Hurma, hebanek, hebanowiec[2], persymona, sharon, kaki, szaron, szarona (Diospyros L.) – rodzaj drzew występujących w strefie międzyzwrotnikowej. Podawana czasami niewłaściwie nazwa hebanowiec[3]. Do rodzaju Diospyros należy kilkaset gatunków roślin pochodzących głównie z obszarów Azji i Ameryki o tropikalnym i subtropikalnym klimacie[4]. Gatunkiem typowym jest hurma kaukaska Diospyros lotus L.[5]
Pokrój drzewiasty. Wszystkie gatunki tworzą silne gałęzie i mają gładkie liście. Działki kielicha są podobne do liści i rosną wraz z rozwojem owocu, płatki korony są zwinięte do tyłu[4]. Podobnie jak pomidor, owoc hurmy jest jagodą. Drzewa z tego rodzaju tworzą gęstą strukturę korzeniową[6].
Są to przeważnie drzewa zimozielone, tylko kilka gatunków z obszarów o umiarkowanym klimacie okresowo zrzuca liście[4]. Żeńskie drzewa D. virginiana zrzucają liście w czasie owocowania. Drzewa rosną szybko i są odporne na warunki atmosferyczne oraz szkodniki. Większość gatunków ma jadalne owoce, które pojawiają się zwykle na 7 i 8-letnich drzewach.
Niedojrzałe owoce hurmy zawierają taninę szibuol[7], która ulega polimeryzacji przy kontakcie z kwasem. W razie spożycia dużych ilości (w przypadku człowieka około 1 kg)[8][9], polimeryzacja taka może nastąpić w żołądku i doprowadzić do powstania bezoaru[10]. Ponad 85% fitobezoarów (diospyrobezoarów) powstaje po spożyciu niedojrzałych owoców hurmy[11][12][13]. Depolimeryzację diospyrobezoaru pod wpływem Coca-Coli zgłosili japońscy naukowcy[14]. Padnięcia z powodu zjedzenia dużej ilości owoców rejestrowano w przypadku wielu gatunków ptaków i ssaków, w tym rzadko także koni[15].
Naukowa nazwa rodzaju pochodzi od słów „Dios” (διός) i „pyros” (πυρος), gdyż tak starożytni Grecy określali owoc miejscowej hurmy kaukaskiej – „owoc bogów”, „Dios pyros” („ogień Zeusa”). Angielska nazwa hurmy, „persimmon” – spolszczona na „persymonę” – wywodzi się z języka Algonkinów, Indian północnoamerykańskich, i oznacza „suchy owoc”[16].
Cargillia R. Br., Cavanillea Desr., Ebenus Kuntze, Embryopteris Gaertn., Guaiacana Duhamel, Idesia Scop., Maba J. R. Forst. & G. Forst., Mabola Raf., Macreightia A. DC., Noltia Thonn., Paralea Aubl., Pimia Seem., Rhaphidanthe Hiern ex Gürke, Ropourea Aubl., Royena L., Tetraclis Hiern
Rodzaj należący do rodziny hebankowatych Ebaceae Gürcke in Engl. & Prantl, która wraz z kladem siostrzanym pierwiosnkowatymi Primulaceae należą do rzędu wrzosowców (Ericales), kladu astrowych (rosids)[1].
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal , klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt., nadrząd Primulananae R. Dahlgren ex Reveal, rząd styrakowce Styracales Bisch. , podrząd Ebenineae Bessey in C.K. Adams, rodzina hebankowate Ebenaceae Gürcke in Engl. & Prantl , plemię Diospyreae Duby, rodzaj Diospyros L.[18].
Rodzaj jest liczny i w zależności od ujęcia zawiera różną liczbę gatunków i taksonów niższego rzędu. Według "The Plant List" rodzaj liczy 742 gatunki o zaakceptowanych nazwach, a łącznie nazw gatunków (włączając synonimy) zarejestrowano 1257[19].
Owoce kilku gatunków hurmy są jadalne: D. digyna, D. lotus, D. virginiana, D. kaki.
Najbardziej rozpowszechnione w uprawie i ofercie handlowej są owoce pochodzącej z Chin hurmy wschodniej D. kaki, in. Shizi (柿子 po chińsku) – występujące pod nazwą handlową kaki albo sharon. Gatunek jest uprawiany głównie w Chinach, Korei i Japonii, a także w cieplejszych rejonach Azji Środkowej. Jest uprawiany od XIX wieku także w Ameryce Północnej (w Kalifornii) i w południowej Europie. W roku 1890 rozpoczęto jego uprawę w Brazylii[20]. Owoc jest czerwonopomarańczowy, o średnicy od 1,5 do 9 cm i przypomina pomidor, z czterema listkami po spodniej stronie. Miąższ jest lekko twardawy, bardzo słodki i ma konsystencję galaretowatą. Owoce są jadalne zanim w pełni dojrzeją, ale pełnię smaku uzyskuje się, dopiero gdy zmiękną po zerwaniu. Owoce kultywaru hurmy wschodniej D. kaki 'Triumph' nazywane są „owocem Szarona” (od równiny Szaron w Izraelu, skąd wywodzi się ten kultywar). Regularna konsumpcja tego owocu ma obniżyć ryzyko arteriosklerozy i ataków serca[21].
Hurma kaukaska (Diospyros lotus), in. „daktylo-śliwa”, pochodzi z południowo-zachodniej Azji i południowo-wschodniej Europy. Owoc tego gatunku był znany już wśród starożytnych Greków, jako „owoc bogów”, „Dios pyros”.
Hurma amerykańska (Diospyros virginiana) pochodzi z rejonu środkowo-wschodniej Ameryki Północnej. Ma większą zawartość wapnia i witaminy C niż odmiany azjatyckie[22]. Owoce tej hurmy są całkowicie niejadalne, dopóki nie dojrzeją.
Diospyros digyna, nazywana z angielskiego czarną hurmą, pochodzi z Meksyku. Niedojrzały owoc ma zieloną skórę i biały miąższ, ale po dojrzeniu zmienia kolor na czarny.
Gatunek Diospyros discolor, nazywany w jęz. angielskim Mabolo, pochodzi z Filipin. Dojrzałe owoce nabierają ciemnoczerwonego koloru. W Chinach owoce znane są jako „mango koreańskie”.
Owoce hurmy można podzielić na trzy grupy ze względu na ich cechy spożywcze. Pierwsza grupa zawiera dużo tanin (garbniki, o właściwościach ściągających) zanikającej w miarę dojrzewania owoców. Dojrzewanie można przyspieszyć poprzez przechowywanie owoców zawiniętych w papier, często w obecności bananów, albo poprzez ekspozycję słoneczną. Krótka ekspozycja na mróz także przyspiesza proces dojrzewania. Niektóre odmiany spożywa się dopiero po ususzeniu. W miąższu cierpkich owoców znajduje się 8 pestek.
Druga grupa to hurmy zawierające niewielką ilość tanin i bez pestek, preferowane do konsumpcji. Owoce tych odmian nie dają się przechowywać. Owoc ma charakterystyczny smak, jest bardzo słodki. Coraz częściej spotykany jest w Polsce.
Trzecią, rzadko spotykaną grupę, stanowią gatunki zapyleniowe. Miąższ takich owoców jest brązowy i można je spożywać gdy są jeszcze twarde. Odmiany te znane są w Japonii jako goma. Należą do nich Tsurunoko („hurma czekoladowa”) oraz Maru („hurma cynamonowa”).
W Korei znane są dwa rodzaje owoców hurmy (kor. gam): (1) twarde owoce (kor. dan-gam 단감) i (2) miękkie owoce (kor. yeon-si 연시, hong-si 홍시). Po ususzeniu zwane są gok-kkam (곶감). Miękkie owoce jada się również lekko zmrożone w całości w postaci sorbetu.
Chociaż hurma należy do hebanowców, drewno ma twarde, ale łamliwe. Jest wykorzystywane głównie w Korei i Japonii do produkcji paneli w meblach. W Ameryce Północnej jaśniejsze drewno D. virginiana jest czasami używane do produkcji instrumentów muzycznych i kijów golfowych.
Jest możliwe, iż owoc hurmy kaukaskiej o naukowej nazwie Diospyros lotus to lotus wspomniany przez Homera w Odysei[24].
Owoce hurmy bywają przedstawiane w malarstwie. Japoński malarz Watanabe Shōtei (Seitei) (1851-1918) namalował obraz przedstawiający ptaka na owocującej gałązce hurmy.
Hurma, hebanek, hebanowiec, persymona, sharon, kaki, szaron, szarona (Diospyros L.) – rodzaj drzew występujących w strefie międzyzwrotnikowej. Podawana czasami niewłaściwie nazwa hebanowiec. Do rodzaju Diospyros należy kilkaset gatunków roślin pochodzących głównie z obszarów Azji i Ameryki o tropikalnym i subtropikalnym klimacie. Gatunkiem typowym jest hurma kaukaska Diospyros lotus L.
