Turzyca pchla[3] (Carex pulicaris L.) – gatunek byliny z rodziny ciborowatych.
Rozmieszczenie geograficzne
Występuje na terenie Europy. Sięga po najdalej na północ wysunięte skrawki kontynentu, brak jej natomiast w Europie Południowej[4]. Przez Polskę przebiega wschodnia granica jej zasięgu. W Polsce jest rzadka, znana głównie z Pomorza Zachodniego i Dolnego Śląska, jednak większość opisanych tutaj stanowisk już nie istnieje. Znaleziona została natomiast na nowych stanowiskach na Wyżynie Małopolskiej. W Karpatach znana z kilkunastu stanowisk: w Beskidzie Makowskim, na torfowiskach Kotliny Orawsko-Nowotarskiej, u podnóża Babiej Góry w Lipnicy Małej, na Polanie Biały Potok na Podtatrzu i u podnóża Magury Małastowskiej w Beskidzie Niskim. To ostatnie stanowisko jest najdalej na wschód wysuniętym w polskich Karpatach stanowiskiem turzycy pchlej[5].
Morfologia
- Pokrój
- Roślina trwała, wysokości 5–25 cm, luźnokępkowa[5].
- Łodyga
- Łodyga wzniesiona lub wznosząca się, trójkanciasta, gładka, w podłużne paski[6].
- Liście
- Pochwy liściowe rdzawobrązowe lub jasnobrązowe. Blaszki liściowe sztywne, szczeciniaste, nieco rynienkowate, ok. 0,5 mm szerokości, trawiastozielone, błyszczące[6].
- Kwiaty
- Kwiatostan z jednym szczytowym, obupłciowym kłosem długości 15–26 mm. Podsadek brak. Kłos u dołu z kilkoma kwiatami żeńskimi, u góry z męskimi. Plewy rdzawobrązowe, z zielonym grzbietem, u góry błoniasto obrzeżone. Pęcherzyki dłuższe od plew, 4–5 mm długości, odstające lub zbite, brązowe, gładkie, pozbawione nerwów. Słupek z 2 znamionami, wyrastający w kątach dwóch wcześnie odpadających przysadek[6][7].
- Owoce
- Spłaszczony orzeszek[5].
Biologia i ekologia
Kwitnie od maja do czerwca. Występuje na zabagnionych łąkach, torfowiskach niskich i przejściowych, okrajkach torfowisk wysokich, podmokłych wrzosowiskach i jałowych murawach. Rośnie na silnie rozłożonym, słabo kwaśnym torfie lub murszu, najczęściej na glebach torfowych, rzadziej na gruntowo-glejowych[8]. Gatunek charakterystyczny dla rzędu Caricetalia davallianae[9]. Liczba chromosomów 2n = 58, 60[5].
Zagrożenia i ochrona
Gatunek w Polsce objęty prawną ochroną gatunkową od 2004 r.[10][11]. Umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w kategorii E (wymierający – krytycznie zagrożony). W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię EN (zagrożony)[12]. Znajduje się także w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin (2001) w kategorii VU (narażony); w wydaniu z roku 2014 otrzymał kategorię EN (zagrożony)[8].
Zagrożony jest przez osuszanie terenów podmokłych i zamianę ich na łąki i pola uprawne[7].
Przypisy
-
↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-09-07].
-
↑ a b The Plant List. [dostęp 2017-03-22].
-
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
-
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-03-15].
-
↑ a b c d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
-
↑ a b c Grau, Kremer, Möseler, Rambold, Triebel: Graser. Mosaik Verlag GmbH, Monachium 1984
-
↑ a b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
-
↑ a b Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
-
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .
-
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
-
↑ Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną
-
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
