
Lauso esas la nomo por l'insekti de la rango phthiraptera, mikra artropodi qua nek flugas nek saltas. Lausi havas sis gambi qui terminas su en pinci, uzata por parazitar haruri che homi ed altra mamiferi.
Ordinare on distingas tri tipi:
Femino depozas kin til dek ovi omna dio. Pos l'ovifo (lento di 0,8 mm), fore 7 dii, lauso ekiras. Ul muas quar foyi, vivas cirkum quar semani.
Etnika Chinani e Japonini havas maxim poka lausi.
Lauso esas la nomo por l'insekti de la rango phthiraptera, mikra artropodi qua nek flugas nek saltas. Lausi havas sis gambi qui terminas su en pinci, uzata por parazitar haruri che homi ed altra mamiferi.
Loose (plural: lice) is the common name for members o the order Phthiraptera, which conteens nearly 5,000 species o weengless insect. Lice are obligate parasites, livin freemitly on wairm-bluidit hosts which include every species o bird an mammal, except for monotremes, pangolins, baukies an cetaceans. Lice are vectors o diseases such as typhus.
Luuzn (Phthiraptera) zyn 'n orde van insectn zoender vleugels mè bykans 5000 soortn. 't Zyn styf kleene parasietn die leevn ip warmbloedige beestn.
De bekendste zyn de zuugnde luuzn uut d' oenderorde Anoplura, lyk de schoamluuze (Pthirus pubis), d' hoofdluuze (Pediculus humanus capitis) en de kleerluuze (Pediculus humanus corporis), moar ook de pluumeetnde veugelluuzn uut d' oenderorde Amblycera moakn deel van uut van d' orde.
Bytnde luuzn leevn tusschn 't hoar of de pluumn van e beeste en z' eetn vel of schilfers. Zuugnde luuzn boorn e gatje in 't vel en zuugn 't bloed ip. Ze cementeern hunder eyers, neetn genoamd, an 't hoar of de pluumn.
Luuzn kunn ziektes overbriengn, lyk tyfus.
Luuzn (Phthiraptera) zyn 'n orde van insectn zoender vleugels mè bykans 5000 soortn. 't Zyn styf kleene parasietn die leevn ip warmbloedige beestn.
De bekendste zyn de zuugnde luuzn uut d' oenderorde Anoplura, lyk de schoamluuze (Pthirus pubis), d' hoofdluuze (Pediculus humanus capitis) en de kleerluuze (Pediculus humanus corporis), moar ook de pluumeetnde veugelluuzn uut d' oenderorde Amblycera moakn deel van uut van d' orde.
Bytnde luuzn leevn tusschn 't hoar of de pluumn van e beeste en z' eetn vel of schilfers. Zuugnde luuzn boorn e gatje in 't vel en zuugn 't bloed ip. Ze cementeern hunder eyers, neetn genoamd, an 't hoar of de pluumn.
Luuzn kunn ziektes overbriengn, lyk tyfus.
Tekst üüb Öömrang A lüs (Phthiraptera) san en kategorii faan insekten. Amanbi 1000 faan jo 3500 bekäänd slacher lewe uun Madeleuroopa. Jo wurd tesken 1 an 6 mm grat.
– Saamlang faan bilen of filmer
Wikispecies hää en artiikel tu: A lüs (Phthiraptera) san en kategorii faan insekten. Amanbi 1000 faan jo 3500 bekäänd slacher lewe uun Madeleuroopa. Jo wurd tesken 1 an 6 mm grat.
Tha mial na frìde bheag a bhios beò air ainmhidhean agus luibhean. Se faoighiche a tha innte.
Uaireannan, cuirear an t-ainm "mial" air gartan.
Morrat, (njëjës dhe pa shquar morr), janë insekte pa krahë që i takojnë rendit Phthiraptera të insekteve. Morrat janë parazitë të bimëve, të gjitarëve të ndryshëm si dhe të njeriut. Njihen rreth 300 lloje të këtyre insekteve.
Morrat janë pa krahë, kanë kokë më të ngushtë se trupi, kanë antena të shkurtra prej 3 deri 5 segmentesh. Aparati i tyre gojor është i përshtatur për shpuarje dhe thithje. Këmbët i kanë të fuqishme e të shkurtra të përshtatura për lëvizje nëpër lëkurë.
Te njeriu paraziton Pediculus capitis, (morri i kokës), Pediculus corporis apo vestimenti, (mori i trupit) dhe Pthirius pubis, (morri i turpit)
Aphididea, (morrat e bimëve) janë insekte të imëta me madhësi gjër në 6mm. Të shumtën jetojnë në kolonë. Disa janë pa krahë. Janë dëmtues të mëdhej të bimëve. Përfaqësues janë Aphis pomi, (morri i mollës), Aphis rosa, (morri i trëndafilit), Brevicoryne brassica, (morri i lakrës), Lecanium corni, (morri i kumbullës) etj.. Emrin e marrin sipas bimës ku jetojnë. Phylloxsera vastatrix – filoksera jeton në rrënjë të hardhisë nga thithë lëngje prandaj është dëmtues I madh. Është sjellur nga Amerika .
Coccidae, (morrat me mburoje) janë morra që nga ana shpinore janë të mbuluara me mburojë që i mbronë nga ndryshimet klimatike dhe insekticidet. Janë gjithashtu dëmtues të bimëve të ndryshme. Përfaqësues është Icerya purchasi që paraziton në limona e portokaj.
Morrat, (njëjës dhe pa shquar morr), janë insekte pa krahë që i takojnë rendit Phthiraptera të insekteve. Morrat janë parazitë të bimëve, të gjitarëve të ndryshëm si dhe të njeriut. Njihen rreth 300 lloje të këtyre insekteve.
Otės da braškė, baboužė (luotīnėškā: Phthiraptera, onglėškā: Lice, vuokīškā: Tierläuse) īr varmu gėmėnie, katra jied žmuoniū ė gīvoliū krauja, skūra, ė sklēd infekcėnės lėgas.
Otis īr mizernas, pluokštės, ba sparnu. Kūna spalva kėitas, nes otės īr paršvėitiama ė tūdie regiet tas, kū ana īr sojiedos. Makaulė īr siauresnė kāp krūtėnė ė nū anuos īr atskėrta kaklo. Bornuo tor dorėma rakondos. Kuojės trompas, tvėrtas, čiompiamuosės. Skėlviuoks īr platesnis kāp krūtėnė. Kūns apaugis šeralēs ė plaukalēs.
Pas žmuogo otis apsėgīven makaulės plaukūs, pasliepsniūs.
Otės da braškė, baboužė (luotīnėškā: Phthiraptera, onglėškā: Lice, vuokīškā: Tierläuse) īr varmu gėmėnie, katra jied žmuoniū ė gīvoliū krauja, skūra, ė sklēd infekcėnės lėgas.
Otis īr mizernas, pluokštės, ba sparnu. Kūna spalva kėitas, nes otės īr paršvėitiama ė tūdie regiet tas, kū ana īr sojiedos. Makaulė īr siauresnė kāp krūtėnė ė nū anuos īr atskėrta kaklo. Bornuo tor dorėma rakondos. Kuojės trompas, tvėrtas, čiompiamuosės. Skėlviuoks īr platesnis kāp krūtėnė. Kūns apaugis šeralēs ė plaukalēs.
Pas žmuogo otis apsėgīven makaulės plaukūs, pasliepsniūs.
Os pegollos (ditos scientificament Phthiraptera) son una orden drento d'os insectos neopteros sien d'alas, en a qual actualment s'incluyen mas de 3000 especies. Son todas as ditas especies animals ectoparasitos obligaus de mamiferos y aus.
Os pegollos sole pasar que seigan muito especificos nomás que de bella especie de huespet, estando-ne bellas d'as especies d'o grupo dica remiradas con o puesto d'o cuerpo de l'animal en do li parasitan. A suya mida que ye tan redueita (d'entre 0,5 y 8 mm), garretas fuertas ta reganchar-se firmes en o pelo (u as plumas), y l'abdomen unflau en sección transversal, solen composar a remada d'adaptacions que han esarrollau pa(ra) poder vevir tan apegaus a lo huespet. A color d'o cuerpo suyo sole variar dende lo beige verdisco dica lo gris fosco de bellas especies.
En l'Alto Aragón, a palabra pegollo s'emplega con variants que a ormino reducen bella silaba, como peollo/piollo, y a ormino tamién con castellanización fuerte se'n siente peojo/piojo/piejo[1]".
Os pegollos (ditos scientificament Phthiraptera) son una orden drento d'os insectos neopteros sien d'alas, en a qual actualment s'incluyen mas de 3000 especies. Son todas as ditas especies animals ectoparasitos obligaus de mamiferos y aus.
Os pegollos sole pasar que seigan muito especificos nomás que de bella especie de huespet, estando-ne bellas d'as especies d'o grupo dica remiradas con o puesto d'o cuerpo de l'animal en do li parasitan. A suya mida que ye tan redueita (d'entre 0,5 y 8 mm), garretas fuertas ta reganchar-se firmes en o pelo (u as plumas), y l'abdomen unflau en sección transversal, solen composar a remada d'adaptacions que han esarrollau pa(ra) poder vevir tan apegaus a lo huespet. A color d'o cuerpo suyo sole variar dende lo beige verdisco dica lo gris fosco de bellas especies.
En l'Alto Aragón, a palabra pegollo s'emplega con variants que a ormino reducen bella silaba, como peollo/piollo, y a ormino tamién con castellanización fuerte se'n siente peojo/piojo/piejo".
Lu pidocchiu è nu nzettu dû gèniri Pediculus humanus e dâ famiglia dî Pediculidi. Ci sunnu dui suttaspeci, lu pidocchiu dû capu e lu pidocchiu dî vistiti. Stu nzettu nicu dû corpu piattu è nu parassitu sternu, speci di l'òminu, dû cui sangu si nùtrica annidànnusi supra la testa, supra lu corpu e supra li vistiti. La palora siciliana "pidocchiu" è usata cumunimenti pi cchiù speci d'armali, speci nzetti, parassiti d'àutri armali e di chianti.
Lu pidocchiu è nu nzettu dû gèniri Pediculus humanus e dâ famiglia dî Pediculidi. Ci sunnu dui suttaspeci, lu pidocchiu dû capu e lu pidocchiu dî vistiti. Stu nzettu nicu dû corpu piattu è nu parassitu sternu, speci di l'òminu, dû cui sangu si nùtrica annidànnusi supra la testa, supra lu corpu e supra li vistiti. La palora siciliana "pidocchiu" è usata cumunimenti pi cchiù speci d'armali, speci nzetti, parassiti d'àutri armali e di chianti.
Pou se yon ensèk.
Spî, spih (mirov jî dibêjinê sipî û sipih) an espê (Anoplura) navê komeke ektoparazîtên pehnik e ku li ser guhandaran dijî û xwînê wan dixwe. Ji zêdeyî 500 cureyan pêk tê. Spî rişkan dikin, pişt re rişk dibin nûtik û nûtik jî dibin spî.
Spiya por (Pediculus humanus capitis), spiya kincan (Pediculus humanus humanus) û spiya rûv (Phthirus pubis) dikevin por, rêv û cil û kincên mirovî. Li mirîşk û balindeyan spiya mirîşkan, li ser daran spiya daran û li ser genim spiya genim jî dikarin bên dîtin û gawuk jî dikevin cihên pîs.
Nexweşînên giran wekî tîfûs ji aliyê spiya kincan ve tên borandin mirovî.
Spî, spih (mirov jî dibêjinê sipî û sipih) an espê (Anoplura) navê komeke ektoparazîtên pehnik e ku li ser guhandaran dijî û xwînê wan dixwe. Ji zêdeyî 500 cureyan pêk tê. Spî rişkan dikin, pişt re rişk dibin nûtik û nûtik jî dibin spî.
Spiya por (Pediculus humanus capitis), spiya kincan (Pediculus humanus humanus) û spiya rûv (Phthirus pubis) dikevin por, rêv û cil û kincên mirovî. Li mirîşk û balindeyan spiya mirîşkan, li ser daran spiya daran û li ser genim spiya genim jî dikarin bên dîtin û gawuk jî dikevin cihên pîs.
Nexweşînên giran wekî tîfûs ji aliyê spiya kincan ve tên borandin mirovî.
Sáik-mō̤ (虱母, gĭng-dáng tĕ̤k „sék-mō̤“) sê siŏh cṳ̄ng tè̤ng-giāng.
Usa nisqakunaqa (ordo Phthiraptera) nisqakunaqa ch'iñicha, raprannaq, uywakunap runappas chukchankunapi kawsaq, yawar chunqaq palamakunam. Ch'iya nisqa runtunkunataqa chukchaman llut'an. Qirisankunaqa mama usa hinam.
Kaymi runa usa (Pediculidae) rikch'aqkuna:
Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Usa
Usa nisqakunaqa (ordo Phthiraptera) nisqakunaqa ch'iñicha, raprannaq, uywakunap runappas chukchankunapi kawsaq, yawar chunqaq palamakunam. Ch'iya nisqa runtunkunataqa chukchaman llut'an. Qirisankunaqa mama usa hinam.
Kaymi runa usa (Pediculidae) rikch'aqkuna:
phaka usa (Phthirus pubis) pillis usa icha ukhu usa (Pediculus humanus humanus) uma usa (Pediculus humanus capitis)Ψείρες είναι το κοινό όνομα για τα είδη της υποτάξης Ανόπλουρα, που κατατάσσεται στην τάξη εντόμων Φθειράπτερα. Το όνομα χρησιμοποιείται και για άλλα φθειράπτερα.
Η ψείρα, (καθαρεύουσα: η "φθειρ" της φθειρός, πληθυντικός: φθείρες), είναι παρασιτικό ζωύφιο, που προσβάλλει τον άνθρωπο και τα ζώα. Ανήκει στα ανόπλουρα και δεν έχει φτερά, καθώς είναι προσαρμοσμένη να κάνει παρασιτική ζωή. Η ψείρα δεν πρέπει να συγχέεται με το άκαρι της ψώρας.
Οι ψείρες που προσβάλουν τον άνθρωπο διακρίνονται σε τρία είδη:
Οι ψείρες που προσβάλουν τον άνθρωπο ζουν μόνο στον άνθρωπο και μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ειδικότερα, στα παιδιά, μεταδίδονται εύκολα και γρήγορα όταν ένα παιδί χρησιμοποιήσει τη χτένα ή το καπέλο ενός πάσχοντος ή απλά εάν έρθει σε πολύ στενή επαφή με έναν πάσχοντα.[1]
Οι ψείρες μπορούν να μεταδώσουν επικίνδυνες ασθένειες, όπως ο τύφος.
Το 2010 επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι πέτυχαν να αποκωδικοποιήσουν το γονιδίωμα της ψείρας[2]..
Μετά τη φάση του αβγού, η ψείρα εκκολάπτεται σε 7 με 10 μέρες, και ωριμάζουν σε ενήλικο άτομο σε 9 με 12 μέρες[3]. Η ψείρα είναι παρασιτική και χρειάζεται ξενιστή για να επιβιώσει. Εφόσον βρεθεί χωρίς τροφή ή σε μη οργανικό μέρος, η ενήλικη ψείρα δεν μπορεί να επιβιώσει πάνω από περίπου 24 ώρες, ενώ σε αντίθετη περίπτωση, μπορεί να επιβιώσει 20 με 30 μέρες[3].
Ψείρες είναι το κοινό όνομα για τα είδη της υποτάξης Ανόπλουρα, που κατατάσσεται στην τάξη εντόμων Φθειράπτερα. Το όνομα χρησιμοποιείται και για άλλα φθειράπτερα.
Η ψείρα, (καθαρεύουσα: η "φθειρ" της φθειρός, πληθυντικός: φθείρες), είναι παρασιτικό ζωύφιο, που προσβάλλει τον άνθρωπο και τα ζώα. Ανήκει στα ανόπλουρα και δεν έχει φτερά, καθώς είναι προσαρμοσμένη να κάνει παρασιτική ζωή. Η ψείρα δεν πρέπει να συγχέεται με το άκαρι της ψώρας.
Οι ψείρες που προσβάλουν τον άνθρωπο διακρίνονται σε τρία είδη:
Η ψείρα του τριχωτού της κεφαλής, που προσβάλλει συνήθως τα παιδιά στα σχολεία και γεννάει τα αυγά της, τις κόνιδες, τα οποία προσκολλάει στις ανθρώπινες τρίχες. Καταπολεμάται με ειδικά φθειροκτόνα και αλοιφές, τα οποία πρέπει να χρησιμοποιούνται με τη δέουσα προσοχή. Η ψείρα του σώματος, είναι λίγο μεγαλύτερη της προηγουμένης σε ίδιο σχήμα η οποία και καταπολεμάται με ειδικά γαλακτώματα και σαπούνια και βράσιμο των ρούχων και κλινοσκεπασμάτων. Η λεγόμενη ψείρα του εφηβαίου, η οποία προτιμά τις περιοχές των γεννητικών οργάνων. Αυτές διαφέρουν προς το σχήμα με τις προηγούμενες, είναι μεγαλύτερες σε μέγεθος και στρογγυλές. Καταπολεμούνται ομοίως όπως του τριχωτού.
थीराप्टेरा (Phthiraptera) गण के जन्तुओं का सामान्य नाम यूका (अंग्रेज़ी: louse) है। इस गण में लगभग ५००० पंखहीन कीट हैं। ये परजीवी हैं जो नियततापी प्राणियों के शरीर पर (बाहर) रहते हैं। ये टाइफस आदि अनेक रोगों के वाहक होते हैं।
थीराप्टेरा (Phthiraptera) गण के जन्तुओं का सामान्य नाम यूका (अंग्रेज़ी: louse) है। इस गण में लगभग ५००० पंखहीन कीट हैं। ये परजीवी हैं जो नियततापी प्राणियों के शरीर पर (बाहर) रहते हैं। ये टाइफस आदि अनेक रोगों के वाहक होते हैं।
பேன்கள் (Phthiraptera, ஆங்கிலம்: Lice அல்லது fly babies) எள்ளின் அளவு உள்ள ஒரு ஒட்டுண்ணியாகும். இதில் பழுப்பு நிறப் பேன்களும், கருமையான பேன்களும் அடங்கும். இவை உயிர் வாழ்வதற்காக ஒரு சிறு துளி இரத்தத்தையே மனிதனிலிருந்து உறிஞ்ச வேண்டியிருக்கும். இவை பெரும்பாலும் தலையின் பிடறிப் பகுதி, மற்றும் காதோரங்களிலும் உள்ள முடியில் முட்டை(ஈர்) இடும்.
தலையோடு தலை முட்டும் நெருக்கமான உறவுகளின் போது இலகுவில் ஒருவரிலிருந்து மற்றவருக்குத் தொற்றும்.ஆயினும் சீப்பு, தொப்பி, தலையணை போன்றவற்றிலும் பரவலாம், பேன்கள் பறக்கவோ தத்தவோ முடியாதவை. ஊர்ந்தே செல்பவை. எனவே ஒருவருக்கு அருகில் இருப்பதால் தொற்ற மாட்டாது. ஒரு பேன் தொற்றியவுடன் வெளிப்படையாக எந்த அறிகுறியும் தெரியமாட்டாது. பேன் பெருகிக் கடிக்கும் போது ஏற்படும் அரிப்பு சினமூட்டும். ஈர் அதிகரிக்கும்போது முடி ஓரங்களில் பொடுகு படிந்ததுபோல அருவருப்பூட்டும்[1]
புற ஒட்டுண்ணி வகையைச் சேர்ந்த பேன்கள் இரண்டு வகையாக உள்ளன. மனிதனின் தலையில் வாழும் பேன்கள் தலைப் பேன் எனப்படுகிறது. இன்னொன்று உடைகளின் மடிப்புகளில் வசிக்கின்றன. இவை சீலைப்பேன் எனப்படுகிறது.
இவை மனிதனுடைய தலை மயிரில் வசிக்கின்றன. இவை ஈர்கள் எனப்படும் முட்டைகளை தலைமயிரில் ஒட்ட வைத்து விடுகின்றன.
இவை மனிதனின் உடைகளின் மடிப்புகளில் வசிப்பதுடன் அங்கேயே தங்கள் முட்டைகளை வைத்துவிடுகின்றன. முட்டைகளில் இருந்து வரும் லார்வாக்கள் முதிர்ந்த தலைப் பேன்களைப் போல் இருக்கின்றன.
பேன்கள் மிக விரைவாக இனப்பெருக்கம் செய்யக் கூடியவை. ஒரு மாதத்தில் ஒரு பெண் பேன் சிலமுந்நூறு குஞ்சுகளை உற்பத்தி செய்துவிடக் கூடியவை. இவற்றின் கால்களில் உள்ள உகிர்களால் இறுகப் பற்றிக் கொள்ளக் கூடியது. இதனால் பேன்கள் தலை மயிர்களையும், உடைகளின் துணிகளையும் இறுக்கமாகப் பற்றிக் கொள்கின்றன. பேன்களின் உறிஞ்சு குழல்கள் முனையில் சிறு கொக்கிகள் இருக்கின்றன. இதன் மூலம் மனிதனின் இரத்தத்தை உறிஞ்சுவதற்கு மனிதனின் தோலுடன் ஒட்டிக் கொள்கிறது. பேன்களுக்கு இறகுகள் எதுவுமில்லை.
பேன்கள் தொற்றிக் கொள்வதைத் தடுப்பதற்கு, உடலையும் தலை மயிரையும் சுத்தமாக வைத்துக் கொள்ள வேண்டும். உள்ளாடைகளை அடிக்கடி மாற்றிக் கொள்ளுதல், அவற்றின் மடிப்புகளைச் சூடான இஸ்திரி பெட்டியால் தேய்த்தல் சீலைப் பேன்கள் வராமல் பாதுகாக்கும்.
Ricinus bombycillae
Trinoton anserinum, அன்னத்தில் காணப்படும் பேன்
Damalinia limbata ஆட்டில் காணப்படும் பேன்கள்
ராபர்ட்டு காக் 1667ல் வரைந்த பேனின் படம்
பேன்கள் (Phthiraptera, ஆங்கிலம்: Lice அல்லது fly babies) எள்ளின் அளவு உள்ள ஒரு ஒட்டுண்ணியாகும். இதில் பழுப்பு நிறப் பேன்களும், கருமையான பேன்களும் அடங்கும். இவை உயிர் வாழ்வதற்காக ஒரு சிறு துளி இரத்தத்தையே மனிதனிலிருந்து உறிஞ்ச வேண்டியிருக்கும். இவை பெரும்பாலும் தலையின் பிடறிப் பகுதி, மற்றும் காதோரங்களிலும் உள்ள முடியில் முட்டை(ஈர்) இடும்.
தலையோடு தலை முட்டும் நெருக்கமான உறவுகளின் போது இலகுவில் ஒருவரிலிருந்து மற்றவருக்குத் தொற்றும்.ஆயினும் சீப்பு, தொப்பி, தலையணை போன்றவற்றிலும் பரவலாம், பேன்கள் பறக்கவோ தத்தவோ முடியாதவை. ஊர்ந்தே செல்பவை. எனவே ஒருவருக்கு அருகில் இருப்பதால் தொற்ற மாட்டாது. ஒரு பேன் தொற்றியவுடன் வெளிப்படையாக எந்த அறிகுறியும் தெரியமாட்டாது. பேன் பெருகிக் கடிக்கும் போது ஏற்படும் அரிப்பு சினமூட்டும். ஈர் அதிகரிக்கும்போது முடி ஓரங்களில் பொடுகு படிந்ததுபோல அருவருப்பூட்டும்
పేను (బహువచనం పేలు) (ఆంగ్లం: Louse or Lice) రెక్కలు లేని రక్తాహార కీటకాలు. ఇవి ఇంచుమించు అన్ని జంతువులు, పక్షుల శరీరం మీద బాహ్య పరాన్న జీవులు.మెడికర్ అను షాంపూ పేలు నివారణకు వాడతారు.
తెలుగు భాషలో పేను కొరుకుట pēnu-korukuṭa. n. A disease arising from lice which destroy the hair అనే వ్యాధి. పేను గుడ్డు లేదా పేను పిల్లలను n. A nit. ఈరు అంటారు.[1] విశేషణంగా పేను అనగా To twist, or entwine. కలిపి పేను to twist together అని కూడా అర్ధం చెప్పవచ్చును.
మానవుల తలమీద వెంట్రుకల మధ్య నివసించే పేను శాస్త్రీయ నామం 'పెడిక్యులస్ హ్యూమనస్ కాపిటిస్' (Pediculus humanus capitis). మానవుల శరీరంమీద నివసించే పేను శాస్త్రీయ నామం 'పెడిక్యులస్ హ్యూమనస్ హ్యూమనస్' (Pediculus humanus humanus). అలాగే బాహ్య జననేంద్రియాల చుట్టూ ఉండే వెంట్రుకల మధ్య నివసించే పేను శాస్త్రీయ నామం 'థైరస్ ప్యూబిస్' (Pthirus pubis). దీన్ని పీత పేను అని కూడా అంటారు. వీటన్నింటివల్ల వచ్చే వ్యాధిని 'పెడిక్యులోసిస్' అంటారు.
ఇవి పృష్టోదర తలాల్లో చదునుగా ఏర్పడి ఉంటుంది. ముఖభాగాలు గుచ్చి పీల్చేరకానికి చెందినవి. మూడు జతల కాళ్ళుంటాయి. కాళ్ళ చివర నఖాలు వంపు తిరిగి ఉంటూ తలలోని వెంట్రుకలను, తలమీది చర్మాన్ని పట్టుకోవడానికి ఉపయోగపడతాయి. స్త్రీ కీటకాలు 80-100 అండాలు విడుదల చేస్తూ వాటిని వెంట్రుకలకు గట్టిగా అంటి పెట్టుకొనేట్టు చేస్తాయి. అండాలు తెల్లగా ఉంటాయి. అండాలనుంచి నేరుగా వారం రోజుల్లో పిల్లపేలు పుడతాయి. ఇవి 3 సార్లు నిర్మోచనాలు జరుపుకొని ప్రౌఢ జీవులుగా ఏర్పడతాయి.
ఇవి దువ్వెనల ద్వారా గానీ, ఇతర వస్తువుల ద్వారా, మనం ధరించే దుస్తుల ద్వారా వ్యాపిస్తాయి.
రిలాప్సింగ్ జ్వరం, రికెట్సియాల వల్ల ఏర్పడే టైఫస్ జ్వరం వంటి వ్యాధి జనక జీవులను పేలు సంక్రమింప చేస్త్రాయి.
Injir (Af-Carabi: قمل, Af-Ingiriis: Louse) waa nooc ka mida cayayaanka ku dul nool noole kale, oon kaligeed taagnaan karin, waxay ku badantahay dadka maxaabiista ah ardada kuleejyada iyo qof walba oo nadaafada jirkiisu yartahay,
Injirtu waa madow casuus xigeen ah aad u yar dhirirkeedu gaaro 2.5 milimitir Injirta ayaa ku nool madaxa qofka ay ku jirto, ama timaha hoose iyo kilkilaha, waxay quudataa dhiiga qofkaas, midabkeeda ayaa cad marka ay yartahay, markay waynaato ayay isu badashaa kafee ama madow, waxay ledahay miciyo iyo lugo ay ku qabsato timaha, iyadoo ka badbaada badanaa shanlada timaha lagu feedhayo.
.JPG)
.JPG)
Injir lab waan ka yar, dhediguna waa ka weyn
Injir (Af-Carabi: قمل, Af-Ingiriis: Louse) waa nooc ka mida cayayaanka ku dul nool noole kale, oon kaligeed taagnaan karin, waxay ku badantahay dadka maxaabiista ah ardada kuleejyada iyo qof walba oo nadaafada jirkiisu yartahay,
Ispıci, taxımê Phthiraptera ra yew moza bêperzaneyıniya. Dınya de nezdiyê 5.000 tewrê cı estê. Ispıci bê şewşewıkan u balina ca verdê se heywananê binan pêroynan dê şenê bıcıwiyê.
Lap'a (kastilla aru: Piojo), uywa.
Naenz dwg cungj non ndeu.
Set-mà (蝨嫲) he yit-chúng chhùng-è.
Louse (PL: lice) is the common name for any member of the clade Phthiraptera, which contains nearly 5,000 species of wingless parasitic insects. Phthiraptera has variously been recognized as an order, infraorder, or a parvorder, as a result of developments in phylogenetic research.[1][2][3]
Lice are obligate parasites, living externally on warm-blooded hosts which include every species of bird and mammal, except for monotremes, pangolins, and bats. Lice are vectors of diseases such as typhus.
Chewing lice live among the hairs or feathers of their host and feed on skin and debris, while sucking lice pierce the host's skin and feed on blood and other secretions. They usually spend their whole life on a single host, cementing their eggs, called nits, to hairs or feathers. The eggs hatch into nymphs, which moult three times before becoming fully grown, a process that takes about four weeks. Genetic evidence indicates that lice are a highly modified lineage of Psocoptera (now called Psocodea), commonly known as booklice, barklice or barkflies. The oldest known fossil lice are from the Paleogene, though molecular clock estimates suggest that they originated earlier, during the Cretaceous.
Humans host two species of louse—the head louse and the body louse are subspecies of Pediculus humanus; and the pubic louse, Pthirus pubis. The body louse has the smallest genome of any known insect; it has been used as a model organism and has been the subject of much research. Lice were ubiquitous in human society until at least the Middle Ages. They appear in folktales, songs such as The Kilkenny Louse House, and novels such as James Joyce's Finnegans Wake. They commonly feature in the psychiatric disorder delusional parasitosis. A louse was one of the early subjects of microscopy, appearing in Robert Hooke's 1667 book, Micrographia.
Lice are divided into two groups: sucking lice, which obtain their nourishment from feeding on the sebaceous secretions and body fluids of their host; and chewing lice, which are scavengers, feeding on skin, fragments of feathers or hair, and debris found on the host's body. Many lice are specific to a single species of host and have co-evolved with it. In some cases, they live on only a particular part of the body. Some animals are known to host up to fifteen different species, although one to three is typical for mammals, and two to six for birds. Lice generally cannot survive for long if removed from their host.[4] If their host dies, lice can opportunistically use phoresis to hitch a ride on a fly and attempt to find a new host.[5]
Sucking lice range in length from 0.5 to 5 mm (1⁄64 to 13⁄64 in). They have narrow heads and oval, flattened bodies. They have no ocelli, and their compound eyes are reduced in size or absent. Their antennae are short with three to five segments, and their mouthparts, which are retractable into their head, are adapted for piercing and sucking.[6] There is a cibarial pump at the start of the gut; it is powered by muscles attached to the inside of the cuticle of the head. The mouthparts consist of a proboscis which is toothed, and a set of stylets arranged in a cylinder inside the proboscis, containing a salivary canal (ventrally) and a food canal (dorsally).[7] The thoracic segments are fused, the abdominal segments are separate, and there is a single large claw at the tip of each of the six legs.[6]
Chewing lice are also flattened and can be slightly larger than sucking lice, ranging in length from 0.5 to 6 mm (1⁄64 to 15⁄64 in). They are similar to sucking lice in form but the head is wider than the thorax and all species have compound eyes. There are no ocelli and the mouthparts are adapted for chewing. The antennae have three to five segments and are slender in the suborder Ischnocera, but club-shaped in the suborder Amblycera. The legs are short and robust, and terminated by one or two claws. Some species of chewing lice house symbiotic bacteria in bacteriocytes in their bodies. These may assist in digestion because if the insect is deprived of them, it will die. Lice are usually cryptically coloured to match the fur or feathers of the host.[6][8] A louse's color varies from pale beige to dark gray; however, if feeding on blood, it may become considerably darker.
Female lice are usually more common than males, and some species are parthenogenetic, with young developing from unfertilized eggs. A louse's egg is commonly called a nit. Many lice attach their eggs to their hosts' hair with specialized saliva; the saliva/hair bond is very difficult to sever without specialized products. Lice inhabiting birds, however, may simply leave their eggs in parts of the body inaccessible to preening, such as the interior of feather shafts. Living louse eggs tend to be pale whitish, whereas dead louse eggs are yellower.[4] Lice are exopterygotes, being born as miniature versions of the adult, known as nymphs. The young moult three times before reaching the final adult form, usually within a month after hatching.[4]
Humans host three different kinds of lice: head lice, body lice, and pubic lice. Head lice and body lice are subspecies of Pediculus humanus, and pubic lice are a separate species, Pthirus pubis. Lice infestations can be controlled with lice combs, and medicated shampoos or washes.[9]
The average number of lice per host tends to be higher in large-bodied bird species than in small ones.[10] Lice have an aggregated distribution across bird individuals, i.e. most lice live on a few birds, while most birds are relatively free of lice. This pattern is more pronounced in territorial than in colonial—more social—bird species.[11] Host organisms that dive under water to feed on aquatic prey harbor fewer taxa of lice.[12][13] Bird taxa that are capable of exerting stronger antiparasitic defense—such as stronger T cell immune response or larger uropygial glands—harbor more taxa of Amblyceran lice than others.[14][15] Reductions in the size of host populations may cause a long-lasting reduction of louse taxonomic richness,[16] for example, birds introduced into New Zealand host fewer species of lice there than in Europe.[17][18] Louse sex ratios are more balanced in more social hosts and more female-biased in less social hosts, presumably due to the stronger isolation among louse subpopulations (living on separate birds) in the latter case.[19] The extinction of a species results in the extinction of its host-specific lice. Host-switching is a random event that would seem very rarely likely to be successful, but speciation has occurred over evolutionary time-scales so it must be successfully accomplished sometimes.[16]
Lice may reduce host life expectancy if the infestation is heavy,[20] but most seem to have little effect on their host. The habit of dust bathing in domestic hens is probably an attempt by the birds to rid themselves of lice.[6] Lice may transmit microbial diseases and helminth parasites,[21] but most individuals spend their whole life cycle on a single host and are only able to transfer to a new host opportunistically.[6] Ischnoceran lice may reduce the thermoregulation effect of the plumage; thus heavily infested birds lose more heat than others.[22] Lice infestation is a disadvantage in the context of sexual rivalry.[23][24]
Phthiraptera lice are members of Psocodea (formerly Psocoptera), the order that contains booklice, barklice and barkflies. Within Psocodea, lice are within the suborder Troctomorpha, and most closely related to the family Liposcelididae.[25] The oldest confirmed fossil louse is a bird louse, Megamenopon rasnitsyni, from Eckfelder Maar, Germany, which dates to the Eocene, around 44 million years ago.[26] Saurodectes vrsanskyi from the Early Cretaceous (Aptian) Zaza Formation of Buryatia, Russia, has also been suggested to be a louse, but this is tentative.[27]
Cladogram showing the position of Phthiraptera within Psocodea:[1]
Psocodea Troctomorpha Phthiraptera Psocomorpha TrogiomorphaPrionoglaridetae (paraphyletic)
Phthiraptera is clearly a monophyletic grouping, united as the members are by a number of derived features including their parasitism on warm-blooded vertebrates and the combination of their metathoracic ganglia with their abdominal ganglia to form a single ventral nerve junction.[28] The order has traditionally been divided into two suborders, the sucking lice (Anoplura) and the chewing lice (Mallophaga); however, subsequent classifications suggest that the Mallophaga are paraphyletic and four suborders were then recognized:[29]
Upon finding that Phthiraptera was nested within Psocoptera, Phthiraptera, in 2021 de Moya et al. proposed reducing the rank of Phthiraptera to infraorder, and the four suborders to parvorder.[1] These changes were accepted by Psocodea Species File and others, with the exception of placing Phthiraptera under the infraorder Nanopsocetae, as a parvorder, with the four subgroups listed above. These classifications are likely to change in the future as a result of ongoing phylogenetic research.[2][3]
Nearly 5,000 species of louse have been identified, about 4,000 being parasitic on birds and 800 on mammals. Lice are present on every continent in all the habitats that their host animals occupy.[29] They are found even in the Antarctic, where penguins carry 15 species of lice (in the genera Austrogonoides and Nesiotinus).[30] The oldest known record of the group is Megamenopon rasnitsyni from the Eocene of Germany, but it is essentially a modern form, belonging to Amblycera, so the group as a whole likely has an origin in the Mesozoic.[26]
.JPG)
Ricinus bombycillae, an amblyceran louse from a Bohemian waxwing
.JPG)
Trinoton anserinum, an amblyceran louse from a mute swan
Bovicola limbata, an ischnoceran louse from goats. The species is sexually dimorphic, with the male smaller than the female.
Lice have been the subject of significant DNA research in the 2000s that led to discoveries on human evolution. The three species of sucking lice that parasitize human beings belong to two genera, Pediculus and Pthirus: head lice (Pediculus humanus capitis), body lice (Pediculus humanus humanus), and pubic lice (Pthirus pubis). Human head and body lice (genus Pediculus) share a common ancestor with chimpanzee lice, while pubic lice (genus Pthirus) share a common ancestor with gorilla lice. Using phylogenetic and cophylogenetic analysis, Reed et al. hypothesized that Pediculus and Pthirus are sister taxa and monophyletic.[31] In other words, the two genera descended from the same common ancestor. The age of divergence between Pediculus and its common ancestor is estimated to be 6-7 million years ago, which matches the age predicted by chimpanzee-hominid divergence.[31] Because parasites rely on their hosts, host–parasite cospeciation events are likely.
Genetic evidence suggests that human ancestors acquired pubic lice from gorillas approximately 3-4 million years ago.[31] Unlike the genus Pediculus, the divergence in Pthirus does not match the age of host divergence that likely occurred 7 million years ago. Reed et al. propose a Pthirus species host-switch around 3-4 million years ago. While it is difficult to determine if a parasite–host switch occurred in evolutionary history, this explanation is the most parsimonious (containing the fewest evolutionary changes).[31]
Additionally, the DNA differences between head lice and body lice provide corroborating evidence that humans used clothing between 80,000 and 170,000 years ago, before leaving Africa.[32] Human head and body lice occupy distinct ecological zones: head lice live and feed on the scalp, while body lice live on clothing and feed on the body. Because body lice require clothing to survive, the divergence of head and body lice from their common ancestor provides an estimate of the date of introduction of clothing in human evolutionary history.[32][33]
The mitochondrial genome of the human species of the body louse (Pediculus humanus humanus), the head louse (Pediculus humanus capitis) and the pubic louse (Pthirus pubis) fragmented into a number of minichromosomes, at least seven million years ago.[34] Analysis of mitochondrial DNA in human body and hair lice reveals that greater genetic diversity existed in African than in non-African lice.[33][35] Human lice can also shed light on human migratory patterns in prehistory. The dominating theory of anthropologists regarding human migration is the Out of Africa Hypothesis. Genetic diversity accumulates over time, and mutations occur at a relatively constant rate. Because there is more genetic diversity in African lice, the lice and their human hosts must have existed in Africa before anywhere else.[35]
Lice have been intimately associated with human society throughout history. In the Middle Ages, they were essentially ubiquitous. At the death of Thomas Becket, Archbishop of Canterbury in 1170, it was recorded that "The vermin boiled over like water in a simmering cauldron, and the onlookers burst into alternate weeping and laughing".[36] The clergy often saw lice and other parasites as a constant reminder of human frailty and weakness. Monks and nuns would purposely ignore grooming themselves and suffer from infestations to express their religious devotion.[37] A mediaeval treatment for lice was an ointment made from pork grease, incense, lead, and aloe.[38]
Robert Hooke's 1667 book, Micrographia: or some physiological descriptions of minute bodies made by magnifying glasses with observations and Inquiries thereupon, illustrated a human louse, drawn as seen down an early microscope.[39]
Margaret Cavendish's satirical The Description of a New World, Called The Blazing-World (1668) has "Lice-men" as "mathematicians", investigating nature by trying to weigh the air like the real scientist Robert Boyle.[40][41]
In 1935 the Harvard medical researcher Hans Zinsser wrote the book Rats, Lice and History, alleging that both body and head lice transmit typhus between humans.[42] Despite this, the modern view is that only the body louse can transmit the disease.[43]
Soldiers in the trenches of the First World War suffered severely from lice, and the typhus they carried. The Germans boasted that they had lice under effective control, but themselves suffered badly from lice in the Second World War on the Eastern Front, especially in the Battle of Stalingrad. "Delousing" became a euphemism for the extermination of Jews in concentration camps such as Auschwitz under the Nazi regime.[44]
In the psychiatric disorder delusional parasitosis, patients express a persistent irrational fear of animals such as lice and mites, imagining that they are continually infested and complaining of itching, with "an unshakable false belief that live organisms are present in the skin".[45]
The human body louse Pediculus humanus humanus has (2010) the smallest insect genome known.[46] This louse can transmit certain diseases while the human head louse (P. h. capitis), to which it is closely related, cannot. With their simple life history and small genomes, the pair make ideal model organisms to study the molecular mechanisms behind the transmission of pathogens and vector competence.[47]
James Joyce's 1939 book Finnegans Wake has the character Shem the Penman infested with "foxtrotting fleas, the lieabed lice, ... bats in his belfry".[50]
Clifford E. Trafzer's A Chemehuevi Song: The Resilience of a Southern Paiute Tribe retells the story of Sinawavi (Coyote)'s love for Poowavi (Louse). Her eggs are sealed in a basket woven by her mother, who gives it to Coyote, instructing him not to open it before he reaches home. Hearing voices coming from it, however, Coyote opens the basket and the people, the world's first human beings, pour out of it in all directions.[51]
The Irish songwriter John Lyons (b. 1934) wrote the popular[52] song The Kilkenny Louse House. The song contains the lines "Well we went up the stairs and we put out the light, Sure in less than five minutes, I had to show fight. For the fleas and the bugs they collected to march, And over me stomach they formed a great arch". It has been recorded by Christie Purcell (1952), Mary Delaney on From Puck to Appleby (2003), and the Dubliners on Double Dubliners (1972) among others.[52][53]
Robert Burns dedicated a poem to the louse, inspired by witnessing one on a lady's bonnet in church: "Ye ugly, creepin, blastid wonner, Detested, shunn'd, by saint and sinner, How dare ye set your fit upon her, sae fine lady! Gae somewhere else, and seek your dinner on some poor body." John Milton in Paradise Lost mentioned the biblical plague of lice visited upon pharaoh: "Frogs, lice, and flies must all his palace fill with loathed intrusion, and filled all the land." John Ray recorded a Scottish proverb, "Gie a beggar a bed and he'll repay you with a Louse." In Shakespeare's Troilus and Cressida, Thersites compares Menelaus, brother of Agamemnon, to a louse: "Ask me not what I would be, if I were not Thersites; for I care not to be the louse of a lazar, so I were not Menelaus."[54]
The name woodlouse or wood-louse is given to crustaceans of the suborder Oniscidea within the order Isopoda, unrelated to lice. The Oxford English Dictionary's earliest citation of this usage is from 1611.[55]
_Female,_from_a_human_host.jpg)
_Columbicola_columbae_(Mallophaga).jpg)
.JPG)
.jpg)
.JPG)
.JPG)
{{cite thesis}}: CS1 maint: date and year (link) {{cite web}}: CS1 maint: url-status (link) {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help) Louse (PL: lice) is the common name for any member of the clade Phthiraptera, which contains nearly 5,000 species of wingless parasitic insects. Phthiraptera has variously been recognized as an order, infraorder, or a parvorder, as a result of developments in phylogenetic research.
Lice are obligate parasites, living externally on warm-blooded hosts which include every species of bird and mammal, except for monotremes, pangolins, and bats. Lice are vectors of diseases such as typhus.
Chewing lice live among the hairs or feathers of their host and feed on skin and debris, while sucking lice pierce the host's skin and feed on blood and other secretions. They usually spend their whole life on a single host, cementing their eggs, called nits, to hairs or feathers. The eggs hatch into nymphs, which moult three times before becoming fully grown, a process that takes about four weeks. Genetic evidence indicates that lice are a highly modified lineage of Psocoptera (now called Psocodea), commonly known as booklice, barklice or barkflies. The oldest known fossil lice are from the Paleogene, though molecular clock estimates suggest that they originated earlier, during the Cretaceous.
Humans host two species of louse—the head louse and the body louse are subspecies of Pediculus humanus; and the pubic louse, Pthirus pubis. The body louse has the smallest genome of any known insect; it has been used as a model organism and has been the subject of much research. Lice were ubiquitous in human society until at least the Middle Ages. They appear in folktales, songs such as The Kilkenny Louse House, and novels such as James Joyce's Finnegans Wake. They commonly feature in the psychiatric disorder delusional parasitosis. A louse was one of the early subjects of microscopy, appearing in Robert Hooke's 1667 book, Micrographia.
Laŭso estas komuna nomo de pluraj specoj de ne-saltantaj parazitaj insektoj.
Ekzemploj:
Tiuj nomoj estas aplikataj nur surbaze de la konduto kaj ne de iuj biologiaj parencecoj.
Etimologie la vorto devenas de la ĝermanaj lingvoj: angle louse, germane Laus, nederlande luis, skandinave lus.
Laŭso estas komuna nomo de pluraj specoj de ne-saltantaj parazitaj insektoj.
Ekzemploj:
foli-laŭso aŭ plant-laŭso: afido hom-laŭso: pediko lit-laŭso: litcimo pubi-laŭso: ftiro vit-laŭso: filoksero ŝild-laŭso, kakto-laŭso: koĉo BirdopedikoTiuj nomoj estas aplikataj nur surbaze de la konduto kaj ne de iuj biologiaj parencecoj.
Etimologie la vorto devenas de la ĝermanaj lingvoj: angle louse, germane Laus, nederlande luis, skandinave lus.
Los ftirápteros (Phthiraptera), generalmente conocidos como piojos, son un orden de insectos ápteros (sin alas en el adulto, en este caso perdidas secundariamente) hemimetábolos (cuyo desarrollo consta de huevo, varios estadios de ninfa y adulto), ectoparásitos de aves y mamíferos, que incluye unas 3250 especies.[1] Sus huevos se llaman liendres, que los piojos adhieren al pelo o plumas de su huésped.
Afectan a todas las aves y mamíferos, a excepción de los monotremas (ornitorrinco y equidnas) y algunos órdenes de euterios, como los murciélagos y folidotos (pangolines). A este orden pertenecen insectos que provocan infestaciones de importancia económica como el piojo del cuero cabelludo humano (Pediculus humanus capitis, otros piojos que afectan al humano son el piojo del cuerpo Pediculus humanus corporis y la ladilla Pthirus pubis), los que afectan al ganado bovino (Damalinia (Bovicola) bovis, Haematopinus eurysternus, Linognathus vituli, Solenopotes capillatus)[2] y varias especies de "piojillos de las aves" que afectan a las gallinas (como Menacanthus stramineus, Menopon gallinae).
Son altamente específicos de su hospedador o huésped y muchas especies incluso prefieren lugares determinados de su cuerpo como la cabeza. Los piojos, a diferencia de otros ectoparásitos como las pulgas, pasan todo su ciclo de vida sobre el huésped, desde el huevo hasta el estadio adulto y la reproducción. Se trasladan de huésped a huésped caminando, pueden pasar unas pocas horas o hasta dos días fuera de su huésped primario y esperando al siguiente. Las adaptaciones al parasitismo se reflejan en el adulto en su tamaño (de 0,5 a 8 mm), y las patas que en los subórdenes más avanzados terminan en garras fuertes para aferrarse firmemente al pelo, piel y plumas; no tienen alas ni la posibilidad de saltar. Según la especie se alimentan de restos de piel, partes de plumas, secreciones sebáceas o sangre; pueden tener boca masticadora o chupadora. Su color es variable. Depredadores de los piojos: Mamíferos omnívoros (no todos, por ejemplo el tejón) Mamíferos insectivores (no todos, por ejemplo la musaraña o el erizo)
Para la epidemiología del piojo del cuero cabelludo humano véase pediculosis.
El orden se ha subdividido tradicionalmente en dos grupos (órdenes o subórdenes, según los autores) en relación con sus hábitos alimenticios: los piojos chupadores (Anoplura) y los piojos masticadores (Mallophaga). Sin embargo, las clasificaciones recientes sugieren que los Mallophaga son parafiléticos, y se reconocen cuatro subórdenes:[3]
Las 17 familias conocidas se distribuyen de la siguiente manera:
Ricinus bombycillae, piojo amblícero de Bombycilla garrulus.
Trinoton anserinum, piojo amblícero del cisne común.
Damalinia limbata piojo ischnócero de las cabras. Macho más pequeño que la hembra.
Diagrama de un piojo, Robert Hooke, 1667.
Piojo humano sobre una liendrera (x20).
Los ftirápteros (Phthiraptera), generalmente conocidos como piojos, son un orden de insectos ápteros (sin alas en el adulto, en este caso perdidas secundariamente) hemimetábolos (cuyo desarrollo consta de huevo, varios estadios de ninfa y adulto), ectoparásitos de aves y mamíferos, que incluye unas 3250 especies. Sus huevos se llaman liendres, que los piojos adhieren al pelo o plumas de su huésped.
Afectan a todas las aves y mamíferos, a excepción de los monotremas (ornitorrinco y equidnas) y algunos órdenes de euterios, como los murciélagos y folidotos (pangolines). A este orden pertenecen insectos que provocan infestaciones de importancia económica como el piojo del cuero cabelludo humano (Pediculus humanus capitis, otros piojos que afectan al humano son el piojo del cuerpo Pediculus humanus corporis y la ladilla Pthirus pubis), los que afectan al ganado bovino (Damalinia (Bovicola) bovis, Haematopinus eurysternus, Linognathus vituli, Solenopotes capillatus) y varias especies de "piojillos de las aves" que afectan a las gallinas (como Menacanthus stramineus, Menopon gallinae).
Phthiraptera on putukate selts.
Phthiraptera seltsi kuuluvad järgmised alamseltsid:
Phthiraptera on putukate selts.
Zorriak (Phthiraptera) 3.250 espezie inguru dituen intsektu ordena bat dira.[1]
Ugaztun eta hegaztien parasitoak dira, eta beren ile edo lumaian ezkutatu eta ezartzen diuzte arrautzak. Zorriaren arrautzak bartz izena du. Zorri espezieak ostalari zehatz bati moldatzen zaizkio, ostalari mota bakoitzak zorri mota bereziak dituelarik. Zenbai zorri animalia baten zonalde jakin batean bizitzeko moldatua da, gainera. Erran bezala, ia ugaztun eta hegazti espezie guztiei erasaten diete zorriek, baita gizakiei ere: buru-zorria (Pediculus humanus capiti), gorputz-zorria (P. humanus corporis) eta pubis-zorria (Phthirus pubis) kasu, gizakiaren parasito dira.[2]
Espeziearen arabera, zorrien elikagaia ostalariaren azala, lumak, gantz-glandulak edo odola izan daiteke. Arkakusoek ez bezala, zorriak ostalarian egiten du bere bizi-ziklo osoa: bertan jaio, elikatu eta ugaltzen da. Ez du hegan edo jauzi egiteko gaitasunik eta bere mugitzeko gaitasuna mugatu xamarra da. Hala ere, ostalaritik ostalarira mugi daiteke, eta zenbait denbora biziraun dezake ostalaririk gabe, beste bat topatu arte.
Zorriak intsektu hemimetaboloak dira, alegia, metamorfosi bakuna burutzen dute eta beren bizi zikloak hiru fase ditu: arrautza, ninfa eta heldua.
Zorri baten diagrama, 1667.
Zorriak (Phthiraptera) 3.250 espezie inguru dituen intsektu ordena bat dira.
Ugaztun eta hegaztien parasitoak dira, eta beren ile edo lumaian ezkutatu eta ezartzen diuzte arrautzak. Zorriaren arrautzak bartz izena du. Zorri espezieak ostalari zehatz bati moldatzen zaizkio, ostalari mota bakoitzak zorri mota bereziak dituelarik. Zenbai zorri animalia baten zonalde jakin batean bizitzeko moldatua da, gainera. Erran bezala, ia ugaztun eta hegazti espezie guztiei erasaten diete zorriek, baita gizakiei ere: buru-zorria (Pediculus humanus capiti), gorputz-zorria (P. humanus corporis) eta pubis-zorria (Phthirus pubis) kasu, gizakiaren parasito dira.
Täit (Phthiraptera) ovat siivettömiä hyönteisiä, jotka elävät loisina nisäkkäissä ja linnuissa. Täitä on yli 3 000 lajia. Täit ovat hyvin erikoistuneita isäntäeläimensä mukaan, ja esimerkiksi ihmisellä ne loisivat vain tietyssä kohdassa ruumista.
Tunnetuimpia ihmisten täitä ovat päätäi, joka elää ihmisen päässä, vaatetäi, joka elää vartalolla, ja satiainen, joka elää pääasiassa sukupuolielinten karvoituksessa. Koiran täi (Linognathus setosus) on yksi yleisimmistä koirien ulkoloisista Suomessa ja maailmalla.
Täit elävät kiinnittyneinä isäntäänsä ja kiinnittävät munansa isännän karvoihin. Niiden ravintona toimii isäntäeläimen veri. Suurin osa täilajeista on paljain silmin nähtävissä.Täit voivat tarttua ihmiseen suorasta kosketuksesta, irtokarvoista, harjoista tai vaatteista. Esimerkiksi päätäit leviävät helposti päähineiden, harjojen tai hiuslenkkien kautta. Päätäitä esiintyy paljon kouluissa ja päiväkodeissa.
Täitä voidaan torjua erilaisilla myrkyillä, täikammalla, pesemällä vaatteita tai leikkaamalla karvoitusta, jossa täit elävät. Eläimillä täiden hoitoon käytetään ulkoloislääkkeitä, kuten selamektiinia.
Vaatetäi voi levittää sairauksia, kuten pilkkukuumetta, mutta päätäi ja satiainen eivät levitä tauteja ihmisestä toiseen.
Täit (Phthiraptera) ovat siivettömiä hyönteisiä, jotka elävät loisina nisäkkäissä ja linnuissa. Täitä on yli 3 000 lajia. Täit ovat hyvin erikoistuneita isäntäeläimensä mukaan, ja esimerkiksi ihmisellä ne loisivat vain tietyssä kohdassa ruumista.
Tunnetuimpia ihmisten täitä ovat päätäi, joka elää ihmisen päässä, vaatetäi, joka elää vartalolla, ja satiainen, joka elää pääasiassa sukupuolielinten karvoituksessa. Koiran täi (Linognathus setosus) on yksi yleisimmistä koirien ulkoloisista Suomessa ja maailmalla.
Täit elävät kiinnittyneinä isäntäänsä ja kiinnittävät munansa isännän karvoihin. Niiden ravintona toimii isäntäeläimen veri. Suurin osa täilajeista on paljain silmin nähtävissä.Täit voivat tarttua ihmiseen suorasta kosketuksesta, irtokarvoista, harjoista tai vaatteista. Esimerkiksi päätäit leviävät helposti päähineiden, harjojen tai hiuslenkkien kautta. Päätäitä esiintyy paljon kouluissa ja päiväkodeissa.
Täitä voidaan torjua erilaisilla myrkyillä, täikammalla, pesemällä vaatteita tai leikkaamalla karvoitusta, jossa täit elävät. Eläimillä täiden hoitoon käytetään ulkoloislääkkeitä, kuten selamektiinia.
Vaatetäi voi levittää sairauksia, kuten pilkkukuumetta, mutta päätäi ja satiainen eivät levitä tauteja ihmisestä toiseen.
Les phthiraptères (Phthiraptera) regroupent aujourd'hui dans un ordre unique l'ensemble des insectes classiquement désignés sous le nom de poux, parmi lesquels le pou de l'Homme. La classification ancienne distinguait comme deux ordres distincts les poux des mammifères, suceurs de sang (les anoploures), des « poux des oiseaux » (ou mallophages), à l'alimentation plus variée. Il s'agit dans tous les cas d'ectoparasites dépourvus d'ailes.
L'ordre comporte environ 4 900 espèces considérées comme valides[1], mais est parfois remplacé par celui des Psocodea[2].
Dans la dixième édition de son Systema Naturae (1758), Carl von Linné reprend comme nom de genre l'appellation latine du pou, Pediculus. Il y rassemble toutefois un grand nombre d'animaux qui ont vaguement un aspect de pou, c'est-à-dire les poux véritables (anoploures), les poux des oiseaux (mallophages), les psoques et même un diptère hippoboscidé. Il est globalement suivi en la matière par Johan Christian Fabricius (1775).
La première distinction entre les poux proprement dits, suceurs de sang, et les espèces à pièces buccales broyeuses (mallophages) est due à Charles de Geer dès 1778 : il conserve le nom de genre Pediculus pour les premiers et désigne les seconds sous le nom de Ricinus[3].
L'ordre des anoploures est créé par William Leach en 1815, mais il y range encore un genre de mallophages. C'est enfin à Christian Ludwig Nitzsch, pionnier de l'étude des phthiraptères, que l'on doit la création du terme de mallophages en 1818. La distinction entre poux véritables, hématophages à l'appareil buccal piqueur-suceur, et les mallophages à l'appareil buccal broyeur devient stable et sera confirmée par Hermann Burmeister en 1838. Cet arrangement restera très stable par la suite en dépit de nombreux remaniements internes. En 1951 encore, Gordon Floyd Ferris (1893-1958), un grand spécialiste de ces groupes, exprimait ses doutes quant à une parenté étroite entre anoploures et mallophages[4].
La classification traditionnelle opposant ces deux ordres, mallophages et anoploures, fut pour la première fois nettement remise en cause en 1985 sur la base d'une analyse cladistique basée sur la morphologie[5]. Depuis lors, la classification phylogénétique adoptée à la suite de ce travail a peu varié dans ses grandes lignes et a été confortée par des travaux de phylogénie moléculaire. Elle comporte quatre grands groupes souvent considérés comme des sous-ordres.
Liste des sous-ordres selon ITIS (25 février 2016)[2] :
Le pou est l'un des principaux insectes vecteurs du typhus et probablement occasionnellement d'autres pathogènes.
Charles Vialatte, Henry Foley et Edmond Sergent ont contribué à la découverte du rôle du pou dans la transmission de la fièvre récurrente mondiale durant les années 1923 - 1925.
L'infestation de la peau par des poux est désagréable en raison de la démangeaison qu'occasionnent les morsures des poux mais est bénigne.
Les phthiraptères (Phthiraptera) regroupent aujourd'hui dans un ordre unique l'ensemble des insectes classiquement désignés sous le nom de poux, parmi lesquels le pou de l'Homme. La classification ancienne distinguait comme deux ordres distincts les poux des mammifères, suceurs de sang (les anoploures), des « poux des oiseaux » (ou mallophages), à l'alimentation plus variée. Il s'agit dans tous les cas d'ectoparasites dépourvus d'ailes.
L'ordre comporte environ 4 900 espèces considérées comme valides, mais est parfois remplacé par celui des Psocodea.
Is cuid d'ord na Phthiraptera iad na míolta ( 'míol': uatha). Feithidí gan sciathán atá iontu, le níos mó ná 3,000 speiceas agus triúr díobh siúd rangaithe mar ghníomhairí ghalair an duine.
Is cuid d'ord na Phthiraptera iad na míolta ( 'míol': uatha). Feithidí gan sciathán atá iontu, le níos mó ná 3,000 speiceas agus triúr díobh siúd rangaithe mar ghníomhairí ghalair an duine.
Os piollos son insectos parasitos sen ás (cando adultos), pertencentes á orde Phthiraptera, composta dunhas 3.000 especies diferentes. Todos son ectoparasitos obrigados de mamíferos e aves, excluíndo os monotremos (o ornitorrinco e o equidna) e os morcegos.
A orde Phthiraptera foi considerada tradicionalmente en dúas ordes distintas ou dúas subordes: os piollos chuchadores (Anoplura) e os piollos mastigadores (Mallophaga). Na actualidade, os Mallophaga son considerados parafiléticos e hoxe recoñécense catro subordes:
Os piollos son moi específicos co seu hospedador, e moitas especies incluso prefiren partes específicas do corpo deste. Os piollos pasan a súa vida enteira sobre o hospedador, desenvolvendo adaptacións que lles permiten manter un contacto moi estreito. Estas adaptacións reflíctense no seu tamaño (de 0,5 a 8 mm), patas e garras fortes para se agarraren fortememente ao pelo, pel e plumas e ausencia de ás. Aliméntanse de restos da pel (alimentación epidermal), partes de plumas, secrecións sebáceas e sangue.
A súa cor varía de castaño claro a gris escuro. No caso de se alimentaren de sangue, poden ser moito máis escuros. Non se afogan na auga, xa que poden infrar, mantendo ar e así flotan. Os piollos non saltan, mais poden ser transmitidos por contacto, forma na que adoitan trasladarse dun hospedador a outro.
Os piollos fixan os seus ovos ao pelo do seu hospedador, denominados comunmente lendias ou miúdas. Para eliminalos utilízase un peite especial cuns dentes moi finos e apertados que arrastran as lendias do cabelo.
O mellor xeito de eliminar os piollos do pelo, sen empregar substancias químicas (que poden producir resistencias posteriores), é afogalos en aceite para cativos, xa que a súa viscosidade os afoga.
A orde Phthiraptera divídese en 4 subordes e 17 familias:
.jpg)
Os piollos son insectos parasitos sen ás (cando adultos), pertencentes á orde Phthiraptera, composta dunhas 3.000 especies diferentes. Todos son ectoparasitos obrigados de mamíferos e aves, excluíndo os monotremos (o ornitorrinco e o equidna) e os morcegos.
A orde Phthiraptera foi considerada tradicionalmente en dúas ordes distintas ou dúas subordes: os piollos chuchadores (Anoplura) e os piollos mastigadores (Mallophaga). Na actualidade, os Mallophaga son considerados parafiléticos e hoxe recoñécense catro subordes:
Anoplura: piollos chuchadores, incluíndo o piollo da testa e da roupa (Pediculus humanus) e o da pube (Pthirus pubis, denominado comunmente piollo pato: nótese a grafía do xénero con pth, non con phth como a orde) (véxase tamén pediculose). Rhyncophthirina: parasitos dos elefantes e xabaríns. Ischnocera: piollos aviares (antes Mallophaga). Amblycera: piollos mastigadores, unha orde primitiva de piollos (antes Mallophaga).Os piollos son moi específicos co seu hospedador, e moitas especies incluso prefiren partes específicas do corpo deste. Os piollos pasan a súa vida enteira sobre o hospedador, desenvolvendo adaptacións que lles permiten manter un contacto moi estreito. Estas adaptacións reflíctense no seu tamaño (de 0,5 a 8 mm), patas e garras fortes para se agarraren fortememente ao pelo, pel e plumas e ausencia de ás. Aliméntanse de restos da pel (alimentación epidermal), partes de plumas, secrecións sebáceas e sangue.
A súa cor varía de castaño claro a gris escuro. No caso de se alimentaren de sangue, poden ser moito máis escuros. Non se afogan na auga, xa que poden infrar, mantendo ar e así flotan. Os piollos non saltan, mais poden ser transmitidos por contacto, forma na que adoitan trasladarse dun hospedador a outro.
Os piollos fixan os seus ovos ao pelo do seu hospedador, denominados comunmente lendias ou miúdas. Para eliminalos utilízase un peite especial cuns dentes moi finos e apertados que arrastran as lendias do cabelo.
O mellor xeito de eliminar os piollos do pelo, sen empregar substancias químicas (que poden producir resistencias posteriores), é afogalos en aceite para cativos, xa que a súa viscosidade os afoga.
Životinjske uši (Phthiraptera) red su malenih, sploštenih, beskrilnih kukaca koji žive kao nametnici na toplokrvnim životinjama. Poznato je više od 3000 vrsta.
Zadak im je široko spojen s prsima. Usni organi su prilagođeni grizenju rožnatih tvari (tekuti) ili bodenju i sisanju (prave uši). Ticala su im kratka, a složene oči reducirane.
Žive kao vanjski nametnici na koži toplokrvnih životinja. Bez životinje domodara mogu preživjeti nekoliko dana.
Cijeli život provode na domodaru. Jaja kao gnjide lijepe na dlake ili perje.
Poznatiji su podredovi: tekuti (Mallophaga) koji se hrane kožom domodara (ljuščicama, perjem, dlakama i rijetko krvlju) i prave uši (Anoplura) koji žive na tijelu sisavaca i hrane se krvlju. [1]
Nedovršeni članak Uši (kukci) koji govori o životinjama treba dopuniti. Dopunite ga prema pravilima Wikipedije.
Životinjske uši (Phthiraptera) red su malenih, sploštenih, beskrilnih kukaca koji žive kao nametnici na toplokrvnim životinjama. Poznato je više od 3000 vrsta.
Kutu mengacu pada berbagai artropoda berukuran kecil hingga sangat kecil. Nama ini dipakai untuk sejumlah krustasea air kecil (seperti kutu air), serangga (seperti kutu kepala dan kutu daun), serta — secara salah kaprah — berbagai anggota Acarina (tungau dan caplak, yang berkerabat lebih dekat dengan laba-laba daripada serangga). Semua disebut "kutu" karena ukurannya yang kecil. Dengan demikian, pengertian awam istilah ini tidak memiliki arti taksonomi.
Dalam arti lebih sempit, kutu adalah serangga yang tidak bersayap dan berukuran kecil, yang dalam bahasa Inggris mencakup flea (kutu yang melompat, ordo Siphonaptera) dan louse (kutu yang lebih suka merayap, kebanyakan ordo Phtiraptera yang semuanya adalah parasit). Dalam bahasa Indonesia keduanya tidak dibedakan, malah mencakup juga sebagian dari kerabat wereng (ordo Hemiptera) dan beberapa anggota ordo Coleoptera. Untuk menjelaskan, diberi keterangan di belakang kata "kutu". Para biologiwan berusaha mendayagunakan kata tuma bagi kelompok Phtiraptera, walaupun menyadari terdapat kesulitan dalam penerapannya.
Berikut adalah beberapa kelompok hewan yang memakai nama kutu:
Berikut adalah beberapa gambar untuk memperjelas perbedaan masing-masing kutu.
Kutu air Cyclops bicuspidatus betina (kiri) dan jantan
Kutu (flea)
Fahrenholzia pinnata, tuma (louse) umum pada tikus
Kutu daun (Aphid). Kutu daun bukanlah kutu sejati karena lebih dekat kekerabatannya dengan wereng
Wereng Metcalfa pruinosa. Wereng kadang-kadang dianggap kutu
Psylla alni, sejenis kutu loncat. Meskipun bernama "kutu", kelompok ini lebih dekat berkerabat dengan wereng
"Kutu" beras biasa (Tribolium confusum), lebih tepat disebut kumbang beras atau kumbang tepung
Tungau Trombidium (bintik-bintik merah) sedang berkerumum di bunga. Tungau bukanlah kutu
Kata "kutu" dipakai pula dengan arti konotatif. Ungkapan "kutu buku" mengacu pada orang yang sangat gemar membaca buku. Peribahasa "takutkan tuma, kain di badan dibuang" berarti takut kepada istri, keluarga sendiri dibuang/dijauhi.
Kutu mengacu pada berbagai artropoda berukuran kecil hingga sangat kecil. Nama ini dipakai untuk sejumlah krustasea air kecil (seperti kutu air), serangga (seperti kutu kepala dan kutu daun), serta — secara salah kaprah — berbagai anggota Acarina (tungau dan caplak, yang berkerabat lebih dekat dengan laba-laba daripada serangga). Semua disebut "kutu" karena ukurannya yang kecil. Dengan demikian, pengertian awam istilah ini tidak memiliki arti taksonomi.
Dalam arti lebih sempit, kutu adalah serangga yang tidak bersayap dan berukuran kecil, yang dalam bahasa Inggris mencakup flea (kutu yang melompat, ordo Siphonaptera) dan louse (kutu yang lebih suka merayap, kebanyakan ordo Phtiraptera yang semuanya adalah parasit). Dalam bahasa Indonesia keduanya tidak dibedakan, malah mencakup juga sebagian dari kerabat wereng (ordo Hemiptera) dan beberapa anggota ordo Coleoptera. Untuk menjelaskan, diberi keterangan di belakang kata "kutu". Para biologiwan berusaha mendayagunakan kata tuma bagi kelompok Phtiraptera, walaupun menyadari terdapat kesulitan dalam penerapannya.
Phthiraptera (Graece ϕθείρ 'pedis' + πτερόν 'ala') sunt ordo insectorum alis carentium, cui specierum sunt plus quam tria milia. Hi sunt parasiti obligati, qui in partibus externis hospitum sanguinis calidi (homoeothermicorum) vivunt, inter quos sunt fere omnes species avium et mammalium, monotrematibus, pholiodotis, chiropteris, ac cetaceis exceptis. Etiam morbos ut typhum vehere possunt.
Latinitate antiqua dicitur pedis vel pediculus; hoc autem nostra aetate est etiam nomen generis Pediculi familiae Pediculidarum.
Pedis corpus est planum, longum inter 0,5 et 8 millimetra, sex praeditum brachiis: quorum quattuor posterioribus, adhaeret pilo mammalis vel pennae avis; duobus autem anterioribus, adhaeret hospitis cuti, ubi alitur. Alii pedes sunt sugentes, alii vero mandentes. Ova pedium sunt albi coloris, et adhaerent pilis vel pennis hospitum.
Pedes habitant mammalium pilos vel avium penas, quibus adhaerent ut vescantur sanguine, cutis vel pennarum residuis, aut adipe ex cute manente. Quaeque pedis species suos habet mores, suisque tantum utitur hospitibus, ex quibus maxime pendunt, ne exstinguantur. Avium pedis, exempli gratia, non adhaeret homini, neque hominis pedis adhaeret avibus.
Phthirapterorum ordo in quattuor dividitur subordines:
Phthiraptera (Graece ϕθείρ 'pedis' + πτερόν 'ala') sunt ordo insectorum alis carentium, cui specierum sunt plus quam tria milia. Hi sunt parasiti obligati, qui in partibus externis hospitum sanguinis calidi (homoeothermicorum) vivunt, inter quos sunt fere omnes species avium et mammalium, monotrematibus, pholiodotis, chiropteris, ac cetaceis exceptis. Etiam morbos ut typhum vehere possunt.
Latinitate antiqua dicitur pedis vel pediculus; hoc autem nostra aetate est etiam nomen generis Pediculi familiae Pediculidarum.
Utėlės (lot. Phthiraptera, angl. Lice, vok. Tierläuse) – vabzdžių (Insecta) klasės būrys, kuriam priklauso žmonių ir gyvulių ektoparazitai, mintantys krauju, oda, ir platinantys infekcines ligas. Vabzdžiai smulkūs, besparniai, plokšti. Kūno spalva nepastovi, nes per kutikulą persišviečia į žarnyną įčiulptas kraujas, kuris, priklausomai nuo suvirškinimo laipsnio, būna vienokio ar kitokio atspalvio. Galva siauresnė už krūtinę ir nuo jos atskirta kaklu. Krūtinės segmentai susilieję į krūvą. Burnos organai duriamieji. Kojos trumpos, tvirtos, čiumpamosios. Pilvelis platesnis už krūtinę. Kūnas apaugęs šereliais ir plaukeliais.
Utėlės skirstomos į 4 pobūrius: Anoplura, Rhyncophthirina, Ischnocera, Amblycera. Paskutiniai trys pobūriai kartais laikomi vienu pobūriu – pūkagraužiais (Mallophaga).
Lietuvoje paplitusios dvi šeimos: žmoginės utėlės (Pediculidae) ir gyvulinės utėlės (Linognathidae). Iš žmoginių utėlių žinomos: galvinė (Pediculus capitis), drabužinė (Pediculus vestimenti), kirkšninė utėlė (Pthirus pubis), iš gyvulinių – kiaulinė (Haematopinus suis), šuninė, avinė, galvijinė utėlė.
Utėlės (lot. Phthiraptera, angl. Lice, vok. Tierläuse) – vabzdžių (Insecta) klasės būrys, kuriam priklauso žmonių ir gyvulių ektoparazitai, mintantys krauju, oda, ir platinantys infekcines ligas. Vabzdžiai smulkūs, besparniai, plokšti. Kūno spalva nepastovi, nes per kutikulą persišviečia į žarnyną įčiulptas kraujas, kuris, priklausomai nuo suvirškinimo laipsnio, būna vienokio ar kitokio atspalvio. Galva siauresnė už krūtinę ir nuo jos atskirta kaklu. Krūtinės segmentai susilieję į krūvą. Burnos organai duriamieji. Kojos trumpos, tvirtos, čiumpamosios. Pilvelis platesnis už krūtinę. Kūnas apaugęs šereliais ir plaukeliais.
Utėlės skirstomos į 4 pobūrius: Anoplura, Rhyncophthirina, Ischnocera, Amblycera. Paskutiniai trys pobūriai kartais laikomi vienu pobūriu – pūkagraužiais (Mallophaga).
Lietuvoje paplitusios dvi šeimos: žmoginės utėlės (Pediculidae) ir gyvulinės utėlės (Linognathidae). Iš žmoginių utėlių žinomos: galvinė (Pediculus capitis), drabužinė (Pediculus vestimenti), kirkšninė utėlė (Pthirus pubis), iš gyvulinių – kiaulinė (Haematopinus suis), šuninė, avinė, galvijinė utėlė.
Dzīvniekutis jeb dzīvniekutu kārta (Phthiraptera) ir jaunspārņu (Neoptera) kārta, kurā ietilpst aptuveni 3000 mūsdienās dzīvojošu kukaiņu sugu, kas evolūcijas gaitā ir zaudējušas spārnus. Visas dzīvniekutu sugas ir ektoparazīti jeb ārējie parazīti, kuru saimnieki ir vai nu putni vai zīdītāji. Trīs no tām ir cilvēku slimību ierosinātāji. Dažas zīdītāju grupas ir brīvas no šiem parazītiem: kloākaiņi, sikspārņi, vaļi, delfīni un zvīņneši.
Lielākā daļa dzīvniekutu ir maitēdāji, kas barojas ar saimniekorganisma atmirušajiem audiem (ādas, spalvu u.c.), bet daļa barojas ar ādas virsslāņa taukvielām un asinīm. Lielākā daļa šo parazītu dzīvo tikai pie noteiktu sugu saimniekorganismiem un dažos gadījumos tikai noteiktu ķermeņa daļu apvidū. Uz dažām dzīvnieku sugām var dzīvot līdz 15 dažādu dzīvniekutu sugu. Visbiežāk zīdītājiem var novērot 1-3 utu sugas, bet putniem 2-6 sugas. Ja utis noņem no saimniekorganisma, tās ilgi vairs nedzīvo.[2]
Dzīvniekutis visbiežāk ir brūnas vai brūni pelēkas, sākot ar gaišu krēmbaltu krāsu un beidzot ar tumši pelēku. Ja utis barojas ar asinīm, tās ir tumšākas. Skaitliski mātīšu ir vairāk nekā tēviņu, turklāt dažas sugas vairojas ar partenoģenēzi. Lielākā daļa utu sugu savas olas ar siekalām piestiprina pie saimnieku matiem. Utu siekalas ir tik efektīva līme, ka to var izšķīdināt tikai ar īpašiem līdzekļiem. Daži putnu parazīti olas atstāj vienkārši vietās, kur putns ar savu knābi nevar piekļūt, piemēram, spalvas kāta iekšējā dobumā. Dzīvas olas parasti ir baltas. Mirušas olas kļūst dzeltenas.[2] Dzīvniekutis ir nepilnas pārvērtības kukaiņi un, kad nimfas izšķiļas no olām, tās, lai arī ir ļoti mazas, ārēji izskatās līdzīgas pieaugušajiem kukaiņiem. Nimfas apvalku nomaina trīs reizes, līdz kļūst pieaugušas un vairoties spējīgas (apmēram 1 mēneša laikā).[2]
Putnu utu ekoloģija ir vairāk studēta nekā zīdītāju parazītu ekoloģija. Utīm ir vairākas kopīgas īpašības. Vidējais utu skaits ir jo lielāks, jo lielāks ir putns.[3] Utu izplatība ir ierobežota — lielākā daļa utu dzīvo uz dažiem putniem, bet lielākā daļa putnu ir brīvi no parazītiem. Šāds utu izplatības veids ir vairāk saistīts ar teritoriālo putnu izplatību, nevis ar to sabiedriskumu.[3] Piemēram, vienas un tās pašas sugas putnus Jaunzēlandē apdraud mazāka utu sugu dažādība, nekā Eiropā.[4] Putniem un zīdītājiem, kas barojas ūdenī un nirst, lai iegūtu barību, ir daudz mazāk atbilstošu utu sugu, nekā uz sauszemes dzīvojošām sugām.[5][6] Putnu sugas, kuras ir noturīgākas pret parazītiem, jo tām ir spēcīgāka T šūnu imunitāte, uztur daudz vairāk grauzējutu (Amblycera) sugu, nekā citas putnu sugas.[7][8] Utu abu dzimumu sastopamība ir līdzsvarotāka sabiedriskiem putniem, bet mātītes skaitliski pārsvarā sastopamas vientuļajām sugām.[9]
Ja dzīvniekam vai putnam ir utis, tās var samazināt īpatņa dzīves ilgumu.[10] Dzīvniekutis saimniekorganismiem var nodot dažādas mikrobioloģiskas slimības vai parazīttārpus.[11] Spalvu grauzējutis (Ischnocera) var samazināt putna apspalvojuma termoregulācijas spējas, tādējādi parazītu apdzīvots īpatnis zaudē daudz vairāk siltuma nekā citi putni.[12] Ja dzīvnieku apdzīvo utis, mazinās arī tā dzimumpievilcība.[13]
Uz cilvēka ķermeņa var dzīvot 3 dzīvniekutu veidi: galvas uts (Pediculus humanus capitis), drēbju uts (Pediculus humanus humanus) un kaunuma uts (Pthirus pubis). No utīm var atbrīvoties, izmantojot utu ķemmi, medicīniskos šampūnus, un ar mazgāšanos.
21. gadsimta sākumā, pētot uz cilvēkiem dzīvojošo utu DNS, ir iegūtas jaunas ziņas par cilvēka evolūciju. Piemēram, ģenētiskie pētījumi liecina, ka mūsu priekšteči kaunuma utis ir ieguvuši no gorillām pirms apmēram 3-4 miljoniem gadu.[14] Savukārt DNS atšķirības starp divām cilvēka utu (Pediculus humanus) pasugām (galvas uti un drēbju uti) liecina, ka cilvēks ķermeņa apmatojumu sācis zaudēt pirms apmēram 2 miljoniem gadu.[15]
Vēl nesenā pagātnē dzīvniekutu kārta tika iedalīta 2 apakškārtās: dūrējutu apakškārtā (Anoplura) un grauzējutu apakškārtā (Mallophaga). Tomēr pēdējo gadu ģenētiskajos pētījumos noskaidrojies, ka Mallophaga grupa ir parafilētiska, un zinātnieki to sadalījuši trijās apakškārtās: grauzējutu apakškārtā (Amblycera) un spalvu grauzējutu apakškārtā (Ischnocera),[16][17][18] kā arī ir izdalīta viena jauna grupa — ziloņu utu apakškārta (Rhyncophthirina). Tā apvieno tikai 3 sugas, kuras piemērojušās caurgrauzt ļoti biezo un stingro ziloņu un kārpcūku ādu, lai piekļūtu šo zīdītāju asinīm.[16][19]
Dzīvniekutu kārta (Phthiraptera)
Dzīvniekutis jeb dzīvniekutu kārta (Phthiraptera) ir jaunspārņu (Neoptera) kārta, kurā ietilpst aptuveni 3000 mūsdienās dzīvojošu kukaiņu sugu, kas evolūcijas gaitā ir zaudējušas spārnus. Visas dzīvniekutu sugas ir ektoparazīti jeb ārējie parazīti, kuru saimnieki ir vai nu putni vai zīdītāji. Trīs no tām ir cilvēku slimību ierosinātāji. Dažas zīdītāju grupas ir brīvas no šiem parazītiem: kloākaiņi, sikspārņi, vaļi, delfīni un zvīņneši.
Kutu ialah nama biasa untuk lebih 5000 spesies serangga tidak bersayap dalam order Phthiraptera; tiga daripadanya diklasifikasikan sebagai pembawa penyakit manusia. Kutu menjadi parasit kepada setiap burung dan mamalia kecuali Monotreme (platipus dan echidna), kelawar, paus, dolfin, ikan lumba-lumba dan tenggiling.
Contoh kutu ialah:
Kutu ialah nama biasa untuk lebih 5000 spesies serangga tidak bersayap dalam order Phthiraptera; tiga daripadanya diklasifikasikan sebagai pembawa penyakit manusia. Kutu menjadi parasit kepada setiap burung dan mamalia kecuali Monotreme (platipus dan echidna), kelawar, paus, dolfin, ikan lumba-lumba dan tenggiling.
Contoh kutu ialah:
Kutu badan Kutu kepala Kutu keketamDierluizen (Phthiraptera) zijn een orde van insecten die zich gespecialiseerd hebben op het parasiteren op andere dieren. De meeste soorten zijn vleugelloos, zeer klein en slechts enkele millimeters lang, de bekendste voorbeelden zijn de zuigende luizen uit de onderorde Anoplura zoals de schaamluis, de hoofdluis en de kleerluis. Maar ook de verenetende vogelluizen uit de onderorde Amblycera behoren ertoe.
Deze vogelluizen werden vroeger ondergebracht in een aparte orde "mallophaga" maar dit is een parafyletisch taxon dat niet meer wordt gebruikt.
Dierluizen (Phthiraptera) zijn een orde van insecten die zich gespecialiseerd hebben op het parasiteren op andere dieren. De meeste soorten zijn vleugelloos, zeer klein en slechts enkele millimeters lang, de bekendste voorbeelden zijn de zuigende luizen uit de onderorde Anoplura zoals de schaamluis, de hoofdluis en de kleerluis. Maar ook de verenetende vogelluizen uit de onderorde Amblycera behoren ertoe.
Deze vogelluizen werden vroeger ondergebracht in een aparte orde "mallophaga" maar dit is een parafyletisch taxon dat niet meer wordt gebruikt.
Pels- og fjærlus (Phthiraptera) er fjær, pels eller hudparasitter som lever på pattedyr og fugler, noen arter også på mennesker. De får næring ved å suge blod, eller gnag på pels og fjær. De er ektoparasitter som vil si at de lever på (og av) sin vert, uten å drepe den. Det norske betegnelsen «pels- og fjærlus» for Phthiraptera er noe tvetydig ettersom det tidligere har blitt brukt om undergruppen Mallophaga. Kanskje burde gruppen heller kalles «parasittiske lus» eller bare «lus».[1]
Pedikulosis er den medisinske benevnelsen når et menneske har lus.
Lus er vingeløse, relativt flattrykte og ganske små. Beina er generelt korte og tykke. De har alle en form for gripeklo på beina. Noen har en eller en dobbel, tydelig klo, andre har en klolignende utvekst.
De ulike arten er knyttet til noen få, eller ofte til et bestemte vertsdyr. Noen arter finnes bare på bestemte deler av et vertsdyrs kropp.
Egg limes fast på verten. Limet er vannfast. Hunnen kan legge mellom 50 og 100 egg.
Lus har ufullstendig forvandling, det vil si at utviklingen fra egg til voksen skjer gradvis. De mangler et puppestadium (metamorfose).
Det er totalt 25 familier (i verden) med over 6 000 arter.
Alt er ikke avklart helt, når det gjelder inndelingen av de ulike gruppene av lus. Phthiraptera regnes (tidligere ?) av enkelte som to ordener:
Systematikken følger Ottesen, 1993, (se kilde).
Pels- og fjærlus (Phthiraptera) er fjær, pels eller hudparasitter som lever på pattedyr og fugler, noen arter også på mennesker. De får næring ved å suge blod, eller gnag på pels og fjær. De er ektoparasitter som vil si at de lever på (og av) sin vert, uten å drepe den. Det norske betegnelsen «pels- og fjærlus» for Phthiraptera er noe tvetydig ettersom det tidligere har blitt brukt om undergruppen Mallophaga. Kanskje burde gruppen heller kalles «parasittiske lus» eller bare «lus».
Pedikulosis er den medisinske benevnelsen når et menneske har lus.
Multimedia w Wikimedia Commons Phthiraptera – rząd owadów, obejmujący około 5500 gatunków zaliczanych do 4 podrzędów: wszołów głaszczkowych, wszołów bezgłaszczkowych, wszy i wszy słoniowych. Są grzbietobrzusznie spłaszczone, wtórnie bezskrzydłe. Mają gryzący lub kłująco-ssący aparat gębowy i słabe lub całkiem nieobecne oczy. Są wyspecjalizowanymi ektopasożytami ptaków i ssaków, żywiącymi się sierścią, piórami, naskórkiem lub krwią gospodarza. Cykl rozwojowy odbywa się z przeobrażeniem niezupełnym, w całości na ciele żywiciela. Jako pasożyty człowieka i zwierząt domowych oraz nosiciele innych organizmów chorobotwórczych mają duże znaczenie medyczne i weterynaryjne.
Owady te mają grzbietobrzusznie spłaszczone ciała, osiągające długość od 0,35[1] do 15 mm[2] (zwykle 2–4 mm[1]). Ubarwieniem i stopniem spłaszczenia przystosowane są do okrywy ciała żywiciela[2]. Szkielet ich prognatycznej głowy jest wzmocniony siecią wewnętrznych listewek, a u części gatunków także tentorium. Połączenie głowy z tułowiem stabilizowane jest przez położone w okolicy zapotylicznej więzadłowate obteraculum, niewystępujące jednak u wszołów głaszczkowych[1]. Czułki są zbudowane z 3–5 członów, a oczy słabo rozwinięte (złożone najwyżej z 2 fasetek) lub całkiem zredukowane. Aparat gębowy wszołów leży po brzusznej stronie głowy i jest typu gryzącego, u wszy jest kłująco-ssący, natomiast u wszy słoniowych jest gryzący i położony na szczycie wydłużonego ryjka[1][2].
Tułów jest wtórnie bezskrzydły. Śródtułów może być zlany z zatułowiem tworząc pterotoraks lub zlany z przedtułowiem tworząc jednolity skelotoraks. Odnóża pełnią funkcje czepne, przy czym u wszołów jest głównie pierwsza para, a u wszy najsilniejsza jest druga para. U wszy aparat czepny składa się z ruchomego pazurka i przeciwstawnego wyrostka goleni. Wszy słoniowe wyróżniają się długimi odnóżami z drobnymi pazurkami, co wiąże się ze skąpym owłosieniem ich gospodarzy[2].
Liczba widocznych segmentów odwłoka wynosi od 7 do 9. Narząd kopulacyjny samca składa się m.in. z płytki podstawowej, z której tyłem łączą się stawowo lub za pośrednictwem sklerytu paramery. Właściwe funkcje kopulacyjne pełni edeagus, często z workowatym endofallusem, niekiedy wyposażonym w ząbki. W układzie rozrodczym samic występować mogą gruczoły kitowe, których wydzieliną przyklejane są jaja. U wszy umieszczanie jaj ułatwiają także gonopody[2].
Należą tu ektopasożyty ptaków i ssaków, bytujące na skórze, w sierści i piórach. Większość gatunków jest ściśle związana z jednym gatunkiem żywiciela, a nawet wyspecjalizowana w określonych okolicach jego ciała. Tylko niektóre wszy bytują na kilku spokrewnionych gatunkach. Wszoły głaszczkowe i bezgłaszczkowe żywią się głównie piórami, włosami i złuszczonym naskórkiem, a wyjątkowo krwią, wydzieliną ropną gospodarza lub jajami i larwami wszy. Wszy i wszy słoniowe są natomiast hematofagami ssącymi krew żywicieli[1][2].
Phthiraptera cały cykl rozwojowy przechodzą na żywicielu i są w stanie przeżyć tylko niedługi czas poza nim. Zwykle rozmnażają się płciowo, ale niektóre mogą się rozmnażać partenogenetycznie. Meinertzhageniella lata jest jedynym znanym gatunkiem jajożyworodnym – inne są jajorodne. Samce nielicznych gatunków tworzą spermatofory. Kopulacja trwa u różnych gatunków od kilku sekund do dwóch dni[1]. Jaja, zwane gnidami, są duże, białe, owalne, wyposażone w dobrze rozwinięte wieczko i chorion. Samica przykleja je wydzieliną gruczołów dodatkowych (kitowych) do sierści lub piór gospodarza, a u wszy odzieżowej do włókien ubrań. Przeobrażenie jest niezupełne z trzema stadiami larwalnymi, które od dorosłych różnią się mniejszymi rozmiarami, słabszą pigmentacją i nieco uproszczoną budową[3][4][1]. Cykl rozwojowy zamyka się w 13–43 dniach, a maksymalna długość życia dochodzi do około 100 dni[1].
Phthiraptera zasiedlają nowych żywicieli albo podczas bezpośredniego kontaktu z gospodarzem, albo z wykorzystaniem forezy. Do tej ostatniej służyć mogą np. muchówki z rodziny muchowatych i narzępikowatych[1].
Takson kosmopolityczny, znany ze wszystkich kontynentów. Aż 66 gatunków występuje na Antarktydzie i w strefie subantarktycznej, gdzie pasożytują na ptakach takich jak pingwiny[1]. W Polsce stwierdzono niecałe 400 gatunków[2] (zobacz: wszy i wszoły Polski)
Filogeneza Phthiraptera wg Barkera i innych, 2003[5] oraz Lyala, 1985[6]
wszoły głaszczkowe (Amblycera)
wszoły bezgłaszczkowe (Ischnocera)
wszy (Anoplura)
wszy słoniowe (Rhyncophthirina)
Dotychczas opisano około 5500 gatunków Phthiraptera, natomiast ich faktyczną liczbę szacuje się na ponad 40 tysięcy. Przypuszczalnie wywodzą się z gryzków (Psocoptera), wykazując największe podobieństwo genetyczne z Liposcelididae[2]. Dzieli się je na 4 podrzędy[2][5][7]: wszoły głaszczkowe, wszoły bezgłaszczkowe, wszy i wszy słoniowe. Relacje filogenetyczne pomiędzy nimi według analiz Lyala z 1985 oraz Barkera i innych z 2003 przedstawia kladogram poniżej[5][6].
Najstarsze skamieniałości Phthiraptera znane są z eoceńskich skał okolic Manderscheid w Niemczech (formy dorosłe Megamenopon rasnitsyni) oraz z eoceńskiego bursztynu bałtyckiego (wyłącznie jaja wszy na włosach ssaków, brak form dorosłych). Inne znaleziska skamieniałych wszoł i wszy dokonane przed 2006, zostały negatywnie zweryfikowane (patrz omówienie w haśle wszoły)[8][2].
Żerujące Phthiraptera niszczą sierść i upierzenie gospodarzy, przyczyniają się do spadku masy ciała, mniejszej nośności u kur czy też obniżenia wydajności mlecznej u krów[3]. Nawet niewielka, ale stała obecność wszy u ludzi wywoływać może niedokrwistość[2]. Ponadto Phthiraptera mogą być nosicielami chorobotwórczych drobnoustrojów i pasożytów. Do najważniejszych zarazków przenoszonych przez wesz ludzką należą: wywołująca gorączkę okopową Bartonella quintata, wywołująca dur powrotny Borrelia recurentis oraz wywołująca tyfus plamisty europejski Rickettsia prowazekii[1]. Wesz świńska przenosić może włoskowca różycy, wywołującego różycę u świń. Wesz końska roznosić może Rickettsia typhi, wywołującą tyfus plamisty szczurzy[4]. Bovicola bovis przenosi patogenne grzyby wśród bydła. Werneckiella equi przenosi wirusa EIAV, wywołującego niedokrwistość zakaźną koni. Trichodectes canis bywa nosicielem tasiemca psiego[2]. Hoplopleura acanthopus przenosi wśród gryzoni tularemię oraz Toxoplasma gondii. Z kolei wesz zajęcza i wesz królicza roznoszą tularemię wśród zajęczaków; ta ostatnia uczestniczy też w przenoszeniu myksomatozy[4].
Phthiraptera – rząd owadów, obejmujący około 5500 gatunków zaliczanych do 4 podrzędów: wszołów głaszczkowych, wszołów bezgłaszczkowych, wszy i wszy słoniowych. Są grzbietobrzusznie spłaszczone, wtórnie bezskrzydłe. Mają gryzący lub kłująco-ssący aparat gębowy i słabe lub całkiem nieobecne oczy. Są wyspecjalizowanymi ektopasożytami ptaków i ssaków, żywiącymi się sierścią, piórami, naskórkiem lub krwią gospodarza. Cykl rozwojowy odbywa się z przeobrażeniem niezupełnym, w całości na ciele żywiciela. Jako pasożyty człowieka i zwierząt domowych oraz nosiciele innych organizmów chorobotwórczych mają duże znaczenie medyczne i weterynaryjne.
A Ordem Phthiraptera (do grego phthirus=achatado; a=sem; ptera=asas), estabelecida por Haeckel em 1896, é constituída por insetos pequenos, com aproximadamente de 0,5 a 8 mm de comprimento, popularmente conhecidos como piolhos. São ectoparasitas obrigatórios de aves e mamíferos, inclusive marinhos, como focas e leões marinhos,[1][2][3][4] com alta especificidade parasitária: a maioria das espécies ocorre apenas em uma única espécie de hospedeiro. Há cerca de 5000 espécies no mundo, sendo que apenas 20 ou 30 apresentam importância econômica relevante.[5][6] São distribuídos em quatro subordens: Amblycera, Ischnocera, Rhyncophthirina e Anoplura.[3][7]
Os piolhos possuem corpo achatado dorsoventralmente, pernas robustas e garras que agarram firmemente os pelos, cabelos ou penas, são desprovidos de ocelos e asas (são secundariamente ápteros) e a coloração do corpo varia de bege claro a cinza escuro, mas eles podem ficar mais escuros após se alimentarem. Os olhos, rudimentares, e palpos maxilares podem estar presentes ou ausentes e as antenas têm de três a cinco artículos dependendo das subordens.São apterigotos, dióicos e hemimetábolos, o que significa que do ovo eclode uma ninfa, fase juvenil muito semelhante ao adulto que passará por mudas antes de chegar à fase adulta.
Os piolhos são muito dependentes da temperatura e umidade próximas da pele hospedeira, sendo às vezes restritos a parasitar determinadas regiões do corpo. Tanto os piolhos das aves, quanto dos mamíferos não vivem muito tempo fora do corpo do seu hospedeiro ou após a morte desse, já que o calor do corpo do animal parasitado é indispensável à sua sobrevivência,[8] o que dificulta seu cultivo in vitro.
Eles podem ser exclusivamente hematófagos, como os anopluros, ou se alimentarem de penas, descamações, secreções, sangue exposto no hospedeiro (machucados por exemplo), outros artópodes, como, ácaros, ou suas próprias exúvias.[6]
Os piolhos de humanos, do gênero Pediculus, conhecidos no Brasil como muquirana, mucana, piolho da cabeça e do corpo, e do gênero Phthirus, chato ou piolho-caranguejo, são da subordem Anoplura.[4][9] São cosmopolitas, ou seja, estão presentes em todos os continentes, e são importantes vetores de doenças como o tifo, febre recorrente e febre da trincheira.[10] Há cerca de 900 espécies deste inseto no Brasil.
Os piolhos mastigadores, pertencentes às outras três subordens, são pragas importantes de animais domésticos e de interesse econômico, especialmente aves,[11] cachorros, gado, cavalos e porcos, causando irritação, inquietação e feridas na pele, o que leva a comportamentos de má alimentação, diminuindo o ganho de peso e produção de leite e ovos.[10][12] O controle dos piolhos é feito pelo uso de pesticidas.[13]
Os piolhos variam de 0,3 a 8 milímetros de comprimento, têm corpo esclerosado, achatado dorsoventralmente, cobertos de cerdas voltadas para trás, com coloração do corpo variando de bege claro a cinza escuro, podendo ficar mais escuros após se alimentarem.[6]
Não têm asas e os segmentos torácicos são totalmente fundidos. A cutícula é, em sua maioria, membranosa e expansível, permitindo distensão. órgãos sensoriais ficam nas antenas e os olhos, quando presentes, são rudimentares e localizam-se atrás das antenas. Geralmente não possuem olhos compostos, quando possuem são formados por 1 a 2 omatídeos, também não apresenta ocelos e cercos.[14]
As antenas são curtas, com 5 ou menos artículos, e podem ser expostas ou escondidas em sulcos abaixo da cabeça. Possuem um par de espiráculos dorsais, aberturas do sistema de tubos de alguns invertebrados que permite que o ar chegue nos tecidos para a realização da respiração, e 6 ou menos pares abdominais.[12]
Pode haver dimorfismo sexual: pode-se diferenciar a fêmea do macho pelo tamanho, já que geralmente a fêmea é maior, ou analisando a extremidade posterior do abdômen, pois enquanto nas fêmeas é bifurcada sem ovipositor, nos machos é arredondada.[5][14]
Piolhos das subordens Amblycera, Ischnocera, Rhyncophthirin têm a cabeça mais larga que o tórax, onde encontra-se o aparelho bucal do tipo mastigador, constituído de um par de mandíbulas adaptadas à mastigação de descamação de pele, pena e pelos, além de crostas de sangue,[5] o tórax possui um par de espiráculos, as pernas são geralmente curtas e robustas.[6][11] Quando não possuem garras tarsais ou apenas uma, infestam mamíferos terrestres e quando possuem duas, infestam mamíferos aquáticos e aves.[1][2] O Abdômen possui 11 segmentos, que podem estar fundidos ou reduzidos, dificultando sua visualização.
Amblycera: possuem antena com 4 artículos e têm palpo maxilar. Eles apresentam cabeça grande e arredondada, na qual os olhos têm tamanho reduzido ou estão ausentes.[12]
Ischnocera: Possuem antenas cilíndricas, bem visíveis, com 3 ou 5 artículos e não possuem palpo maxilar, diferentemente de Amblycera. Algumas espécies são sexualmente dimórficas.
Rhyncophthirina: Possuem cabeça muito pigmentada e duas vezes mais longa que larga, a mandíbula tem margem denteada. Não há palpo maxilar e as antenas têm 5 artículos. As pernas são longas, com grau crescente de comprimento do 1 ao 3 par, o pré tarso tem 2 garras e o abdômen 6 pares de espiráculos.
Anopluros: Têm o tórax com segmentos fundidos mais largo que a cabeça e medem em média 2,5 mm de comprimento, possuem antenas curtas com 3 a 5 artículos, os olhos são compostos e reduzidos, com 1 omatídio, ou ausentes.[12] As pernas apresentam apenas um segmento tarsal e uma única garra, que permite a fixação nos pelos do hospedeiro. Quando a garra é retraída, ela faz contato com um processo semelhante a um dedão na tíbia, permitindo que o piolho se mantenha firmemente agarrado. Há um par de espiráculos (mesotorácicos) no tórax e seis pares (segmentos 3 a 8) no abdome, que apresenta nove segmentos no total.[5] As genitálias externas são bem desenvolvidas em ambos os sexos.
As peças bucais de um piolho sugador consiste em três estiletes perfuradores, normalmente recolhidos dentro de uma bolsa ventral na cabeça, sem palpos. Quando o piolho se alimenta, os estiletes saem através de um rostro na parte anterior da cabeça; o rostro possui minúsculos ganchos, com os quais se prende ao hospedeiro enquanto suga. Trata-se de um aparato picador-sugador, virado para trás (hipognata).[12]
A infestação de piolhos, também conhecida como pediculose, pode acontecer no cabelo e corpo, causada por P. humanus spp. Nas regiões genital e anal a infestação chama-se fitirose, fitiríase ou pitiríase, sendo causada por P. pubis. É um fenômeno comum em todo o mundo, podendo atingir pessoas de qualquer idade, sendo que em todos os casos a transmissão é por contato direto. Devido ao grande tempo de exposição e contato entre si, crianças pequenas são infestadas mais comumente e com maior intensidade.[10][15] Apesar de originalmente, o termo pediculose se referir especificamente à infestação por piolhos do Gênero Pediculus em humanos, pode ser utilizado para infestações maciças de outros gêneros e em outros animais.[5]
Nos seres humanos é possível encontrar dois gêneros de piolhos, o Phthirus e o Pediculus. Dentro do Gênero Phthirus, a espécie que parasita os seres humanos é Phthirus pubis, conhecidos como chatos. No gênero Pediculus há uma discussão para definir a existência de duas espécies diferentes,[16] P. corporis e P. capitis, ou duas subespécies, Pediculus humanus humanus, conhecido como piolho do corpo, e Pediculus humanus capitis, piolho da cabeça.[4][9] Aqui trataremos como duas subespécies.
Os piolhos de humanos são transmitidos de uma pessoa para outra principalmente pelo contato direto e uso compartilhado de pentes, escovas de cabelo e gorros, roupas pessoais ou de cama e, durante a noite, podem migrar de um monte de roupa para outro, pois frequentemente ficam nas roupas depois que estas são retiradas.[11]
Em guerras e catástrofes naturais, quando as condições de higiene se tornam mais precárias, os piolhos multiplicam-se rapidamente e atuam na transmissão de vários agentes etiológicos, agravando ainda mais a situação de miséria.[17] Durante a Segunda Guerra Mundial não haviam todos os métodos de controle e combate aos piolhos que existem hoje, sendo muito utilizado DDT nos os soldados e civis antigamente. Houve no outono de 1943, em Nápoles, Itália, o polvilhamento de milhares de pessoas com DDT para o controle de uma epidemia de tifo.[11]
A infestação entre animais não humanos ocorre por contato direto entre um indivíduo infectado e um sadio, sendo que alguns piolhos mastigadores podem ser transportados por meio de outros ectoparasitas como moscas Hippoboscidae e pulgas de roedores silvestres.[18] Algumas espécies de piolhos, ainda podem ser hospedeiros intermediários do cestódio Dipylidium caninum, que infesta cães e gatos.[12] Haematopinus suis, piolho do porco, atua como vetor de transmissão da febre suína.[19]
O diagnóstico de pediculose se dá pelo encontro de lêndeas, nome popular para os ovos do piolho, que ficam grudadas ao fio de cabelo, ou de piolhos jovens e adultos vivos.[20] Geralmente esse diagnóstico é feito por exame visual direto, mas com o uso de um pente fino é possível encontrar a lêndea, ninfas e o piolho adulto com maior facilidade, pois é feito um arraste, impedindo que eles se escondam entre os fios de cabelo.[21][22]
A pediculose pode causar desde coceira e pequenas reações alérgicas até a transmissão de doenças graves como tifo (Rickettsia prowazekii), febre recorrente (Borrelia recurrentis) e febre da trincheira (Rickettsia quintana),[23] endocardite e angiomatose bacilar.[24][25][26] Também podem surgir pontos avermelhados no corpo como picadas de mosquito.[27]
Os piolhos sugadores tornam-se infectados quando picam um ser humano doente de tifo, mas a infecção de uma nova pessoa não ocorre pela picada, e sim pela entrada de fezes do animal no corpo quando a pessoa, ao coçar a pele, faz uma ferida e impele as fezes ou o próprio piolho. No caso da febre recorrente, a transmissão também ocorre quando o piolhos esmagado é impelido para dentro de uma feriada quando a pessoa se coça, não ocorre transmissão nem por fezes, nem por picada.[11] Em casos severos de infestações, a pele pode tornar-se espessa e seca ou tornar-se mais pigmentada, configurando um caso de melanodermia pediculosa.[28]
Além dos sintomas físicos causados pelos piolhos, uma criança infectada também pode apresentar falta de atenção devido à coceira e sofrer preconceito por outras crianças ou responsáveis.[29][30]
No caso de piolho no corpo, banhos frequentes e a troca e lavagem das vestimentas e roupa de cama costuma ser o suficiente.[30]
O tratamento com remédios inseticidas só deve ser feito após o devido diagnóstico com o objetivo de evitar que alguém não infestado seja exposto a estes remédios, já que alguns deles podem ser danosos para a pessoa se não aplicados corretamente.[15] Além disso, o uso sem necessidade ou incorreto destes remédios inseticidas está contribuindo para o surgimento de variedades resistentes de piolhos.[31] Estas substâncias devem ser usadas junto com outras formas de tratamento, como o uso de pente fino manualmente para retirar piolhos vivos ou mortos. Devem ser feitas lavagem dos cabelos com shampoos e aplicação de loções específicos para pediculose. Em alguns casos pode ser necessária a medicação oral, prescrita por médico dermatologista.[27]
A imersão do cabelo em água para afogar o inseto não é eficaz, mesmo se feita por longos períodos. Diversas substâncias são usadas popularmente para o combate da infestação em tentativas de sufocar o piolho como: azeite, maionese, óleos, vinagre e álcool, mas estas técnicas matam poucos piolhos adultos e quase não afetam os ovos, por outro lado podem lubrificar o cabelo e ajudar na retirada das lêndeas com o pente fino.[32]
A aplicação de ar quente no couro cabeludo através de diversos métodos também é eficaz no combate à infestação. O piolho e os ovos ressecam e morrem após aplicações por 30 minutos de ar quente, sendo essa uma forma de tratamento segura.[33]
É importante que todos que convivam com a pessoa acometida pela pediculose sejam examinados e se necessário tratados, para evitar a reinfestação. Apesar de ser uma ideia muito disseminada popularmente, o corte dos cabelos não é necessário.[27]
Para prevenir a pediculose, o ideal é evitar o compartilhamento de roupas, pentes, toalhas, acessórios de cabelo e outros objetos de uso pessoal, bem como evitar o contato direto com pessoas infectadas pelo parasita.[30]
Recomenda-se que as pessoas sejam sempre examinadas e que passem o pente fino para evitar que a infestação se propague; as que usam cabelos compridos devem prendê-los para ir à escola. É fundamental que a escola seja comunicada sempre que alguma criança apresentar o problema. Dessa forma, todos podem ser tratados ao mesmo tempo e o ciclo de recontaminação será interrompido.[27]
Seu ciclo é autoxênico (ou seja, todas as suas formas de desenvolvimento, desde o ovo até o adulto são encontradas em apenas um hospedeiro), fora do corpo hospedeiro os piolhos não sobrevivem por muito tempo. O ciclo de vida tem início com a ovipostura, as ninfas que eclodem passam por processo de metamorfose simples com 3 mudas até tornarem-se adultos, sendo que a maturidade sexual nos adultos ocorre em 4 horas e a ovipostura começando de 24 a 36 horas após a fecundação.[28] As fêmeas, num geral põe de 20 a 200 ovos operculados.[5] O ciclo completo de vida dá-se em cerca de um mês.[11]
Os ovos, conhecidos como lêndeas são esbranquiçados, visíveis a olho nu, e ficam aderidos aos pelos ou penas do hospedeiro através de uma substância adesiva secretada pelas glândulas coletéricas (ou acessórias) da fêmea.[12] Apenas Pediculus humanus adere seus ovos às fibras das roupas, passando para a pele do hospedeiro após a eclosão. As ninfas diferem do adulto apenas pelo tamanho, proporção entre as partes do corpo, grau de esclerotisação e desenvolvimento do aparelho reprodutivo. As ninfas sofrem três mudas de dois em dois dias antes de tornarem-se adultas.[6]
Nos piolhos humanos o tempo de vida é de, aproximadamente, 14 a 28 dias e nos de animais domésticos de 20 a 40 dias, sendo que em P. humanus spp. a oviposição média é de 10 ovos por dia durante um período de até 25 dias.[34][35]
Amblíceros, ischnóceros e rincofitírinos, os “mastigadores”, alimentam-se de células em descamação da pele dos mamíferos, pelos ou produtos retirados das penas das aves, com algumas espécies eventualmente ingerindo sangue de algum machucado no corpo do hospedeiro.[6] Diferentemente dos piolhos de mamíferos, os piolhos de aves podem digerir queratina, de forma que se alimentam de penas e plumas também.[5] Enquanto Amblycera, por exemplo, pode alimentar-se de penas, secreções oculares, sangue de machucados no corpo hospedeiro, fungos, ácaros de penas, outros piolhos, exúvias ninfais e cascas de ovos,[6] Ischnocera alimenta-se de penas e fragmentos de pele, mas não de pelos.
Tanto as ninfas quanto os adultos anopluros são hematófagos, ou seja alimentam-se de sangue, sugando diretamente dos capilares hospedeiros com seus aparelhos bucais chamados sugador-pungitivo. Eles sugam sangue duas vezes a cada 24 horas, com a picada levando de 3 a 10 minutos. As peças bucais de um piolho sugador consistem em três estiletes perfuradores, normalmente recolhidos dentro de um saco na cabeça. Quando o piolho se alimenta, os estiletes saem através de um rostro na parte anterior da cabeça, o qual possui minúsculos ganchos, com os quais se prende ao hospedeiro enquanto suga.
O sistema digestivo é formado, basicamente, por um tubo digestivo sem anexos (cecos gástricos), assim como em outros insetos, pode ser dividido em intestino anterior, revestido por epitélio pavimentoso simples e, apicalmente, por uma cutícula, médio, constituído por epitélio simples com microvilosidades apicais, e posterior, tecido simples revestido por cutícula.[19] Análise bioquímica de homogenados de tubos digestivos de H. suis indicaram a presença de tripsina, cisteína proteinase, aminopeptidase, alfa-glicosidase e quimiotripsina.[19]
-Saliva
Insetos hematófagos, em geral, possuem propriedades na saliva que facilitam a alimentação. Ao injetar a saliva no corpo do hospedeiro, os processos fisiológicos dos animais parasitados que dificultariam a alimentação são debilitados. Por exemplo, a resposta fisiológica de um vertebrado a uma lesão no tecido vascular é a de coagulação sanguínea, agregação de plaquetas e a constrição vascular, porém, a saliva dos artrópodes hematófagos possui propriedades anticoagulantes, vasodilatadoras e antiplaquetárias, possibilitando a alimentação.[36][37]
Em H. suis, um piolho hematófago de porcos, não foram encontrados hemácias ou lecócitos integros na luz intestinal, devendo haver enzimas em sua saliva, que promovam a lise das células, uma digestão extraintestinal, como acontece em outros insetos, por exemplo larvas de formigas.[19] Apesar de estudos, não foram detectadas enzimas na saliva de insetos sugadores de sangue, como os carrapatos.
-simbiose com microorganismos
Os piolhos desenvolveram simbiose com outros microrganismos, eucariotos e procariotos, que auxiliam na sua digestão. Alguns exemplos são: α-proteobacteria, γ-proteobacteria e flavobacterias.[37] As bactérias em Anoplura ficam abrigadas em uma célula do intestino médio do inseto chamada de micetócito, que ocorre também em cupins e baratas.[19] Nas fêmeas de H. suis foram identificados micetócitos também nos ovários, indicando uma possível transmissão transovariana dos microrganismos simbiontes de geração para geração.[19]
Para a classificação científica desses animais, comumente são utilizadas as características morfológicas de estrutura de antenas, peças bucais e tarsos,[11] além de dados moleculares.
Amblycera e Ischnocera em literatura antiga estão classificadas como Mallophaga (3000 spp), mas desde Lyal (1985) há uma nova posição cladística, sendo considerado pela maioria dos taxonomistas como grupo parafilético.[19] Os primeiros piolhos de Mallophaga foram estudados em aves e são encontrados em todas as ordens de aves e possuem em comum o fato de suas peças bucais serem adaptadas para mastigar, sendo então designados “mastigadores”. No Brasil, cerca de 90 espécies de mamíferos hospedam piolhos mastigadores, especialmente roedores e carnívoros.[6]
Algumas Famílias em Amblycera:A subordem Amblycera contém seis famílias, das quais a Menoponidae, Boopidae, Gyropidae e Trimenoponidae apresentam relevância em Medicina Veterinária.
Em Menoponidae há os Menacanthus pode causar anemia grave e é o piolho mais patogênico de frangos domésticos adultos e de aves em cativeiro, em especial canários. Menopon é encontrado principalmente em frangos domésticos, mas pode se espalhar para outras aves domésticas contactantes, como perus e patos. Holomenopon, Ciconiphilus e Trinoton são encontrados em patos; Amyrsidea e Mecanthus são encontrados em aves de caça.[5][10][18]
Membros da família Boopidae parasitam marsupiais. Heterodoxus pode ser de importância em cães e outros Canidae. O ancestral do piolho do cão, Heterodoxus spiniger, presumivelmente colonizou dingos após seu transporte para a Austrália pelos primeiros humanos. Do dingo, o piolho foi transferido para os cães domésticos e daí os piolhos se espalharam para outras partes do mundo.[5]
Gyropus e Gliricola da família Gyropidae podem ser importantes em porquinhos-da-índia; Aotiella é encontrado em primatas. Espécies dessa família podem ser distinguidos de outras famílias de piolhos mastigadores em razão dos seus tarsos das pernas médias e posteriores, que apresentam uma ou nenhuma garra. Membros da família Trimenoponidae também são encontrados em porquinhos-da-índia.[5]
Algumas Famílias em Ischnocera: A subordem Ischnocera inclui cinco famílias, sendo que três delas apresentam maior importância veterinária: Philopteridae em aves domésticas e mamíferos, e Trichodectidae e Bovicoliidae em mamíferos.
A família Philopteridae contém os gêneros Cuclotogaster, Lipeurus, Goniodes, Goniocotes e Columbicola, espécies que são parasitas importantes de aves domésticas. Outras espécies de menor importância pertencem aos gêneros Anaticola, Acidoproctus, Anatoecus e Ornithobius, que são encontrados em patos, gansos e outras aves aquáticas; Lagopoecus, que é encontrado em aves de caça; Struthiolipeurus, encontrado em avestruzes; Tricholipeurus, encontrado em veados; e Trichophilopterus, encontrado em primatas. Os Philopteridae apresentam antenas com cinco segmentos e tarso com um par de garras.[5]
A família Trichodectidae contém os gêneros Felicola, a única espécie de piolho encontrada em gatos; Trichodectes, encontrado em cães e primatas, e Eutrichophilus e Cebidicola, encontrados em primatas. A família Bovicolidae contém o gênero Bovicola (antes chamado Damalinia), encontrado em bovinos, ovinos, equinos e veados. Werneckiella, algumas vezes descrito como um gênero, mas aqui descrito como um subgênero de Bovicola, contém a espécie Bovicola (Werneckiella) ocellatus, encontrado em jumentos.[5]
Rhyncophthirina: compreende apenas duas espécies de piolhos muito pequenos encontrados na África parasitando elefantes e porcos selvagens. Possui mandíbulas na extremidade de um focinho longo semelhante a uma probóscide e também são considerados mastigadores.
Anoplura (500 spp): por possuírem aparelho bucal do tipo perfurante, sugando o sangue do qual se alimenta, são denominados piolhos “sugadores”, parasitas exclusivos de mamíferos. Os mais conhecidos e estudados são os P. humanus spp., que habitam o corpo humano. No Brasil são conhecidas sete famílias, com dez gêneros e 36 espécies dessa ordem.[6]
A origem de Pediculus humanus spp., compostos de duas linhagens antigas antecede o Homo sapiens moderno em uma ordem de grandeza (cerca de 1,18 milhões de anos).[38] Estudos como este tentam inferir partes da história evolutiva humana a partir da história evolutiva de seus parasitas, a especificidade do hospedeiro freqüentemente anda de mãos dadas com padrões coevolutivos de longo prazo entre hospedeiros e parasitas, tornando os piolhos de primata excelentes candidatos para inferir a história evolutiva do hospedeiro.[38]
Algumas Famílias em Anoplura: A família Haematopinidae contém o gênero Haematopinus, com vinte e seis espécies descritas, que é um dos principais gêneros de importância veterinária, espécie que está entre os maiores piolhos de animais domésticos, com até 0,5 cm de comprimento, encontrados em bovinos, suínos e equinos.[5]
Na família Linognathidae, na qual os membros são distinguidos pela ausência de olhos e de pontos oculares, há dois gêneros de importância veterinária: Linognathus, em que há mais de 60 espécies, e Solenoptes. A maioria das espécies de Linognathus é encontrada em Artiodactyla, e alguns em carnívoros. A diferenciação entre espécies, em geral, é baseada no hospedeiro e na localização no corpo. Não há placas paratergais no abdome. O segundo e terceiro pares de pernas são maiores que o primeiro par e terminam em garras robustas. Esses piolhos podem ser distinguidos daqueles do gênero Linognathus pela presença de espiráculos abdominais posicionados em tubérculos pouco esclerotizados, que se projetam levemente de cada segmento abdominal. Também, em contraste com as espécies de Linognathus, a placa esternal torácica é distinta.[5]
A família Microthoraciidae contém quatro espécies do gênero Microthoracius, três das quais parasitam lhamas, e a quarta espécie parasita camelos. Possuem cabeça longa com formato de fuso, com segmentos clipeais muito mais curtos que os segmentos antena-oculares. Os olhos são evidentes e as antenas, em geral, apresentam cinco segmentos. As pernas têm formato e tamanho similares, com garras pontiagudas e uma cerda apical espessa.[5]
Na família Polyplacidae, encontramos os piolhos do gênero Polyplax, que infestam roedores e podem causar problemas em colônias de laboratório e do gênero Haemodipsus, encontrado em coelhos e lebres, e pode estar envolvido na transmissão de tularemia em lagomorfos selvagens. Os Polyplax possuem uma placa esternal distinta na superfície ventral do tórax e o primeiro estágio ninfal é encontrado em todo o corpo do hospedeiro, enquanto os estágios mais maduros são encontrados predominantemente na parte anterior do corpo. O ciclo total se completa em, aproximadamente, 2 semanas.[5]
A maioria das espécies de mamíferos e aves está infestada por pelo menos 1, chegando até 6 espécies de piolhos. A opinião atual é que os piolhos evoluíram a partir de Psocoptera de vida livre. Transferências de piolhos entre mamíferos e aves ocorreram algumas ocasiões durante a evolução dos piolhos; 2 dos 4 principais grupos de piolhos, o Ischnocera e o Amblycera, contêm famílias que infestam pássaros e famílias que infestam mamíferos. Pensava-se que predominava a coevolução estrita entre os piolhos,no entanto, estudos detalhados indicam que isso não é o que ocorre.[39][40]
Raramente são encontrados fora do corpo hospedeiro, sendo que mais de uma espécie de piolho frequentemente pode ocorrer em diferentes partes do mesmo animal, portanto para coletá-los é preciso examinar todas as partes do corpo. O melhor método para localizar os piolhos é examinar cuidadosamente o hospedeiro com uma pinça ou um pente fino.Os piolhos de cada indivíduo analisado devem ser separados em vidros e conservados em álcool (70 a 75%), acompanhados de dados de coleta que devem incluir a espécie do hospedeiro, a data, a localidade e o nome do coletor.[11]
A ordem Phthiraptera foi uma das últimas ordens de insetos a ter um registro fóssil confirmado. Até o ano de 1999, havia apenas o registro de ovos de anoplura em pelos de mamífero preservados em âmbar.[43] Em 2004, foi descrito um provável fóssil de um piolho de ave aquática datado com 44 milhões de anos. Este fóssil mostra que, assim como outros parasitas, a ordem provavelmente apresenta coevolução com seus hospedeiros desde sua origem.[42]
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_Columbicola_columbae_(Mallophaga).jpg)
_(14565607658).jpg)
_Columbicola_columbae_(Mallophaga).jpg)
|acessodata= requer |url= (ajuda) |acessodata= requer |url= (ajuda) |acessodata= requer |url= (ajuda) |acessodata= requer |url= (ajuda) |acessodata= requer |url= (ajuda) !CS1 manut: Nomes múltiplos: lista de autores (link) |acessodata= requer |url= (ajuda) |acessodata= requer |url= (ajuda) !CS1 manut: Nomes múltiplos: lista de autores (link) |acessodata= requer |url= (ajuda) !CS1 manut: Nomes múltiplos: lista de autores (link) |acessodata= requer |url= (ajuda) !CS1 manut: Nomes múltiplos: lista de autores (link) |acessodata= requer |url= (ajuda) |acessodata= requer |url= (ajuda) A Ordem Phthiraptera (do grego phthirus=achatado; a=sem; ptera=asas), estabelecida por Haeckel em 1896, é constituída por insetos pequenos, com aproximadamente de 0,5 a 8 mm de comprimento, popularmente conhecidos como piolhos. São ectoparasitas obrigatórios de aves e mamíferos, inclusive marinhos, como focas e leões marinhos, com alta especificidade parasitária: a maioria das espécies ocorre apenas em uma única espécie de hospedeiro. Há cerca de 5000 espécies no mundo, sendo que apenas 20 ou 30 apresentam importância econômica relevante. São distribuídos em quatro subordens: Amblycera, Ischnocera, Rhyncophthirina e Anoplura.
Os piolhos possuem corpo achatado dorsoventralmente, pernas robustas e garras que agarram firmemente os pelos, cabelos ou penas, são desprovidos de ocelos e asas (são secundariamente ápteros) e a coloração do corpo varia de bege claro a cinza escuro, mas eles podem ficar mais escuros após se alimentarem. Os olhos, rudimentares, e palpos maxilares podem estar presentes ou ausentes e as antenas têm de três a cinco artículos dependendo das subordens.São apterigotos, dióicos e hemimetábolos, o que significa que do ovo eclode uma ninfa, fase juvenil muito semelhante ao adulto que passará por mudas antes de chegar à fase adulta.
Os piolhos são muito dependentes da temperatura e umidade próximas da pele hospedeira, sendo às vezes restritos a parasitar determinadas regiões do corpo. Tanto os piolhos das aves, quanto dos mamíferos não vivem muito tempo fora do corpo do seu hospedeiro ou após a morte desse, já que o calor do corpo do animal parasitado é indispensável à sua sobrevivência, o que dificulta seu cultivo in vitro.
Eles podem ser exclusivamente hematófagos, como os anopluros, ou se alimentarem de penas, descamações, secreções, sangue exposto no hospedeiro (machucados por exemplo), outros artópodes, como, ácaros, ou suas próprias exúvias.
Os piolhos de humanos, do gênero Pediculus, conhecidos no Brasil como muquirana, mucana, piolho da cabeça e do corpo, e do gênero Phthirus, chato ou piolho-caranguejo, são da subordem Anoplura. São cosmopolitas, ou seja, estão presentes em todos os continentes, e são importantes vetores de doenças como o tifo, febre recorrente e febre da trincheira. Há cerca de 900 espécies deste inseto no Brasil.
Os piolhos mastigadores, pertencentes às outras três subordens, são pragas importantes de animais domésticos e de interesse econômico, especialmente aves, cachorros, gado, cavalos e porcos, causando irritação, inquietação e feridas na pele, o que leva a comportamentos de má alimentação, diminuindo o ganho de peso e produção de leite e ovos. O controle dos piolhos é feito pelo uso de pesticidas.
Ftirapterele (Phthiraptera) (din greaca phtheir = păduche + apteron = fără aripi) sau păduchii animali, este un ordin de insecte ectoparazite aptere (fără aripi) cu trei stadii nimfale, metamorfoza simplă, și cu piesele bucale conformate pentru mestecat la malofage sau pentru înțepat și supt la anoplure. Au corpul turtit dorsoventral, capul proeminent, mai îngust decât toracele la anoplure sau mai lat decât torace la malofage. Au o pereche de ochi simpli. Antenele sunt compuse din 3, 4 sau 5 articole. Dezvoltarea lor se face fără metamorfoză. Oul (lindină) este ovoid și are un opercul (căpăcel), care conține numeroase perforații mici prin care pătrunde aerul spre embrion. La eclozare, nimfa este foarte asemănătoare cu adultul; cele trei stadii nimfale se hrănesc ca și adulții. Ftirapterele au câțiva milimetri în lungime.[1][2][3][4]
Tradițional ordinul ftirapterelor este împărțit în 2 subordine: malofage (Mallophaga) și anoplure (Anoplura). Subordinul malofage cuprinde 3 infraordine: Amblycera, Ischnocera și Rhyncophthirina, pe care mai mulți autori le ridică în rang de subordine.[3] Ordinul ftirapterelor conține peste 5000 de specii de păduchi. [5]
Malofagele (păduchii rozători) sunt paraziți la păsări și mamifere și se hrănesc cu resturi de epidermă, peri, puf și fulgi, sau cu sânge uscat. Nu sunt deci paraziți veritabili, însă prezența lor pe corpul animalelor produce acestora mâncărimi și iritări ale pielii care creează gazdelor o proastă stare generală. Animalele care au malofage pe corp se scarpină puternic, zgâriindu-și pielea și producându-și sângerări, iar picăturile de sânge se usucă, fiind consumate apoi de insectele malofage.[1]
Anoplurele (păduchii hematofagi) sunt paraziți exclusiv pe mamifere și se hrănesc sugând sângele cu ajutorul unei trompe mult asemănătoare cu a altor insecte sugătoare, ca heteropterele. Cele mai cunoscute exemple de păduchi sunt 2 specii ce parazitează omul și mai multe specii care trăiesc parazite pe mamiferele domestice. Cele 2 specii de păduchi care parazitează omul sunt păduchele uman (Pediculus humanus), cu 2 subspecii - păduchele de corp (Pediculus humanus humanus) și păduchele de cap (Pediculus humanus capitis), a doua specie este păduchele pubian (Pthirus pubis).[1][6][7][8]
Pterygota Ftirapterele (Phthiraptera) (din greaca phtheir = păduche + apteron = fără aripi) sau păduchii animali, este un ordin de insecte ectoparazite aptere (fără aripi) cu trei stadii nimfale, metamorfoza simplă, și cu piesele bucale conformate pentru mestecat la malofage sau pentru înțepat și supt la anoplure. Au corpul turtit dorsoventral, capul proeminent, mai îngust decât toracele la anoplure sau mai lat decât torace la malofage. Au o pereche de ochi simpli. Antenele sunt compuse din 3, 4 sau 5 articole. Dezvoltarea lor se face fără metamorfoză. Oul (lindină) este ovoid și are un opercul (căpăcel), care conține numeroase perforații mici prin care pătrunde aerul spre embrion. La eclozare, nimfa este foarte asemănătoare cu adultul; cele trei stadii nimfale se hrănesc ca și adulții. Ftirapterele au câțiva milimetri în lungime.
Tradițional ordinul ftirapterelor este împărțit în 2 subordine: malofage (Mallophaga) și anoplure (Anoplura). Subordinul malofage cuprinde 3 infraordine: Amblycera, Ischnocera și Rhyncophthirina, pe care mai mulți autori le ridică în rang de subordine. Ordinul ftirapterelor conține peste 5000 de specii de păduchi.
Malofagele (păduchii rozători) sunt paraziți la păsări și mamifere și se hrănesc cu resturi de epidermă, peri, puf și fulgi, sau cu sânge uscat. Nu sunt deci paraziți veritabili, însă prezența lor pe corpul animalelor produce acestora mâncărimi și iritări ale pielii care creează gazdelor o proastă stare generală. Animalele care au malofage pe corp se scarpină puternic, zgâriindu-și pielea și producându-și sângerări, iar picăturile de sânge se usucă, fiind consumate apoi de insectele malofage.
Anoplurele (păduchii hematofagi) sunt paraziți exclusiv pe mamifere și se hrănesc sugând sângele cu ajutorul unei trompe mult asemănătoare cu a altor insecte sugătoare, ca heteropterele. Cele mai cunoscute exemple de păduchi sunt 2 specii ce parazitează omul și mai multe specii care trăiesc parazite pe mamiferele domestice. Cele 2 specii de păduchi care parazitează omul sunt păduchele uman (Pediculus humanus), cu 2 subspecii - păduchele de corp (Pediculus humanus humanus) și păduchele de cap (Pediculus humanus capitis), a doua specie este păduchele pubian (Pthirus pubis).
Zajedavske uši (znanstveno ime Phthiraptera, grško - phthir - uš + a (predpona) - brez + pteron - krilo) so red žuželk z okoli 5000 opisanimi vrstami obligatnih zajedavcev, predstavniki katerih zajedajo na skoraj vseh redovih sesalcev in ptičev z izjemo stokovcev in netopirjev. Poleg bolh so edini red žuželk, v celoti specializiran na zajedavstvo.
Zaradi načina življenja imajo zelo specializirano telesno zgradbo: poleg majhne velikosti (0,5 do 8 mm) je zanje značilno, da so brez kril, telo je dorzoventralno sploščeno. Oči so delno ali popolnoma reducirane, očesc nimajo. Tipalnice so kratke, nitaste, sestavljene iz 3 do 5 členov. Pri nekaterih skupinah so oblikovane v držalo, s katerim se oklenejo gostitelja. Obustne okončine imajo izoblikovane bodisi kot grizalo, bodisi kot kljun za prebadanje in sesanje. Noge so razmeroma dobro razvite, krepke. Stopalce (tarzus) je spremenjeno v krempelj, ki se po obliki ujema z distalnim delom tibie in tvori držalo, s katerimi se uši oprimejo gostiteljeve dlake ali perja kot primejo klešče cev.
Imajo nepopolno preobrazbo – ličinke so po obliki podobne odraslim živalim, so le manjše in brez genitalij.
Samica po oploditvi odloži 50 do 150 jajčec, ki jih zalepi na dlako ali perje gostitelja. Pravimo jim gnide. Po enem tednu se izležejo ličinke, ki se pričnejo prehranjevati z gostiteljem. Navadno se levijo trikrat preden odrastejo. Vse življenje preživijo bodisi na gostitelju, bodisi v njegovi neposredni bližini. Ker se tako trdno oklenejo njegove dlake ali perja, se jih ta z grizenjem in praskanjem ne more znebiti. Razširjajo se s fizičnim stikom ali ob uporabi skupnih prostorov (najpogosteje prenočišč).
Zajedavske uši so obligatni zunanji zajedavci. Noben od stadijev ni prostoživeč. Najdemo jih na vseh redovih sesalcev in ptičev, razen stokovcev in netopirjev. Predstavniki podredov Ischnocera in Ambylicera se prehranjujejo večinoma s perjem ptičev in kožo sesalcev, le nekaj vrst se prehranjuje s krvjo. Predstavniki podreda Anoplura so brez izjeme krvosesi.
Ljudje so posebnost med gostitelji uši, na njem namreč zajedata dve različni vrsti: to sta bela uš (Pediculus humanus) in sramna uš (Phthirius pubis). Poznamo tudi nekaj podvrst bele uši, ki so se specializirale na različne predele telesa. Tako ločimo naglavno uš (Pediculus humanus capitis) od »klasične« bele uši (Pediculus humanus humanus). Genetske raziskave nakazujejo, da so sramne uši preskočile na človekove prednike s prednikov goril pred okoli 3,3 milijoni let, verjetno zaradi uporabe istih prenočišč ali drugih skupnih prostorov, od takrat pa se med ljudmi prenašajo v glavnem s spolnim odnosom. V državah v razvoju je lahko okuženost prebivalstva tudi do 50%.
Zaradi povezave s slabimi higienskimi razmerami, neprijetnim občutkom in prenašanjem bolezni, vzbujajo zajedavske uši pri ljudeh nelagodje. Bela uš dejansko prenaša nekaj nevarnih bolezni, kot so endemična pegavica, povratna mrzlica in Wolhynijeva vročica. Infekciji z naglavno ušjo pravimo pedikuloza. Njen glavni simptom je srbečica; zaradi neprestanega praskanja lahko nastanejo ranice, ki so mesto okužbe. V nasprotju s tem pa za sramno uš ni dokazano, da bi prenašala katerokoli bolezen.
Zajedavske uši povzročajo težave tudi živinorejcem. Na domačih živalih najdemo npr. govejo uš (Haematopinus eurysternus), svinjsko uš (Haematopinus eurysternus) in ovčjo uš (Damalinia limbata). S sesanjem krvi sicer ne morejo povzročiti smrti živali, jo pa oslabijo, zaradi česar lahko podleže drugim boleznim.
Zatiramo jih večinoma s kemičnimi sredstvi (insekticidi, med katerimi je bil včasih najbolj uporabljan DDT, danes pa se njegova uporaba zaradi škodljivih stranskih vplivov opušča), ali izvlečki naravnih olj, ki zadušijo še neizlegle ličinke. Ob neustrezni (npr. pretirani) uporabi prihaja tudi do odpornosti živali proti kemikalijam.[2]
Zajedavske uši naj bi izhajale iz družine Liposcelidae prašnih uši, kar bi pomenilo, da so slednje parafiletska skupina. Tradicionalno so jih delili na podredova Anoplura (uši) in Mallophaga (perojedi), vendar se je izkazalo, da slednji ne ustreza in po današnjih spoznanjih sestavljajo red naslednji podredovi:
Sorodstvena razmerja med njimi so slabo poznana in predlagane so bile že skoraj vse razporeditve. Zadnje tri podredove zaradi podobnega načina prehranjevanja in telesne oblike združujemo v skupino Mallophaga (perojedi) - zajedavske uši z obustnim aparatom, izoblikovanim v grizalo. Predstavniki podreda Anoplura se od njih ločijo po tem, da pikajo in sesajo kri, zaradi česar so jih dolgo imeli za izvorno skupino. Vendar pa kladistične analize kažejo, da je izvorna skupina Ambylicera, sesanje krvi pri Anoplurih pa naj bi se razvilo drugotno.
Različne taksonomske skupine zajedavskih uši so zelo specializirane na svoje gostitelje in mnogo monofiletskih skupin zajeda na monofiletskih skupinah gostiteljev, kar nakazuje na skupno evolucijo. Vendar pa se speciacija uši ne ujema natančno s tisto njihovih gostiteljev, saj prihaja tudi do preskokov med ekološko podobnimi, vendar nesorodnimi gostiteljskimi vrstami. Ker pa je sorodnost skupin zajedavskih uši slabo poznana, je sklepanje o povezavah med njimi in njihovimi gostitelji težavno.
Zajedavske uši (znanstveno ime Phthiraptera, grško - phthir - uš + a (predpona) - brez + pteron - krilo) so red žuželk z okoli 5000 opisanimi vrstami obligatnih zajedavcev, predstavniki katerih zajedajo na skoraj vseh redovih sesalcev in ptičev z izjemo stokovcev in netopirjev. Poleg bolh so edini red žuželk, v celoti specializiran na zajedavstvo.
Djurlöss (Phthiraptera) är en ordning i klassen insekter. Det finns omkring 5 000 kända arter som lever på 4 000 fågelarter och 800 däggdjursarter.[1] De flesta är mycket värdspecifika. Djurlössen lever som ektoparasiter på däggdjur eller fåglar. De har reducerade ögon och är vinglösa. De genomgår en inkomplett metamorfos. Deras ben har kloliknande utskott som är anpassade för att klänga sig fast med. Huvudlusens ägg kallas för gnet (gnetter i plural).
Ordningen djurlöss har traditionellt brukat uppdelas i två underordningar, Fågellöss (Mallophaga) och Äkta löss (Anoplura). Främsta skillnaden är att fågellössen har bitande mundelar, medan de äkta lössen har sugande mundelar. De engelska namnen ”chewing lice” respektive ”sucking lice” syftar på det. Mallophagerna lever mest på fåglar, men vissa arter förekommer på däggdjur. De livnär sig mest på hudavfall, fjädrar och hår, men vissa arter gnager i huden och kan suga blod. Anoplurerna lever endast på däggdjur och är uteslutande blodsugare. I äldre litteratur räknas Mallophaga och Anoplura ofta som två skilda ordningar.[2][3]
Forskning har emellertid visat att gruppen Mallophaga är parafyletisk, och man räknar nu med fyra underordningar (se nedan), varav de första tre är den gamla gruppen Mallophaga.[4]
Nyare forskning har dessutom visat att även ordningen Stövsländor (Psocoptera) är parafyletisk om inte djurlössen räknas dit. Djurlössen placeras numera ibland som en undergrupp till underordningen Troctomorpha hos stövsländorna (se artikel om stövsländor). ITIS[5] placerar dock samtliga underordningar på samma nivå och jämställer alltså nedanstående fyra med de tre underordningarna av stövsländor. Vissa stövsländor liknar boklusen och förekommer ofta i fågelbon, och kanske har parasitismen uppstått på detta sätt.[6]
En stor underordning med bitande mundelar. Förekommer på både fåglar och däggdjur. Anses vara den primitivaste underordningen bland djurlössen. De rör sig fritt över hudytan till skillnad från andra löss, som sätter sig fast.
En stor underordning med huvudsakligen fågelparasiter, men en familj lever på däggdjur. Bitande mundelar, oftast långsmal kroppsform (anpassning till att vistas bland fjädrarna).
Har en lång utdragen snabel med bitande mundelar (anpassning till tjockhudade värddjur). Ett släkte med tre arter. Elefantlusen Haematomyzus elephantis lever på elefanter[7], två andra arter på vårtsvin.
Äkta löss. Har sugande mundelar och lever uteslutande på däggdjur. Blodsugande ektoparasiter. Den högst utvecklade gruppen bland djurlössen. Har ca 500 arter i 15 familjer. De finns dock bara på ca 20% av alla placentala däggdjursarter, och saknas helt i flera däggdjursordningar.[8]
Amblycera: Ricinus bombycillae från sidensvans.
Amblycera: Trinoton anserinum från knölsvan.
Ischnocera: Strigiphilus-art från slaguggla.
Ischnocera: Damalinia limbata från get. Upptill hane, nedtill hona.
Anoplura: Fahrenholzia pinnata från gnagare.
Anoplura: Antarctophthirus trichechi från valross.
Wikimedia Commons har media som rör Löss.
Denna insekts-relaterade djurartikel saknar väsentlig information. Du kan hjälpa till genom att tillföra sådan.
Djurlöss (Phthiraptera) är en ordning i klassen insekter. Det finns omkring 5 000 kända arter som lever på 4 000 fågelarter och 800 däggdjursarter. De flesta är mycket värdspecifika. Djurlössen lever som ektoparasiter på däggdjur eller fåglar. De har reducerade ögon och är vinglösa. De genomgår en inkomplett metamorfos. Deras ben har kloliknande utskott som är anpassade för att klänga sig fast med. Huvudlusens ägg kallas för gnet (gnetter i plural).
Bit (çoğul: bitler) yaklaşık olarak Phthiraptera takımından, 5.000 türü bulunan kanatsız böceklerdir. Bitler tek delikliler, pangolinler, yarasalar ve memeli deniz hayvanları dışındaki her tür kuşlar ve memelilerde yaşayabilen sıcakkanlı zorunlu parazitlerdir. Bitler tifüs gibi hastalıkların taşıyıcısıdırlar.
Çiğneyici bitler konakçıların tüyleri ya da kılları arasında yaşar ve deri ile diğer atıklarla beslenirler; emici bitler ise konakçıların derisini delerek kanları ve diğer salgılarıyla beslenirler. Genellikle bütün hayatlarını tek bir konakçı üzerinde geçirirler ve sirke adıyla da bilinen bit yumurtalarını kıllara veya tüylere yapıştırırlar. Yumurtaların içindeki nimfa tamamen yetişkin olmadan önce üç defa tüy dökerler ki, tüm bu süreç yaklaşık olarak dört hafta sürer.
İnsanlar üzerinde konaklayabilen üç tür bit bulunmaktadır. Bunlar baş biti, vücut biti ve kasık bitidir. Vücut biti bilinen herhangi bir böceğin en küçük genomuna sahiptir. Bu nedenle model canlı olarak sıkça kullanılmış ve çokça araştırılmıştır.
Bitler en azından Orta Çağa kadar tüm insan topluluklarında bulunmuştur. Halk hikâyelerinde, The Kilkenny Louse House gibi şarkılarda ve James Joyce'un Finnegans Wake adlı romanında bile söz edilmiştir. Genellikle bu tür alanlarda kendilerine psikiyatrik bozukluk olan sanrısal parazitozunda yer bulmuşlardır. Bit, mikroskobinin ilk konularından biriydi ve Robert Hooke'un 1665 yılında yayımladığı Micrographia kitabında böcekten söz edilmişti.
Phthiraptera takımı üyeleri, sıcakkanlı omurgalı hayvanlar üzerindeki parazitliliği ve tek bir ventral sinir kavşağı oluşturmak için metatorasik gangliyonlarının, karınsal gangliyonları ile kombinasyonu da dahil olmak üzere anlaşılır bir şekilde monofiletik gruplandırılmıştır.[1] Sıralamada geleneksel olarak emici bitler (Anoplura) ve çiğneyici bitler (Mallophaga) olarak iki alt takıma ayrılmışlardır. Bununla birlikte en son sınıflandırmalarda Mallophaga'nın parafiletik olduğunu ve şu anda dört alt takımının bulunduğunu göstermektedir:[2]
4.000 türü kuşlardaki ve 800 türü ise memelilerdeki parazitler olmak üzere yaklaşık 5.000 türü tespit edilmiştir. Evcil hayvanlar ve kuşların bulunduğu tüm habitatlarda her kıtada bit bulunur.[2] Hatta Antarktik'teki penguenlerde bile 15 türü (Austrogonoides ve Nesiotinus cinsinde) tespit edilmiştir.[3]
Ricinus bombycillae, bayağı ipekkuyruktan alınmış bir Amblyceran biti
Trinoton anserinum, sessiz kuğudan alınmış bir Amblyceran biti
Damalinia limbata bir keçiden alınmış ve erkeğin dişiden daha küçük seksüel dimorfizminin görüldüğü bit.
Emici bitler boyları 0,5 ila 5 mm (0,02 ila 0,20 inç) arasında değişen küçük, kanatsız böceklerdir. Dar başları ve oval düzleşmiş gövdeleri vardır. Hiçbirisinde ocelli (basit göz-pigment çukuru) yoktur ve bileşik gözleri ya küçük ya da eksiktir. Antenleri üç ila beş kısa bölüm halindedir ve başlarına geri çekilebilen ağız parçaları delme ile emmeye uyarlanmıştır.[4] Bağırsağının başlangıcında cibarial pompa olup, başın üst derisinin içine eklenen kaslar tarafından güçlendirilmektedir. Ağzının parçaları dişli bir hortumdan oluşmuştur ve bu hortumun içi keskin silindir şeklinde tükürük kanalı (ventral) ve bir beslenme kanalı (dorsal) olarak düzenlenmiştir.[5] Göğsünün bölümleri kaynaşmış, karın bölümleri ayrılmış ve altı bacağının her birinin ucunda büyük bir pençe vardır.[4]
Çiğneyici bitler de yassıdır ve uzunlukları 0,5 ila 6 mm (0,02 ila 0,24 inç) arasında değişmekte olup diğer tür bitlerden biraz daha büyük olabilirler. Vücut yapıları emici bitlere benzer ancak başları göğüslerinden daha kalındır ve tüm türlerde gözler bileşiktir. Hiçbir şekilde basit göz (ocelli) yoktur ve ağzının bölümleri çiğnemek için uyarlanmıştır. Duyargaları yani antenleri yine üç ila beş arasında bölümden oluşmakta olup Ischnocera alt sınıfında biraz daha ince Amblycera alt sınıfında ise çomak şeklinde biçimlidir. Bacaklar kısa ve sağlam olmakla birlikte bir ya da iki pençe ile son bulurlar. Bunların birçok türü her bir ev sahibi türe özgü olup onunla birlikte gelişmişlerdir. Genellikle kriptik (saklanma) olarak yaşadıkları ev sahiplerinin tüy ya da postunun rengine uyacak şekilde renklidirler.[4][6]
Bitler iki gruba ayrılırlar. Bunlardan emici bitler ev sahiplerinin yağ salgıları ile diğer vücut sıvılarını emerek beslenirler. Çiğneyici bitler ise leşçidirler ve ev sahiplerinin cildinde tüy ya da saç parçaları ile veya atıklar ile beslenirler. Özgü türler çoğunlukla belirli tür canlılar üzerinde ya da bazı durumlarda vücudun belirli bölümlerinde bulunurlar. Bazı hayvanların on beşe kadar farklı türe ev sahipliği yaptığı bilinmekle birlikte, memelilerde bu sayı bir ila üç arasında, kuşlarda ise iki ila altı tür arasındadır. Örneğin insanlarda saç, vücut ve kasık bitleri farklı türlerdir. Bitler genellikle ev sahibinin üzerinden çıkarıldığı takdirde uzun süreli olarak yaşayamazlar.[7] Çiğneyici bitlerin bazı türleri vücutlarındaki bakteriyositlerde simbiyotik bakterilere ev sahipliği yaparlar. Bunlar sindirimine yardımcı olabilir, çünkü böcek onlardan yoksun bırakılırsa ölecektir. Ev sahibi ölürse bit fırsatçı bir şekilde leşe gelen sinekleri gezinti yapmak için forez olarak kullanabilir ve yeni bir ev sahibi bulmaya çalışır.[8]
Bir bitin rengi soluk bejden koyu griye doğru değişir; bununla birlikte, kanla besleniyorsa, oldukça koyu hale gelebilir. işi bitler genellikle erkeklerden daha yaygındır ve bazı türlerde partenogenetik bir yapı vardır. Bir bit yumurtasına genellikle sirke (nit) denir. Birçok bit türü, yumurtalarını ev sahibinin tüylerine özel tükürük ile tutturur ve bu tükürüğün saç bağından güçlü çözücüler kullanılmadan parçalanması oldukça zordur. Ancak kuşlarda yaşayan bitler, yumurtalarını tüylerin iç kısmına gagaları ile bakım yaptıklarından dolayı kısmen bırakabilirler. Yumurtalar için genelde kuşların gagalarının erişemediği yerleri seçerler. Canlı bit yumurtaları soluk beyazımsı renkte olmaya eğilimli iken, ölü bit yumurtaları daha sararmış bir haldedirler.[7]
Bitler ekzopterigottur ve nimfalar, yetişkinlerin minyatür bir versiyonu olarak doğarlar. Genç yumurta genellikle kuluçkadan sonra bir ay içinde son yetişkin formuna ulaşmadan önce üç kez tüy döker.[7]
Ev sahibi başına düşen bit sayısı büyük gövdeli kuş türlerinde, küçük olanlardan daha yüksek sayıda olma eğilimindedir.[9] Ancak bitler kuşlarda bireyler arasında ortalama olarak tümünde aynı oranlarda bulunmaz. Yani bitler genellikle birkaç kuşun üzerinde yaşarlar. Pek çok kuş ise yoğun olarak bit taşıyanlara nispeten bitsizdir. Bu örnek kolonyal kuş türlerinden daha çok bölgesel (daha fazla sosyal) olarak daha belirgin hale gelir.[10] Su altına dalarak beslenen konakçı organizmalarda suda yaşayan hayvan veya bitkilerin yemleriyle beslendiklerinden daha az bit taksonu içerirler.[11][12] Daha güçlü antiparazitik savunma yapabilen kuş taksonu diğerlerinden daha fazla (güçlü bir T hücresi bağışıklığı tepkisi ya da daha büyük üropigial bezi gibi nedenlerden dolayı) Amblycera biti taşırlar.[13][14] Ev sahibi popülasyonlarının boyutlarındaki azalmalar bitlerin taksonomik zenginliğinin uzun bir süreyle azalmasına neden olabilir.[15] Örneğin, Yeni Zelanda'ya getirilen kuşlar Avrupa'da olduğundan daha az bit türüne ev sahipliği yapmaktadır.[16][17] Bitlerdeki cinsiyet oranları daha sosyal olan ev sahiplerinde daha dengeli bir durumdadır ve daha fazla dişi bulunur. Bu durum muhtemelen alt popülasyonlar arasındaki daha güçlü izolasyon nedeniyle oluşmaktadır.[18] Bir türün yok olması, ev sahibi konakçıya özgü bitin tükenmesine neden olur. Ana ev sahibini değiştirilmesi durumu çok nadiren başarılı olması muhtemel rastgele bir olaydır. Ancak türleşme evrimsel olarak çeşitli zaman ölçeklerinde gerçekleşebildiğinden bazen bu başarılabilir.[15]
Bitlerin istilası oldukça ağır ise bu durumda ev sahibinin yaşam beklentisi azalabilir [19] ancak çoğu ev sahibinin üzerinde bu durum çok az etkiye sahip gözükmektedir. Evcil tavuklarda toz banyosu alışkanlığı, muhtemelen kuşların kendilerini kurtarmaya yönelik bir girişimidir.[4] Bit, mikrobik hastalıkları ve helmint parazitlerini iletebilir.[20] Ancak çoğu birey, tüm yaşam döngüsünü tek bir ev sahibinde geçirir ve yeni bir ev sahibine yalnızca fırsatçılıkla geçebilirler.[4] Ischnoceran biti, tüylerin termoregülasyon etkisini azaltabilir. Bu yüzden ağır istila edilmiş kuşlar diğerlerinden daha fazla ısınırlar.[21] Bit istilası, cinsel rekabet bağlamında bir dezavantajdır.[22][23]
İnsan vücudu biti olan Pediculus humanus humanus'un genomu 2010'da dizildi ve o tarihte bilinen en küçük böcek genomuna sahipti.[24] Bu bit, belirli hastalıkları iletirken, yine insanla yakından ilişkili olan baş biti (P. h. Capitis) bunu yapamaz. Basit yaşam öyküsü ve küçük genomları ile patojenler ve taşıyıcı yeterliliğinin iletilmesinin arkasındaki moleküler mekanizmalar çiftin ideal model organizmalar olmalarını sağlar.[25] 2015 yılında İtalya'da 5 vak'ada bulaşıcı bitin taşınması nedeniyle ateşlenme yaşandığı bildirilmiştir.[26]
İnsanlar üç farklı biti barındırır: baş biti, vücut biti ve kasık biti. Bitlerin kontolü bit tarağı, ilaçlı şampuanlarla yıkamalarla yapılabilir.[27]
Bit, 2000'li yıllarda insanın evrimi üzerine keşiflere yol açan önemli DNA araştırmalarına konu olmuştur. İnsanlarda parazite neden olan Pedikülüs ve Phthirus olmak üzere iki cinste, üç emici tür bit bulunmaktadır. Bunlar baş biti (Pediculus humanus capitis), vücut biti (Pediculus humanus corporis) ve kasık bitidir (Phthirus pubis). İnsandaki baş ve vücut biti (Pediculus cinsi) şempanze bitiyle ortak bir ataya, kasık biti (Phthirus cinsi) ise goril bitiyle ortak bir atayı paylaşmaktadır. Reed ve diğerleri filogenetik ve cophilogenetik analizi kullanarak Pediculus ve Phthirus'ın kardeş takson ve monofiletik olduğunu öne sürdü.[28] Başka bir deyişle, iki cins aynı ortak atadan geldiği iddiasında bulundular. Pediculus ile ortak atası arasındaki ayrışma yaşının 6-7 milyon yıl önce olduğu tahmin edilmektedir ki bu şempanze-insansı ayrımı tarafından öngörülen yaşa uymaktadır.[28]
Örneğin genetik kanıtlarda, gorillerdeki bitin yaklaşık olarak 3-4 milyon yıl kadar önce insan atalarımıza geçtiğini göstermektedir.[28] Pediculus cinsinden farklı olarak, Phthirus'daki ayrışma ise ev sahibinden ayrım yaşıyla uyuşmayıp, büyük olasılıkla 7 milyon yıl önce gerçekleşmiştir. Reed ve diğerleri Phthirus türü ev sahibinin 3-4 milyon yıl önce değiştiğini önermektedir. Evrimsel tarihinde konakçı bir parazitin geçişinin meydana gelip gelmediğini belirlemek zor olsa da en azından evrimsel değişiklikleri de içerdiğinden dolayı oldukça gizemlidir.[28]
Ayrıca, baş biti ve vücut biti arasındaki DNA farklılıkları insanların Afrika'yı terk etmeden 80.000 ila 170.000 yıl önce giyim eşyası kullandıklarının kanıtını desteklemektedir.[29] İnsan başı kafa derisinde yaşar ve beslenirken, vücut biti ise giyim üzerine yaşar ve vücuttan beslenir. Bu nedenle farklı ekolojik alanları kaplarlar. Vücut bitinin hayatta kalması için giyinme gerektiğinden baş ve vücut bitlerinin ortak atalarından ayrılırlar ve bu giysilerin insan evrim tarihine giriş tarihini tahmin edilebilmesini sağlar.[29][30]
Mitokondrial genom insan vücudu biti (Pediculus humanus humanus), baş biti (Pediculus humanus capitis) ve bir takım minikromozomlara parçalanmış kasık bitin (Phthirus pubis) en az 7 milyon yıldır varolduğunu göstermektedir.[31] İnsan vücudunda ve saç bitinde mitokondriyal DNA analizi, Afrika'da daha büyük genetik çeşitliliğin var olduğunu ortaya koymaktadır.[30][32] Bu durumda insan biti tarih öncesi insan göç yollarını aydınlatabilir. İnsan göçüne ilişkin antropologların egemen teorisi, Afrika Dışı Bir Olgu Hipotezi'dir. Genetik çeşitlilik zamanla birikir ve mutasyonlar nispeten sabit bir hızda oluşur. Afrika bitinde daha fazla genetik çeşitlilik olduğu için, bitler ve onların insan barınakları Afrika'da başka herhangi bir yerden önce var olmalıydı.[32]
Bitler yakın tarih boyunca insan toplumu ile ilişkilendirilmiştir. aslında onlar Orta Çağ boyunca her yerdeydiler. 1270'te Canterbury Başpiskoposu Thomas Becket'ın ölümüyle birlikte haşeratların kavurucu kazanda su ile kaynatıldığı ve seyircilerin birbir ardına güldükleri ve ağladıkları kaydedilmiştir.[33] Bitlerin önlenmesi için Orta Çağ boyunca domuz yağı, tütsü, kurşun ve sarısabır bitkisinden yapılan bir merhem kullanılıyordu.[34]
Robert Hooke'un 1667 tarihli Micrographia kitabında: büyüteç ve gözlemler ile tespit edilen minik canlıların bazı fizyolojik özellikleri, bunlar ile ilgili sorular yazılmış, erken dönem mikroskobu ile görülmüş şekilde insan biti resmedilmiştir.[35]
Margaret Cavendish'in hicivli The Description of a New World, Called The Blazing-World (1668) isimli bilim-kurgusunda "Bit adamlar" bir "matematikçiydiler" ve gerçek yaşamdaki bilim insanı Robert Boyle gibi havayı tartmaya çalışarak doğayı araştıryorlardı.[36][37]
Harvard medikal araştırmacısı Hans Zinsser, 1935 yılında yazdığı Rats, Lice and History adlı kitabında, hem vücut hem de saç bitinin insanlar arasında tifüsü yaydığı iddiasında bulundu.[38] Buna rağmen modern görüşler, yalnızca vücut bitinin hastalığı taşıyabileceği görüşündedir.[39]
I. Dünya Savaşı'nda bitler siperlerdeki askerlere oldukça ciddi zararlar vermiş ve tifüsün yayılmasını sağlamışlardır. Almanlar bitleri kontrol altında tutmaları nedeniyle övünüyorlardı ancak II. Dünya Savaşı'nda doğu cephesinde, özellikle Stalingrad Savaşı'nda bitlerden oldukça fazla zarar gördüler. Nazi rejimi altında Yahudilerin bulundukları Auschwitz gibi toplama kamplarında hüsnütabirle "bit ayıklama" korkunç bir zulüm haline gelmişti.[40]
Psikiyatrik bozukluk olan sanrısal parazitozunda hastalar canlı organizmaların derilerinde mevcut ve sürekli kendilerine musallat olduğuna dair sarsılmaz bir yanlış inanç içerisindedirler. Hastalar sürekli kaşınmak isterler ve bit olduğunu söyleyerek korkularını ifade ederler.[41]
James Joyce'un 1939 tarihli Finnegans Wake isimli kitabında Shem isimli hattat karakter "fokstrot yapan pireler, geç kalkan pireler, ... kaçık yarasalar"a maruz kaldığını yazar.[44]
Clifford E. Trafzer A Chemehuevi Song: The Resilience of a Southern Paiute Tribe isimli hikayesinde Sinawavi (Kır kurdu)'nun Poowavi (bit)'ye olan sevgisi anlatılmaktadır. Annesi kendi dokuduğu bir sepete yumurta koyarak mühürler ve kır kurduna verir. Ona eve ulaşmadn önce açmamasını söyler. Ancak sepetten sesler geldiğini duyan kır kurdu yolda giderken sepeti açar ve Dünya'nın ilk insanları sepetten boşalmaya başlarlar.[45]
İrlandalı söz yazarı John Lyons (d. 1934) popüler bir şarkı olan [46] The Kilkenny Louse House isimli şarkıyı yazmıştır. Şarkının sözlerinde "Merdivenlerden yukarı çıktık ve ışığı söndürdük, Tabii ki beş dakikadan az sürede, Ben kavgamı göstermeliydim. Gezmek için toplanan pireler ve böcekler, Ve karnımın üzerinden büyük bir kemer oluşturdular.".[46][47]
Bit (çoğul: bitler) yaklaşık olarak Phthiraptera takımından, 5.000 türü bulunan kanatsız böceklerdir. Bitler tek delikliler, pangolinler, yarasalar ve memeli deniz hayvanları dışındaki her tür kuşlar ve memelilerde yaşayabilen sıcakkanlı zorunlu parazitlerdir. Bitler tifüs gibi hastalıkların taşıyıcısıdırlar.
Çiğneyici bitler konakçıların tüyleri ya da kılları arasında yaşar ve deri ile diğer atıklarla beslenirler; emici bitler ise konakçıların derisini delerek kanları ve diğer salgılarıyla beslenirler. Genellikle bütün hayatlarını tek bir konakçı üzerinde geçirirler ve sirke adıyla da bilinen bit yumurtalarını kıllara veya tüylere yapıştırırlar. Yumurtaların içindeki nimfa tamamen yetişkin olmadan önce üç defa tüy dökerler ki, tüm bu süreç yaklaşık olarak dört hafta sürer.
İnsanlar üzerinde konaklayabilen üç tür bit bulunmaktadır. Bunlar baş biti, vücut biti ve kasık bitidir. Vücut biti bilinen herhangi bir böceğin en küçük genomuna sahiptir. Bu nedenle model canlı olarak sıkça kullanılmış ve çokça araştırılmıştır.
Bitler en azından Orta Çağa kadar tüm insan topluluklarında bulunmuştur. Halk hikâyelerinde, The Kilkenny Louse House gibi şarkılarda ve James Joyce'un Finnegans Wake adlı romanında bile söz edilmiştir. Genellikle bu tür alanlarda kendilerine psikiyatrik bozukluk olan sanrısal parazitozunda yer bulmuşlardır. Bit, mikroskobinin ilk konularından biriydi ve Robert Hooke'un 1665 yılında yayımladığı Micrographia kitabında böcekten söz edilmişti.
Це кровоссавні істоти, живляться кров'ю людини. Воші більше за інших живих істот пов'язані з людиною. Причина в тому, що вони живуть на тілі людини на всіх стадіях свого розвитку.
Ці комахи — «вузькоспеціалізовані» паразити, вони живуть тільки на одному або на деяких споріднених видах тварин. Ця особливість вошей в деяких випадках дає можливість з'ясувати близькість видів хазяїв-носіїв. Воші, наприклад, воша людська (Pediculus humanus), є переносником таких небезпечних захворювань як висипний і поворотний тиф. Поширені по всьому світу.
Існує більше тисячі різних комах, яких називають вошами, але людина, кажучи про воші, звичайно має на увазі один певний вид, який шкодить людині.
На голові знаходяться прості очі та вусики, що є органами нюху. Ротовий апарат колючо-ссавного типу, втягнутий всередину голови і розташовується під ротовою порожниною в особливому футлярі. Секрет слинних залоз містить антикоагулянти і подразнює шкіру хазяїна. Грудний відділ не сегментований, крила відсутні (вторинна безкрилість). Черевце овальне, складається із 9 сегментів. Задній кінець черевця у самиць роздвоєний, у самців заокруглений. На останньому членику ноги (лапці) знаходиться кігтик, що з'єднуючись з виступом на передостанньому членику — гомілкою, утворює захват, за допомогою якого воша міцно тримається за волосину хазяїна. Яйце овальної або грушоподібної форми, ясно-жовтого кольору, до 1 мм завдовжки, їх називають гнидами.
Це незавершена стаття з паразитології.Chấy, Rận hay Chí là tên gọi chung cho các thành viên của hơn 3.000 loài côn trùng không cánh của bộ Phthiraptera, ba trong số đó được phân loại là tác nhân gây bệnh của con người. Chúng là bắt buộc ký sinh vào gia cầm và động vật có vú trừ động vật đơn huyệt (các loài thú mỏ vịt và thú lông nhím), dơi, cá voi, cá heo, cá heo và tê tê.
Bộ thường được chia thành hai bộ phụ, Anoplura và Mallophaga, tuy nhiên, phân loại gần đây cho thấy phân bộ Mallophaga là cận ngành và giờ bốn phân bộ được công nhận.
Ricinus bombycillae
Trinoton anserinum
Damalinia limbata
Hình vẽ Bộ Chấy bởi Robert Hooke, 1667.
Chấy, Rận hay Chí là tên gọi chung cho các thành viên của hơn 3.000 loài côn trùng không cánh của bộ Phthiraptera, ba trong số đó được phân loại là tác nhân gây bệnh của con người. Chúng là bắt buộc ký sinh vào gia cầm và động vật có vú trừ động vật đơn huyệt (các loài thú mỏ vịt và thú lông nhím), dơi, cá voi, cá heo, cá heo và tê tê.
В отличие от пухоедов, все сосущие вши (Anoplura) имеют сильно видоизменённый колюще-сосущий ротовой аппарат. Он состоит из двух стилетов: дорзального и вентрального, — окруженных хоботком, который к тому же армирован «зубами». Вентральный стилет, как предполагается, образован нижней губой. Происхождение дорзального стилета гораздо более дискуссионно. По распространенной версии этот стилет образован гипофаринксом, дорзальная вогнутая часть которого образует пищевую трубку. С брюшной стороны гипофаринкса проходит слюнной канал, который часто на срезах может быть отделен от основной части гипофаринкса, представляя артефактный «средний стилет». Мандибулы и, вероятно, максиллы у сосущих вшей редуцированы[4][5][6].
Крылья или их рудименты полностью отсутствуют. Ноги развиты хорошо, являются основными прикрепительными органами как пухоедов, так и сосущих вшей. У пухоедов лапки одно- или двухчлениковые, у вшей — целиком слитные. На конце лапки несут по два коготка у всех паразитов птиц и по одному коготку у большинства паразитов млекопитающих (все Anoplura, в том числе). Сосущие вши цепляются за отдельные волоски, зажимая их в щели, образуемой тарзальным коготком и шипом на голени. Таким образом, образующийся просвет этого зажима должен соответствовать толщине волос хозяина, что определяет, видимо, узкую специализацию этих вшей.
Внутреннее строение типичное для насекомых. Значительный объем занимает пищеварительная система. У форм, не питающихся кровью, имеется развитый зоб, принимающий участие в накоплении и измельчении пищи. У гематофагов зоб устроен проще или отсутствует. Мальпигиевых сосудов лишь две пары.
Все современные пухоеды и вши обитают на поверхности тела птиц и млекопитающих. Основная часть видов подотрядов Amblycera и Ischnocera представлена паразитами птиц, и лишь 12 % паразитирует на млекопитающих[3]. Напротив, все три вида Rhynchophthirina и виды подотряда Anoplura приурочены исключительно к млекопитающим. Подавляющее большинство из них являются паразитами и потребляют в пищу перья, отмершую кожу, кровь и кожные выделения. Во всей группе только собственно вши (Anoplura) и могут сосать кровь, представители других подотрядов являются «жующими» формами. Тем не менее, очень не многие пухоеды (некоторые Amblycera, все Rhynchophthirina) тоже являются гематофагами, но получают кровь посредством своих грызущих ротовых аппаратов.
Помимо эктопаразитов встречаются необычные виды, которые занимаются поеданием яиц и нимф кожных паразитов — клещей и других Phthiraptera, в том числе и особей своего вида. Определенную, но пока неизвестную роль имеют в пищевом рационе пухоедов бактерии и грибы.
Весь жизненный цикл пухоедов и вшей в норме протекает на поверхности одной особи хозяина. Смена особи хозяина возможна в большинстве случаев только при близком контакте хозяев. Лишь некоторые Amblycera достаточно подвижны и могут активно покидать своего хозяина в случае его смерти или ухудшения здоровья. Однако и Ischnocera также могут менять хозяина, причем довольно своеобразно. На нескольких представителях было замечено, что эти пухоеды цепляются за тела мух-кровососок, которые паразитируют на тех же хозяевах. Эти мухи гораздо более подвижны и чаще меняют хозяев, но в то же время и менее специфичны в отношении выбора вида хозяина[3][7].
Взрослые насекомые раздельнополы, однако самки очень часто численно превосходят самцов. У некоторых Ischnocera самцы встречаются редко или вообще не обнаружены, и т.о. эти виды являются партеногенетическими. Определение пола предполагается хромосомное, но половые хромосомы внешне не дифференцированы.
Оплодотворение внутреннее, сперматофорное. Сперматофор может расходоваться самкой длительное время, пока не будет заменен при следующем спаривании. У самок нет выраженного яйцеклада, но имеются пальцевидные гоноподы, принимающие участие в откладке. Яйца (гниды) крупные, откладываются по 1—10 в день. Определенная забота о потомстве проявляется в том, что самка прикрепляет яйца железистым цементом в основания волос и перьев, часто в трудно доступных для хозяина областях. Из яйца выходит нимфа первого возраста. Нимфа с интервалами от 3 до 12 дней претерпевает последовательные линьки, переходя во второй и третий возраста. У некоторых видов нимфы выглядят внешне, как имаго, в других же случаях различия гораздо более значительны. Нимфа третьего возраста без метаморфоза линяет на имаго. Взрослые стадии живут около месяца.
Вольбахии (Alphaproteobacteria: Rickettsiaceae) — облигатные внутриклеточные симбиотические бактерии, родственные риккетсиям, передающиеся трансовариально (через яйца). Эти бактерии ответственны за многие репродуктивные аномалии у членистоногих, а для некоторых насекомых и нематод-филярий являются необходимыми для развития и жизнедеятельности[8].
Все исследованные виды Phthiraptera (представители трех подотрядов) несли вольбахий. Наиболее часто встречаемые супергруппы (клады) — это обычные вольбахии членистоногих — A и B, но также встречается редкая супергруппа F. Один и тот же вид может нести от одной до четырех линий вольбахий, в том числе и из разных супергрупп. Эффект, оказываемый вольбахиями на вшей, неизвестен, однако предполагается, что именно они вызывают преобладание самок в популяциях, а также, возможно, ответственны за появление партеногенетических видов[7][9][10].
«Вертикальный» способ передачи вольбахий должен приводить к соответствию эволюции бактерий и их хозяев. Этого, однако, никогда не наблюдается, и, очевидно, существуют способы и горизонтальной передачи. Для вшей это также справедливо, и здесь особенно загадочен вопрос о «переносчиках» вольбахий между ними. Предполагается, что у некоторых птичьих пухоедов определенную роль здесь могут выполнять мухи-кровососки — другие эктопаразиты птиц, с которыми пухоеды входят в непосредственный контакт[7].
'Candidatus Riesia' (Gammaproteobacteria: Enterobacteriaceae) — облигатные эндосимбиотические бактерии вшей, родственники которых также являются внутренними симбионтами насекомых, передаются трансовариально. Эти бактерии обнаружены у всех изученных видов Anoplura и, видимо, не встречаются у других вшей и вообще насекомых. Подобно вольбахиям филярий Riesia являются первичными симбионтами, то есть их наличие является необходимым для жизни хозяина. Предполагается, что ризии поставляют вшам некоторые незаменимые вещества, которых, очевидно, не хватает в крови хозяев вшей.
Локализуются Riesia внутриклеточно в т. н. «желудочных дисках». В отличие от вольбахий для достижения ооцитов эти бактерии вынуждены совершать сложные миграции, включающие экстраклеточные стадии[11][12].
Многие пухоеды так же, как и сосущие вши, несут первичных симбионтов. Бактерии пухоедов, однако, не имеют прямого родства с симбионтами сосущих вшей и имеют другую локализацию в теле хозяина. Симбионты пухоеда Columbicola columbae (Ischnocera) относятся к тому же семейству, что и Riesia (Gammaproteobacteria: Enterobacteriaceae), но их ближайшими родственниками являются эндосимбионты мухи-цеце и зерновых долгоносиков. У нимф и самцов эти бактерии располагаются в бактериоцитах по бокам тела, то есть не связаны с пищеварительной трубкой. Передача бактерий происходит от матери её потомкам, и потому в теле самки они вынуждены в каждом поколении хозяев мигрировать в половые трубки для достижения ооцитов[3][13].
Значение этих бактерий для пухоедов неизвестно. Предполагается, что они так же, как Riesia, участвуют в выработке веществ, отсутствующих в диете пухоедов, но необходимых им для жизни.
Пухоеды и вши в норме не являются летальными паразитами. Даже предполагается, что многие пухоеды птиц приносят минимальный ущерб своим хозяевам. Тем не менее, в большинстве случаев отрицательный эффект может быть выявлен. Часто в основе этого эффекта лежит раздражение, вызывающее беспокойство и расчесывания, что приводит косвенно к снижению общей жизнеспособности. Так, например, увеличение времени, необходимого для груминга требует затрат времени и энергии, что, кроме прочего, приводит к повышению доступности для хищников более зараженных особей[3][14].
Кожные заболевания часто также являются следствием расчесывания, но могут быть вызваны и самими насекомыми (вши человека в том числе). Некоторые из этих заболеваний являются смертельными для молодых особей хозяина.
Для перьевых паразитов предполагается, что вызванные ими изменения формы перьев могут приводить к ухудшению аэродинамических характеристик, а также к ухудшениям брачного оперения самцов. Те формы, что поедают пух приводят косвенно к истощению, поскольку зараженной птице приходится тратить больше энергии на согревание тела[3].
Другой, часто более опасной стороной паразитизма пухоедов и вшей является факт их роли в качестве переносчиков возбудителей опасных болезней хозяев. К этим возбудителям относятся бактерии, круглые и плоские черви, грибы, а также, вероятно, и вирусы[3][15]. Среди вшей человека все три вида (Pediculus humanus, P. capitis и Pthirus pubis) могут являться переносчиками опасных бактериальных возбудителей, однако лишь Pediculus humanus в человеческих популяциях играет такую роль. Этот вид переносит три бактериальных агента: Rickettsia prowazekii, Borrelia recurrentis и Bartonella quintana[16][17].
Rickettsia prowazekii (Alphaproteobacteria: Rickettsiaceae) — возбудитель эпидемического сыпного тифа. Риккетсии заражают вшей перорально и затем поражают клетки эпителия средней кишки. Здесь они активно размножаются, а после — выходят в просвет кишки. Заражение человека происходит фекалиями вшей, попадающими в ранки на коже при расчесывании укушенных мест. Риккетсии являются смертельными для вшей, вызывая разрыв стенки кишки и смешение содержимого кишки и гемолимфы («красные вши»). В настоящее время заболевание является редким, бактерий находят преимущественно у бездомных. Неблагоприятная ситуация остается в Бурунди и среди бездомных, по крайней мере, в России.
Borrelia recurrentis (Spirochaetes: Spirochaetaceae) — возбудитель возвратного тифа. Вши заражаются при питании. Боррелии проникают через стенку кишки в гемоцель, где и задерживаются. Заражение человека происходит при раздавливании вши человеком, когда содержимое гемолимфы попадает на поврежденные участки кожи. В настоящее время заболевание локализовано в Эфиопии.
Bartonella quintana (Alphaproteobacteria: Bartonellaceae) — возбудитель окопной лихорадки. Жизненный цикл сходен с таковым Rickettsia prowazekii, однако бартонелла размножается не в эпителии, а в просвете кишки, и для вшей эти бактерии не смертельны. Заражение человека происходит так же — с фекалиями паразита. Bartonella обнаружена во вшах по всему свету.
Происхождение Phthiraptera связывают с группой сеноедов (Psocoptera). В пользу этого предположения свидетельствует целый ряд несомненных морфологических синапоморфий. Однако основные споры ведутся относительно исторических взаимоотношений этих двух групп: являются ли они сестринскими или вши произошли от сеноедов. Кладистический анализ морфологических и молекулярных данных свидетельствует в пользу второго варианта. В соответствии с этими сценариями одно из семейств сеноедов — Liposcelidae — является сестринским по отношению ко всем Phthiraptera[3]. Недавние исследования с привлечением такого популярного гена в кладистических реконструкциях, как ядерный ген рРНК малой субъединицы рибосомы, показал неожиданные результаты. Liposcelidae и ещё одно семейство сеноедов оказываются сестринскими по отношению к Amblycera, а вся эта клада — сестринской по отношению к другим пухоедам (Anoplura в том числе). Таким образом, пухоеды возникают в пределах одной клады сеноедов, но независимо — из двух близких «источников»[18].
Вероятный сценарий перехода к паразитизму в этой ветви (один раз или дважды) включает эволюцию от комменсальных форм к облигатным паразитам. Так, многие Psocoptera (среди них — и некоторые Liposcelidae) могут обитать на волосяном и перьевом покровах и в гнёздах теплокровных позвоночных. Вопрос о первичности млекопитающих или птиц как хозяев вшей остается пока предметом спекуляций.
В ископаемом состоянии вши хорошо известны с плейстоценовых вмерзших млекопитающих. В балтийском янтаре также находят волосы с гнидами. Самая древняя достоверная находка телесной Phthiraptera — это эоценовая амблицера Megamenopon rasnitsyni. Из раннего Мела также известно насекомое Saurodectes[en], внешне напоминающее вошь. Его облик говорит об эктопаразитическом образе жизни, однако огромные для вшей размеры (17 мм) и некоторые другие черты говорят против фтираптероидной гипотезы[19][20].
Из-за фрагментарности и низкой достоверности древних останков время возникновения Phthiraptera пытаются определить по косвенным данным. Разные методы дают значительно расходящиеся результаты: от позднего Мела до позднего Карбона.
Относительно давно появились представления о том, что вши произошли от пухоедов, однако ясность в исторических отношениях подотрядов внесли кладистические реконструкции.
Голофилия отдельных подотрядов Phthiraptera подтверждается хорошими морфологическими апоморфиями (сомнения остаются относительно огромной группы Ischnocera). Это же подтверждают и работы по молекулярным признакам[2][21][22][23][24].
Самой базальной группой являются Amblycera. Крону составляют Rhynchophthirina и Anoplura, а Ischnocera является сестринской группой этой последней кладе. При учете последних достижений в области реконструкции истории всей группы Psocodea эта общая схема взаимоотношений групп пухоедов и вшей принципиально не изменяется (см. выше).
Rhynchophthirina Anoplura / Ischnocera / / Amblycera / / / / / / / / / /
Ограниченная подвижность, почти строгая приуроченность к определенной особи хозяина, а для вшей — и соответствие органов прикрепления толщине волос хозяина являются предпосылками для координированной эволюции паразитов и их хозяев — к их коэволюции. Косвенным свидетельством коэволюции является факт распространенной специфичности пухоедов и вшей в отношении выбора хозяев: многие виды заражают лишь один вид хозяев. Однако исключения столь же поразительны: хозяевами Menacanthus eurysternus являются 118 видов птиц из 20 семейств[3]! На уровне семейств специфичность часто проявляется в выборе хозяев из одной или нескольких групп (см. ниже). Строгий анализ соответствия кладограмм этих паразитов кладограммам их хозяев показал, что значительную долю разнообразия вшей и пухоедов на уровне родов можно объяснить коэволюцией. Тем не менее, заметную роль играют такие явления, как смена хозяев и независимое видообразование у паразита[25][26][27].
Система Phthiraptera ранее представляла собой два отдельных отряда: Mallophaga (пухоеды) и Anoplura (сосущие вши). Стремление к отражению филогении в системе приводило к понижению рангов этих двух отрядов до подотрядов в пределах Phthiraptera, а позднее и к уравниванию рангов всех клад пухоедов и вшей. Последнюю ситуацию мы и наблюдаем сегодня, имея четыре подотряда: Amblycera, Ischnocera, Rhynchophthirina и Anoplura. Система семейств внутри подотрядов является довольно стабильной. Однако взгляды на систему Ischnocera не устоялись: некоторые семейства и даже рода предполагаются пара- или полифилетическими, а подавляющее большинство видов сосредоточено в сборном семействе Philopteridae[22].
Семейства отряда Phthiraptera (в скобках указан круг хозяев)[19][22]:
Подотряд Amblycera
Подотряд Ischnocera
Подотряд Rhynchophthirina
Подотряд Anoplura
Несмотря на преимущественно негативное взаимодействие вшей с человеком, 1 их вид занесен в Красный список угрожаемых видов МСОП (The IUCN Red List of Threatened Species) в категорию на грани исчезновения (CR)[28]:
Haematopinus oliveri — находящийся на грани исчезновения вид вшей из семейства Haematopinidae.В отличие от пухоедов, все сосущие вши (Anoplura) имеют сильно видоизменённый колюще-сосущий ротовой аппарат. Он состоит из двух стилетов: дорзального и вентрального, — окруженных хоботком, который к тому же армирован «зубами». Вентральный стилет, как предполагается, образован нижней губой. Происхождение дорзального стилета гораздо более дискуссионно. По распространенной версии этот стилет образован гипофаринксом, дорзальная вогнутая часть которого образует пищевую трубку. С брюшной стороны гипофаринкса проходит слюнной канал, который часто на срезах может быть отделен от основной части гипофаринкса, представляя артефактный «средний стилет». Мандибулы и, вероятно, максиллы у сосущих вшей редуцированы.
Крылья или их рудименты полностью отсутствуют. Ноги развиты хорошо, являются основными прикрепительными органами как пухоедов, так и сосущих вшей. У пухоедов лапки одно- или двухчлениковые, у вшей — целиком слитные. На конце лапки несут по два коготка у всех паразитов птиц и по одному коготку у большинства паразитов млекопитающих (все Anoplura, в том числе). Сосущие вши цепляются за отдельные волоски, зажимая их в щели, образуемой тарзальным коготком и шипом на голени. Таким образом, образующийся просвет этого зажима должен соответствовать толщине волос хозяина, что определяет, видимо, узкую специализацию этих вшей.
Внутреннее строение типичное для насекомых. Значительный объем занимает пищеварительная система. У форм, не питающихся кровью, имеется развитый зоб, принимающий участие в накоплении и измельчении пищи. У гематофагов зоб устроен проще или отсутствует. Мальпигиевых сосудов лишь две пары.
蝨毛目[註 1]（學名：Phthiraptera）是原蝨目和食毛目的合稱，通稱虱[註 2]或虱子（英语：louse）。全世界約有3,000種。虱寄生于人体、其他哺乳动物（除了单孔目和蝙蝠外）和鳥類的身上。以人类为宿主的虱有三种：人头虱、人体虱和阴虱（又称耻阴虱）。其中，人头虱和人体虱属于人虱科（Pediculus humanus），阴虱属于阴虱科（Pthirus pubis）。
虱体型较小，无翅，身体扁平，寄生于毛发处，有善于勾住毛发的足（攫握器）。虱为渐变态发育，终生寄生于宿主体表，以宿主血液、毛发、皮屑等为食。寄生于人体的虱主要以宿主血液为食，其若虫每日吸血1次，成虫每日吸血数次。
傳統上，本分類可分為兩個亞目：蝨亞目（Anoplura，又名吸蝨亞目）和食毛亞目（Mallophaga）；後來發現食毛亞目原來是個並系群，所以再重新分類為以下四個亞目：
到了2000年代後期，根據分子生物學及形態學的研究確認了蝨毛目與啮虫目是近親，而蝨毛目其實是從粉啮虫亚目演變而成的[1][2]，因此這兩個目應該重組成為啮虫总目（Psocodea，又名嚙總目[3]）[4]。
本條目仍列出與啮虫目合併前本分類以下的四個亞目。
虱病本身是寄生虫疾病，虱吸血时会向人体内注入唾液以防止血液凝聚，因而使人产生搔痒感。人亦可能因抓搔而使皮肤破损、溃烂和细菌感染。此外，人体虱还可传播流行性斑疹伤寒、战壕热、回归热等恶性传染病。
阴虱本身并不传播其他疾病，但是由于阴虱主要通过人类性行为传播，故属于性传播疾病的一种。
蝨毛目（學名：Phthiraptera）是原蝨目和食毛目的合稱，通稱虱或虱子（英语：louse）。全世界約有3,000種。虱寄生于人体、其他哺乳动物（除了单孔目和蝙蝠外）和鳥類的身上。以人类为宿主的虱有三种：人头虱、人体虱和阴虱（又称耻阴虱）。其中，人头虱和人体虱属于人虱科（Pediculus humanus），阴虱属于阴虱科（Pthirus pubis）。
虱体型较小，无翅，身体扁平，寄生于毛发处，有善于勾住毛发的足（攫握器）。虱为渐变态发育，终生寄生于宿主体表，以宿主血液、毛发、皮屑等为食。寄生于人体的虱主要以宿主血液为食，其若虫每日吸血1次，成虫每日吸血数次。
이는 이목에 속하는 곤충의 총칭이다. 불완전변태를 한다. 이는 사람과 가축에 기생하여 흡혈하여 심한 가려움증을 일으킬 뿐만 아니라 각종 전염병도 매개하기 때문에, 의학적으로나 수의학적(獸醫學的)으로 주목된다. 이·머릿니·사면발니 등이 이목에 속한다. 약 5,000여 종을 포함하고 있다.
다음은 2002년 "생명의 나무 프로젝트"(The Tree of Life Web Project)에 제안된 계통 분류이다.[1]
신시류 망시상목 무시귀뚜라미붙이목 메뚜기목.JPG)
Ricinus bombycillae
.JPG)
Trinoton anserinum
Damalinia limbata
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
.JPG)
