Aponogeton

Onowodek (Aponogeton L. f.) – jedyny rodzaj w obrębie monotypowej rodziny onowodkowatych (Aponogetonaceae Planch.) z rzędu żabieńcowców (Alismatales). Do rodzaju należy ok. 50^[1]–56^[2] gatunków. Są to hydrofity występujące głównie w południowej Afryce, poza tym w południowej i południowo-wschodniej Azji oraz w Australii^[3]. Rodzaj pochodzi z Australii, gdzie wyewoluuował i skąd rozprzestrzenił się do Afryki i Azji^[4]. Pąki kwiatowe i kwiatostany onowodka dwukłosowego są spożywane jako przysmak w Afryce Południowej i dlatego roślina jest tam powszechnie uprawiana. Szereg gatunków uprawianych jest także w akwariach i stawach jako rośliny ozdobne^[2].

Morfologia

Pokrój

Hydrofity zakorzenione na dnie z liści pływającymi na powierzchni wody lub zanurzonymi^[5], rzadko wzniesionymi nad powierzchnię^[2]. Rośliny z bogatym w skrobię kłączem^[2].

Liście

Skrętoległe, wyrastają ze szczytu kłącza tworząc rozetę. Na ogół wyraźnie wykształcony jest ogonek liściowy. Blaszka liściowa różnego kształtu, ale zwykle o tępym lub zaokrąglonym wierzchołku i nasadzie. Żyłki podstawowe biegną równoległe (łukowato) od nasady do szczytu liścia i połączone są poprzecznymi żyłkami drugiego rzędu^[2].

Kwiaty

Niewielkie, zebrane w kłosokształtne kwiatostany (pojedyncze lub zebrane po kilka). Okwiat bywa całkiem zredukowany, ale zwykle składa się z dwóch do 6 drobnych listków^[2]. Kwiaty są zwykle obupłciowe i promieniste. Sześć pręcików w dwóch okółkach otacza apokarpijne słupkowie^[5]. Słupki są trzy, górne i siedzące^[2].

Owoce

Mieszek^[5] z wygiętym dzióbkiem. Nasiona bez okresu spoczynku – kiełkują natychmiast po uwolnieniu z owocu^[2].

Systematyka

Pozycja rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Klad okrytonasienne, klad jednoliścienne (monocots), rząd żabieńcowce Alismatales^[1].

żabieńcowce

obrazkowate Araceae

kosatkowate Tofieldiaceae

żabiściekowate Hydrocharitaceae

łączniowate Butomaceae

żabieńcowate Alismataceae

bagnicowate Scheuchzeriaceae

onowodkowate Aponogetonaceae

świbkowate Juncaginaceae

Maundiaceae

posidoniowate Posidoniaceae

rupiowate Ruppiaceae

bałwanicowate Cymodoceaceae

zosterowate Zosteraceae

rdestnicowate Potamogetonaceae

Wykaz gatunków^{[6][7][8][3][9]}

• Aponogeton abyssinicus Hochst. ex A. Rich.
• Aponogeton afroviolaceus Lye
• Aponogeton angustifolius Ait.
• Aponogeton appendiculatus H. Bruggen
• Aponogeton azureus H. Bruggen
• Aponogeton bernerianus (Decne.) Hook.
• Aponogeton boivinianus Baill. ex Jum.
• Aponogeton bogneri H. Bruggen
• Aponogeton bullosus H. Bruggen
• Aponogeton capuronii H. Bruggen
• Aponogeton cordatus H. Bruggen
• Aponogeton crispus Thunb. – onowodek kędzierzawy^[10]
• Aponogeton cuneatus S.W.L.Jacobs
• Aponogeton decaryi Jumelle
• Aponogeton desertorum Zeyh. ex A. Spreng.
• Aponogeton dioecus J. Bosser
• Aponogeton distachyos L.f. – onowodek dwukłosowy^[5]
• Aponogeton eberhardtii A. Camus
• Aponogeton echinatus Roxburgh
• Aponogeton elongatus F. Muell. ex Benth.
• Aponogeton fotianus J. Raynal
• Aponogeton hexapetalus H. Bruggen
• Aponogeton junceus Lehm.
• Aponogeton lakhonensis A. Camus
• Aponogeton longiplumulosus H. Bruggen
• Aponogeton loriae Martelli
• Aponogeton madagascariensis (Mirb.) H. Bruggen – onowodek okienkowaty^[5], o. madagaskarski^[10]
• Aponogeton masoalensis Bogner
• Aponogeton natalensis Oliv.
• Aponogeton natans (L.) Engl. & K. Krause
• Aponogeton nudiflorus Peter.
• Aponogeton queenslandicus H. Bruggen
• Aponogeton ranunculiflorus Jacot Guill. & Marais
• Aponogeton rehmannii Oliv.
• Aponogeton rigidifolius H. Bruggen
• Aponogeton robinsonii A. Camus
• Aponogeton stuhlmannii Engl.
• Aponogeton subconjugatus Schumach. & Thonn.
• Aponogeton tenuispicatus H. Bruggen
• Aponogeton tofus S.W.L.Jacobs
• Aponogeton troupinii J. Raynal
• Aponogeton ulvaceus Baker – onowodek olbrzymi^[10]
• Aponogeton undulatus Roxb. – onowodek pofałdowany^[10]
• Aponogeton vallisnerioides Baker
• Aponogeton viridis Jumelle
• Aponogeton womersleyi H. Bruggen

Przypisy