Bu məqalə Qafqaz xurması məqaləsinə çox yaxındır və hər ikisinin eyni başlıq altında birləşdirilməsi mümkündür.
IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu “Nəsli kəsilməyə həssas olanlar” kateqoriyasına aiddir –VU D2. Azərbaycanın nadir növüdür.[1] [2]
Diospyros lotus L. – Adi xurma [3]
Təbiətdə hündürlüyü 25 m və gövdəsinin diametri 150 sm olan, qışda yarpağını tökən ağacdır. Yarpaqları ellipsvarıdır. Gövdəsinin tünd rəngli və dərin çatlı qalın qabığı vardır. Cavan zoğları yaşılımtıl-qəhvəyi və ya tünd qırmızımtıl-qəhvəyi rəngində olur. Yarpaqları zoğ üzərində sıralı yerləşmişdir. Yarpaqlarının kənarı tam və ya azca dişlidir. Yarpağın üstü tünd yaşıl olub, tüksüzdür, alt tərəfi isə tünd yaşıl və azca tüklü olur. Tüklər sonradan tökülür. Çiçəkləri tək-tək yerləşir. İkievli bitkilərdir. Dişi çiçəklər tək, erkək çiçəklər isə yarpaq qoltuqlarında yerləşmişdir. Meyvəsi oktyabrda yetişir; əvvəlcə yaşıl, sonra narıncı, tam yetişdikdə isə, göyümtül qara rəngli. üzəri boz mum qatı ilə örtülü olur. Hər meyvədə 2-8 ədəd toxum var. Meyvəsi yetişdikdən sonra şirinləşir. Təbii yayılma ərazisində torpağı rütubətli dağ yamaclarında, çay kənarlarında, bulaqların yanında daha çox rast gəlinir. Təbii sıxlığının ciddi tükənməsinə baxmayaraq, bu növ geniş yayıldığına görə az təhlükə altında olan növ hesab edilir.
Hündürlüyü 15–25 m, əlverişli şəraitdə isə 40 m, diametri 80 sm-ə qədər olan ağacdır. Yan kökləri torpağın dərinliyinə girmiş və kök sistemi saxələrə ayrılmışdır. Cavan budaqları hamardır, yaşılımtıldır; yaşlı gövdəsinin qabığı uzununa və köndələn yarıqlara dərin çatlayır, bayır tərəfdən açıqqəhvəyi və ya qəhvəyitəhər-boz rəngdədir, kənarları və çatları dəyirmidir. Tumurcuqları neştərşəkillidir.[4]
Yapaqları töküləndir, uzunluğu 5- 15 (20) sm,eni 3-6 (10) sm-dir, yumurtaşəkilli-uzunsov, uzunsov-ellipsvari və enli-neştərvaridir, qaidə hissəsində daralmış və ya dəyirmidir, təpə hissədə sivriləşmişdir,üst tərəfdən tünd-yaşıl,tutqun və yaxud şəffafdır, çılpaqdır, alt tərəfdən göyümtül-yaşıl rəngli, qısa tüklü və ya demək olar ki, çılpaqdır, qısa, qalın, tüklü, uzunluğu 1-1,5 sm olan saplaq üzərindədir. Qoltuq çiçəkləri 4-5 üzvlü olub, qısa saplaqlıdır. Tac qonurtəhər-qırmızı və ya çirkli-cəhrayı rəngdədir. Giləmeyvəsi şarşəkillidir, ətlidir və diametri 10-20-dir, yetişməmiş giləmeyvələri yaşıl rəngdə, daha sonra isə kəhrəbayaoxşar-sarı, tünd-qonur rəngdə olub, üzərində göy-mavitəhər təbəqəsi vardır. Toxumları 6 (1-10) ədəddir. Çiçəkləməsi may-iyun, meyvə verməsi oktyabr-noyabr aylarında baş verir.
Hündürlüyü 15–25 m, əlverişli mühitdə 40 m, gövdəsinin eni 80 sm çatan, kök sistemi yaxşı inkişaf etmiş ağacdır. Cavan zoğları hamar, yaşımtıl, ağ lansetvari mərciməkciklidir. Tumurcuqları lansetvaridir. Qısa, yoğun tükləşmiş saplaqlı yarpaqlarının uzunluğu 5-15 (20) sm, eni 3-6 (10) sm, yumurtavari, uzunsov elliptik və ya enli lansetvaridir, üstdən tünd yaşıl, altdan bozumtul-yaşıl, qısa tükləşmiş və ya çılpaqdır. Çiçəkləri qısa çiçək saplaqları, 4-5 üzvlü, qoltuqludur; erkəkcikli çiçəklər 4–6 mm, 2-5 çiçəkli, yarım çətirdə, dişicikli çiçəklər 7–14 mm, tək-tək yerləşir. Tacı qonur-qırmızı və ya çəhrayıtəhərdır. Şarvari qiləmeyvəsi 10–20 mm, ətlidir, 6(1-10) toxumludur. Yetişdikdə üstü bozumtul-mavi çalarlı kəhrabayı-sarı və tünd qonur rənglidir. May-iyunda çiçəkləyir, oktyabr-noyabrda meyvə verir.[3]
Adi xurma qədim meşə coğrafi tipinin kiçikasiya-aralıq dənizi sinfinin qədim aralıq dənizi qrupuna aiddir. Aralıq dənizi, Balkan-Kiçik Asiya, İran, Hindistan, Himalay, Yaponiya, Çin, Ukrayna, Orta Asiya və Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanda Böyük Qafqazın şərq və qərb, Kiçik Qafqazın şimal rayonlarında, Talışın dağlıq hissəsində, Lənkəran və Kür-Araz ovalıqlarında, Alazan-Əyriçay vadisində və Bozqır yaylasında yayılmışdır. Arandan orta dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1800 m qədər) bitir.
BQ şərq, BQ qərb, KQ şimal, Lənk.dağ., Alazan-Əyriçay (tez-tez), Lənk. oval., Kür-Araz oval. Ovalıqdan, orta dağ qurşağına qədər.[4]
Tropik ölkələrdən başlayaraq, demək olar ki, yarısı Hind-Sakit okeanları ərazilərində, Azərbaycanda isə Lənkəran, Lerik, Astara,Balakən , Ismayıllı,Zaqatala, Yardımlı və Masallı rayonları ərazilərində rast gəlinir.
Lənkəran ovalığı (Lənkəran rayonu-İstisu, Bürcəli və Yuxarı Apo kəndləri, Astara rayonu –Siyaku, Maşxan kəndləri, Təngərudçay vadilərində), Lənkəranın dağlıq hissəsi ( Lerik -40-cı km, Yardımlı, Masallı rayonlarının meşələri), Böyük Qafqazın qərb (Zaqatala rayonu –Car, Makov, Əliabad, Matsex –Qəbizdərə, Misgər –taxtalar, Yuxarı Çardaxlar, Gözbarax, Məzix kəndlər ətrafı meşələr); Alazan –Əyriçay vadisi (Balakən rayonu-Qullar,Poçtbinə,Gərəkli,Mahamalar,Qazma,Hənifə,Talalar,Qabaqçöl,Katex,Kortala,Tülü, Silbançay) və şərq hissəsi (İsmayıllı rayonu –Buynuz kəndi). [2]
Sayı və tendensiyası: Populyasiya azalmağa meyillidir, mənfi təsirlərə həssasdır.
Mezofitdir, meşə bitkilik tipində rast gəlir. Bəzən meşə əmələ gətirir.[3]
Flavonoid, fenolkarbon turşuları, C vitamini, aşı maddələri, triterpenoid, üzvü turşular və xinonlarla zəngindir.[3]
Xalq təbabətində istifadə olunur, Azərbaycanın orta əsrlər təbabətində tətbiq edilmişdir. Əsasən zob xəstəliyində, irinli yara və xoralarda istifadə olunur. Yarasağaldıcı və öskürəyə qarşı təsirə malikdir. İstifadə olunan hissələri - müalicə məqsədi ilə bitkinin yarpaqları və meyvələri istifadə edilir. İstifadə formaları - təpitmə və bəkməz (doşab).[3]
Meyvələri yeməlidir, yetişdikdə tər və qurudulmuş halda istifadə olunur. Yerli əhali meyvələrindən şirələr, çaxır və araq hazırlayır. Əzilmiş meyvələri şirin çörəklər bişirildikdə una əlavə olunur. Dekorativ və bal verən ağacdır.[3]
Meşə əmələ gətirir və meşələrdə qarışıq halda rast gəlinir; bundan başqa yabanı halda da rast gəlinir.[4] Məhdudlaşdırıcı amillər - Antropogen amillər (meşə torplarının əkin üçün istifadə edilməsi, ağacların qırılması və otarılma).
Çay kənarlarında işıqlı rütubətli dağ yamaclarında yayılmışdır. Dəniz səviyyəsindən 400–800 m hündürlükləri arasında rast gəlinir.
Meyvələri yeyiləndir. Qiymətli balverən bitkidir. Dekorativ məqsədlə park və bağlarda əkilir. Oduncağı möhkəm olduğu üçün dülgər və xarrat məmulatlarının hazırlanmasında istifadə olunur.[4]
Təbii halda Azərbaycanda arealı çox geniş deyildir. Generativ yolla çoxalır.
Başlıca olaraq insan fəaliyyətidir. Azərbaycanda mədəni halda becərilir.
Azərbaycanın “Qırmızı kitabı”na salınmışdır. Bitkinin təbii yayıldığı ərazilərdə yasaqlıqların yaradılması zəruridir.
Hirkan Milli Parkında və Zaqatala Dövlət Təbiət Qoruğunda mühafizə olunur.
Bu məqalə Qafqaz xurması məqaləsinə çox yaxındır və hər ikisinin eyni başlıq altında birləşdirilməsi mümkündür.
IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu “Nəsli kəsilməyə həssas olanlar” kateqoriyasına aiddir –VU D2. Azərbaycanın nadir növüdür.
Diospyros lotus L. – Adi xurma
Diospyros lotus, conegut en anglès com Date-plum (pruna-dàtil) és una espècie molt cultivada dins el gènere del caqui Diospyros, és originari del sud-oest subtropical d'Àsia i del sud-est d'Europa. És una de les plantes cultivades que fa més anys que es cultiven.
TL'espècie s'estén des de l'est d'Àsia fins a l'oest de la regió mediterrània. Era molt conegut entre els antics grecs i rebia el nom de fruit dels déus és a dir Dios pyros (literalment: "el blat de Zeus"). Aquesta espècie és una candidata per a ser l'"arbre del lotus" que es menciona en l'Odissea: essent el seu fruit tan deliciós que tots aquells que el menjaven oblidaven tornar a casa i volien restar amb els Lotòfags.[1]
Es cultiva en els límits de la seva distribució i també als Estats Units i el Nord d'Àfrica.
Diospyros lotus, conegut en anglès com Date-plum (pruna-dàtil) és una espècie molt cultivada dins el gènere del caqui Diospyros, és originari del sud-oest subtropical d'Àsia i del sud-est d'Europa. És una de les plantes cultivades que fa més anys que es cultiven.
Die Lotuspflaume (Diospyros lotus) ist eine Pflanzenart aus der Gattung Ebenholzbäume (Diospyros) innerhalb der Familie der Ebenholzgewächse (Ebenaceae). Sie ist in Ost- und Westchina beheimatet und im Mittelmeerraum bis Persien seit der Antike eingebürgert.
Die Lotuspflaume ist ein laubabwerfender Baum, der in seinem ursprünglichen Verbreitungsgebiet Wuchshöhen von bis zu 30 Metern und Stammdurchmesser von 1,3 Metern erreichen kann. Die Borke ist grau-schwarz bis grau-braun und leicht rau, feinfurchig bis leicht rissig oder feiner bis gröber geschuppt.[1]
Die wechselständigen, einfachen Laubblätter sind in Blattstiel und Blattspreite gegliedert. Die Blattstiele weisen eine Länge 0,7 bis 2,5 Zentimetern auf. Die einfache Blattspreite ist bei einer Länge von 5 bis 14 Zentimetern sowie einer Breite von 2,5 bis 7 Zentimetern eiförmig, -lanzettlich bis verkehrt-eiförmig, -eilanzettlich, mit abgerundeter bis stumpfer oder spitzer Spreitenbasis und zugespitztem bis spitzem oberem Ende. Es sind auf jeder Seite des Hauptnerves sieben bis zehn Seitennerven vorhanden, auch die Netznerven sind klar zu erkennen.[1] Die Blätter sind unterseits mehr oder weniger behaart und manchmal auch oberseits.
Diospyros lotus ist zweihäusig getrenntgeschlechtig (diözisch). Die eingeschlechtigen Blüten sind radiärsymmetrisch mit doppelter Blütenhülle.[1]
Die etwas kleineren, männlichen Blüten stehen auf einem bis 6 Millimeter langen Blütenstiel, einzeln oder zu zweit bis dritt in einem zymösen Blütenstand zusammen. Sie haben meist vier oder selten fünf kleine Kelchzipfel. Ihre meist vier bis fünf rötlichen bis blass-gelben Kronblätter sind zu einer etwa 4 Millimeter langen, urnenförmigen Krone mit zurückgelegten Zipfeln verwachsen.[1] Die 16 Staubblätter[1] besitzen sehr kurze Staubfäden und 3 Millimeter lange Staubbeutel. Es ist ein reduzierter Pistillode vorhanden.
Die einzeln stehenden weiblichen Blüten sind fast sitzend. Die vier bis fünf haltbaren, großen Kelchzipfel sind auch auf den reifen Früchten gut erkennbar. Ihre vier oder selten fünf blass-grünen, hell-gelben bis rötlichen Kronblätter sind zu einer urnenförmigen, etwa 6 Millimeter großen Blütenkrone mit zurückgelegten Zipfeln verwachsen. Es sind acht Staminodien vorhanden. Der oberständige, achtkammerige Fruchtknoten ist bis auf sein oberes Ende kahl. Es sind vier Griffel mit lappigen Narben vorhanden.[1]
Die anfangs gelben bis orangen und bei Reife bläulich-schwarzen, mehrsamigen, kahlen Beeren, mit beständigem Kelch und teils Griffelresten, sind bei einem Durchmesser von 1 bis 2,4 Zentimetern fast kugelig bis ellipsoid.[1] Sie sind weiß-bläulich „bereift“ und schmecken vollreif süßlich. Die etwa 4–9 dunkelbraunen, leicht texturierten, halbmondförmigen Samen sind abgeflacht und bis etwa 8–13 Millimeter lang sowie etwa 5–9 Millimeter breit.[1][2]
Die Blütezeit reicht in China von Mai bis Juni und die Früchte reifen im Oktober und November.[1] In der nördlichen Türkei werden Bäume wegen ihrer essbaren Früchte kultiviert.[3]
Die Erstveröffentlichung von Diospyros lotus erfolgte 1753 durch Carl von Linné in Species Plantarum 2, S. 1057–1058.
Es werden von einigen Autoren zwei Varietäten unterschieden:
Plinius der Ältere nannte verschiedene Pflanzenarten mit Namen Lotus: drei baumartige, zwei krautartige und einen stängelartigen Lotus.[4] Mit dem Lotusbaum könnte entweder die Lotuspflaume, der Zürgelbaum (Celtis australis L.) oder die Lotus-Brustbeere (Ziziphus lotus (L.) Lam.) gemeint sein, denn alle drei Arten kommen in Italien vor. Von einer Art bemerkte Plinius, dass das Holz schwarz und für die Anfertigung von Flöten sehr gesucht sei. Das spricht für die Lotuspflaume, deren Holz dunkel wie Ebenholz ist.
Seit dem 17. Jahrhundert sind für Diospyros lotus verschiedene Namen bekannt, wie z. B. Lotusbaum, Lotusboom, Lotus arbor[5]
Die Lotuspflaume (Diospyros lotus) ist eine Pflanzenart aus der Gattung Ebenholzbäume (Diospyros) innerhalb der Familie der Ebenholzgewächse (Ebenaceae). Sie ist in Ost- und Westchina beheimatet und im Mittelmeerraum bis Persien seit der Antike eingebürgert.
Diospyros lotus, with common names date-plum, Caucasian persimmon, or lilac persimmon, is a widely cultivated species of the genus Diospyros, native to subtropical southwest Asia and southeast Europe. Its English name derives from the small fruit, which have a taste reminiscent of both plums and dates. It is among the oldest plants in cultivation.
The species area extends from East Asia to the west of the Mediterranean, down to Spain. The date-plum is native to southwest Asia and southeast Europe. It was known to the ancient Greeks as "God's fruit" (Διός πυρός, Diós pŷrós), hence the scientific name of the genus. Its English name probably derives from Persian Khormaloo خرمالو literally "date-plum", referring to the taste of this fruit which is reminiscent of both plums and dates. The fruit is called Amlok املوک in Pakistan and consumed dried. This species is one candidate for the "lotus tree" mentioned in The Odyssey: it was so delicious that those who ate it forgot about returning home and wanted to stay and eat lotus with the lotus-eaters.[2]
The tree grows in the lower and middle mountain zones in the Caucasus. They usually grow up to 600 m above sea level. In Central Asia, it rises higher—up to 2000 m. They rarely grow in stands but often grow with hackberry, ash, maple and other deciduous species. It is not demanding on the soil and can grow on rocky slopes but requires a well lit environment.
It is cultivated at the limits of its range, as well as in the U.S. and North Africa.
This is a tree height of 15–30 m with sloughing of aging bark.
The leaves are shiny, leathery, oval-shaped with pointed ends, 5–15 cm long and 3–6 cm in width.
The flowers are small, greenish, appearing in June to July.
Fruits are berries with juicy flesh, yellow when ripe, 1–2 cm in diameter. Seeds with thin skin and a very hard endosperm.
The fruit of date-plum.
The leaves of date-plum.
The trunk of date-plum.
Caucasian persimmon fruits are edible and contain much sugar, malic acid, and vitamins. They are used as fresh fruits or after frost, but usually dried. Drying and frost destroy their tartness.
Diospyros lotus, with common names date-plum, Caucasian persimmon, or lilac persimmon, is a widely cultivated species of the genus Diospyros, native to subtropical southwest Asia and southeast Europe. Its English name derives from the small fruit, which have a taste reminiscent of both plums and dates. It is among the oldest plants in cultivation.
Diospyros lotus, lotuspruno, daktilpruno aŭ laŭ NPIV lotusdiospiro estas plantospecio el la genro diospiro. Ĝi apartenis al la familio ebenacoj. Ĝia hejmo estas orienta kaj okcidenta Ĉinio kaj kreskas jam ekde la Antiko en la mediteraneaj regionoj.
La lotuspruno estas falfolia arbo, kiu kreskas en sia hejmregion ĝis 30 m kaj atingas trunkdiamatron de 1,3 m [1]. La ekstera arboŝelo estas griz-nigra ĝis griz-bruna. La alternsidaj folioj havas 0,7 ĝis 1,5 cm longan folitigon. La folilimbo estas simpla, elielipsa ĝis oblonga, 5 ĝis 13 cm longa kaj 2,5 ĝis 6 cm larĝa.
Diospyros lotus estas dioika. La maskla floro sidas sur maksimume 6 mm longa flortigo unuope ĝis triope en cumeca floraro. Ili havas kvar ĝis kvin sepalo. La ruĝecaj ĝi malforte flavaj, urnosimilaj petaloj, kun longeco de ĉ. 4 mm. La 16 stamenoj havas mallongajn filamentoj kaj 3 mm langajn anterojn. La preskaŭsentigaj inaj floroj staras unuope. Ili estas maldorte verdaj ĝis ruĝecaj. Ili havas kvar sepalajn pintojn, kiuj ankaŭ estas bone videbla ĉe la matura frukto. La kvar ĝis kvin petaloj estas kunkreskita en 6mm granda urnforma florkrono. Ekzistas ok staminodoj kaj okfaka ovario kun pistilo vorhanden. La kugloformaj, flavaj ayx purpuraj beroj havas diametron de 1 ĝi 2 cm. Ili esta blue farunecaj. La bero estas sufiĉe sengusta. La semoj estas brunaj kaj plataj kaj proksimume 10 mm langaj kaj 6 mm larĝaj. La arboflras de majo ĝis junio kaj la fruktoj estas maturaj en oktobro ĝi novembro.
La arbo ricevis la nomon Diospyros lotus 1753 de Carl von Linné en sia libro Species Plantarum, 2, p. 1057-1058 . Oni povas distingi du variojn:
Plinio la Maljuna jam donis al diversaj plantoj la nomon „lotus“: tri arbecaj, du herbecaj kaj unu tigeca „Lotus“.[3] lia „lotus-arbo“ povus esti la hodiaua Celtis australis L.) aŭ Ziziphus lotus (L.) Lam.) aŭ diospiro. Ĉiuj tri kreskas en Italio. Li precizigas sian eldiron, ke la ligno estas nogra kaaaj tre taŭgas por fari flutojn. Li verŝajne parolis pri la lotusdiaspiro, kies ligno estas simile malhela kiel ebono.
Diospyros lotus, lotuspruno, daktilpruno aŭ laŭ NPIV lotusdiospiro estas plantospecio el la genro diospiro. Ĝi apartenis al la familio ebenacoj. Ĝia hejmo estas orienta kaj okcidenta Ĉinio kaj kreskas jam ekde la Antiko en la mediteraneaj regionoj.
Diospyros lotus es una especie del género Diospyros ampliamente cultivada. Es originaria de la zona subtropical del suroeste de Asia y del sureste de Europa, y una de las plantas cultivadas desde más antiguo.
La especie se extiende desde el este de Asia hasta el oeste de Europa. En la antigua Grecia se le conocía como «la fruta de los dioses», o a menudo citado como «dulce de la naturaleza» o Dios pyros (literalmente ‘el trigo de Zeus’), de ahí proviene el nombre científico de su género. En inglés se le llama Date-plum (‘dátil-ciruela’) a su vez derivado del persa, en que se denomina khormaloo خرمالو también con el mismo significado, por el sabor de sus frutos que recuerdan a estas dos frutas.
Se ha sugerido que su fruta podría ser el loto mencionado en la obra clásica la Odisea: «Les dieron a comer loto, y cuantos probaban el fruto del mismo, dulce como la miel, ya no querían llevar noticias ni volverse; antes deseaban permanecer con los lotófagos, comiendo loto».[1][2]
El árbol crece en las zonas bajas y medias de las zonas de montaña, en el Cáucaso normalmente hasta unos 600 m de altitud. En Asia Central llega hasta los 2000 m. No es exigente en la calidad del suelo donde se desarrolla, puede crecer en pendientes rocosas, pero requiere sitios soleados, suele tener los troncos limpios de ramas.
Se cultiva dentro de sus límites naturales de distribución así como en EE. UU. y el norte de África.
Es un árbol de hasta 30 m de altura con una corteza que se cae según va envejeciendo. Las hojas son brillantes, coriáceas, de forma ovalada con extremos puntiagudos, de entre 5 y 15 cm de largo y unos 6,3 cm de ancho. Las flores son pequeñas y de color verdoso, que florecen entre junio y julio en el hemisferio norte. Los frutos son bayas con carne jugosa, amarillo cuando madura, de 1-2 cm de diámetro. Las semillas tienen la piel fina y un endospermo muy duro.
Sus frutos son comestibles conteniendo grandes cantidades de azúcares, ácido málico, y vitaminas. Se consume en fresco o como fruta desecada. Al desecarla y congelar los frutos su astringencia desaparece.
También se utiliza como portainjerto en el cultivo del caqui.[3]
Diospyros lotus fue descrita por Carlos Linneo y publicado en Species Plantarum 2: 1057. 1753.[4]
Diospyros: nombre genérico que proviene del griego διόσπυρον, un compuesto de Διός ‘de Zeus’ y πυρός ‘trigo, grano’, por lo que significa originalmente "trigo de Zeus". Los autores de la antigüedad usaron el vocablo con sentidos diversos: Teofrasto menciona un dióspyros –un árbol con pequeños frutos comestibles de huesecillo duro– que, según parece, es el almez (Celtis australis L., ulmáceas); Plinio el Viejo[5] y Dioscórides lo usaron como otro nombre del griego lithóspermon (de λίθος líthos ‘piedra’ y σπέρμα spérma ‘semilla’), que habitualmente se identifica con el Lithospermum officinale L. (boragináceas). Linneo tomó el nombre genérico de Dalechamps, quien llamó al Diospyros lotus «Diospyros o haba griega, de hoja ancha».[6][7]
lotus: epíteto
.JPG)
.jpg)
.JPG)
.JPG)
|fechaacceso= requiere |url= (ayuda) |editores= ignorado (ayuda)
Diospyros lotus es una especie del género Diospyros ampliamente cultivada. Es originaria de la zona subtropical del suroeste de Asia y del sureste de Europa, y una de las plantas cultivadas desde más antiguo.
Taateliluumu on eebenpuiden sukuun kuuluva puulaji. Sitä tavataan luonnonvaraisena laajalla alueella Aasiassa. Lajia myös viljellään sen hedelmien takia.[2]
Taateliluumun rungon kaarna on karkeaa, tummaa ja pienilevyistä. Kuumina, tyyninä päivinä puun ympärillä leijuu mustaherukkamainen tuoksu. Lehdet ovat suikeita ja kiiltäviä. Ne pysyvät puussa pitkälle syksyyn mutta putoavat lopulta vihreinä. Hede- ja emikukat sijaitsevat eri puissa. Kukkien teriö on uurnamainen, neliliuskainen ja väriltään punertavan- tai vihertävänvalkoinen. Hedemät ovat pieniä ja maultaan tympeänimeliä.[2]
Taateliluumua tavataan luonnonvaraisena alkuperäislajina Japanista ja Kiinasta aina Vähään-Aasiaan saakka. Lajin levinneisyysalueen länsirajaa on tosin hankala määritellä, koska puuta on jo kauan viljelty Etelä-Eurooppaa myöten.[2]
Taateliluumu on vanha viljelykasvi, jota kasvatetaan syötävien hedelmiensä takia. Lajia käytetään myös koristepuuna.[2]
Taateliluumu on eebenpuiden sukuun kuuluva puulaji. Sitä tavataan luonnonvaraisena laajalla alueella Aasiassa. Lajia myös viljellään sen hedelmien takia.
Diospyros lotus, le plaqueminier lotier, plaqueminier d'Italie, plaqueminier du Levant ou prunier-dattier, est une espèce d'arbre de la famille des Ebenaceae.
L'arbre peut mesurer 15 à 30 mètres de haut. Son écorce est striée en vieillissant.
Les feuilles sont alternes, ovales et mesurent de 5 à 15 cm de long sur 3 à 6 de large.
L'arbre donne de minuscules fleurs vertes en juin et Juillet.
Les fruits en forme de grosse cerise, jaunes au début puis bleu-noir à maturité, mesurent de 1 à 2 cm de diamètre[1]. Mûrs, ils sont très astringents mais une fois blets, ils développent un goût sucré et se conservent peu de temps.
C'est le porte greffe usuel du Plaqueminier.
C'est une espèce diploide: 2x = 30
L'arbre est originaire d'Asie tempérée : Iran, Turquie, Arménie, Azerbaïjan, Georgie, Tajikistan, Turkmenistan, Ouzbekistan, Chine, Corée, ainsi qu'au Népal et au Pakistan.
L'arbre est cultivé ailleurs dans les régions tempérées.
Diospyros lotus, le plaqueminier lotier, plaqueminier d'Italie, plaqueminier du Levant ou prunier-dattier, est une espèce d'arbre de la famille des Ebenaceae.
Cuid mhaith cineálacha éabhainn, a shaothraítear ar son na gcaor bog (na dátphlumaí) atá inite ach an-cheangailteach go mbíonn siad iomlán aibí. Bíonn na dátphlumaí Síneacha is Seapánacha 7.5 cm ar leithead, cruinn, buí go flannbhuí, dúchasach d'oirthear na hÁise. Bíonn an dátphluma Meiriceánach 3.5 cm ar leithead, flannbhuí, dúchasach do Mheiriceá Thuaidh. Bíonn an dátphluma coiteann 1.5 cm ar leithead, buí nó gormdubh, dúchasach don Áise.
Il loto o albero di Sant'Andrea (nome scientifico Diospyros lotus L., 1753) è un albero da frutto appartenente alla famiglia delle Ebenacee e al genere Diospyros.
Il loto è un albero caducifoglie e latifoglie. Produce delle bacche sferiche di circa 2-3 centimetri di diametro, ha le foglie ellittiche e acuminate, ha la corteccia bruna ruvida. È un albero rustico e vigoroso, spesso usato come pianta ornamentale o come portainnesto del cachi (Diospyros kaki). I semi si hanno solo nei frutti in seguito all'impollinazione. I frutti del loto sono piccoli, sferoidali, pruinosi, di colore giallo-bruno a completa maturazione; possono essere gamici (con frutti fecondati) o partenocarpici. I semi, quando presenti, sono piccoli, reniformi con superficie di colore bruno chiaro, sono reniformi di colore bruno scuro. Il loto fruttifica sulle gemme miste portate dai rami misti e dai brindilli. Ogni gemma mista origina, alla chiusura, un germoglio che all'ascella delle foglie basali porta i fiori. La differenziazione dei primordi fiorali avviene dai primi di luglio ai primi di agosto, quando sono evidenti gli abbozzi dei petali. L'evoluzione del fiore si arresta nel periodo autunno-invernale, per poi riprendere al risveglio vegetativo con il completamento degli organi fiorali. La fioritura avviene verso metà di maggio ed è seguita da una cascola dei frutticini non allegati, che raggiunge l'intensità massima nel mese di luglio.
Il loto è comune nelle zone temperate dell'Asia: lo si trova dalla Turchia fino alla Corea. Viene coltivato in molte aree a livello mondiale.
Il loto o albero di Sant'Andrea (nome scientifico Diospyros lotus L., 1753) è un albero da frutto appartenente alla famiglia delle Ebenacee e al genere Diospyros.
De lotusboom (Diospyros lotus) is een plant uit de familie Ebenaceae.
Het is een bladverliezende, winterharde boom, die 15-30 m hoog kan worden. De bladeren zijn afwisselend geplaatst, ovaal, toegespitst, gaafrandig en 5-15 x 2,5-6 cm groot. Het blad is donkergroen en glanzend aan de bovenkant en lichtgroen en behaard aan de onderzijde. Een oude boom krijgt een sterk gegroefde bast. De plant bloeit in juni en juli met kleine onooglijke, groene bloemen met een grote bloemkelk. De vruchten worden lotusvrucht of dadelpruim genoemd. Ze zijn 1-2 cm groot, kersvormig, aan het begin gelig en glimmend waarna ze rijpen naar blauwzwart. Ze smaken zoet en zijn niet lang houdbaar.
De lotusboom komt van nature voor in het zuidoosten van Europa en het westen van Azië. De plant wordt in Frankrijk en Duitsland gekweekt voor zijn vruchten. De vruchten zijn In België en Nederland niet in de handel verkrijgbaar. Wel kan de plant in Nederland en België bij gespecialiseerde kwekerijen worden gekocht.
In de Hortus botanicus Leiden staat een lotusboom die daar in 1736 is geplant.
De lotusboom (Diospyros lotus) is een plant uit de familie Ebenaceae.
Het is een bladverliezende, winterharde boom, die 15-30 m hoog kan worden. De bladeren zijn afwisselend geplaatst, ovaal, toegespitst, gaafrandig en 5-15 x 2,5-6 cm groot. Het blad is donkergroen en glanzend aan de bovenkant en lichtgroen en behaard aan de onderzijde. Een oude boom krijgt een sterk gegroefde bast. De plant bloeit in juni en juli met kleine onooglijke, groene bloemen met een grote bloemkelk. De vruchten worden lotusvrucht of dadelpruim genoemd. Ze zijn 1-2 cm groot, kersvormig, aan het begin gelig en glimmend waarna ze rijpen naar blauwzwart. Ze smaken zoet en zijn niet lang houdbaar.
De lotusboom komt van nature voor in het zuidoosten van Europa en het westen van Azië. De plant wordt in Frankrijk en Duitsland gekweekt voor zijn vruchten. De vruchten zijn In België en Nederland niet in de handel verkrijgbaar. Wel kan de plant in Nederland en België bij gespecialiseerde kwekerijen worden gekocht.
In de Hortus botanicus Leiden staat een lotusboom die daar in 1736 is geplant.
Daddelplomme (Diospyros lotus) er et løvfellende tre i ibenholtfamilien.
Det blir opptil 30 m høyt med en stammediameter på 1,3 m. Bladene er ovale og tilspissede, helrandete, 5–13 cm lange og 2,5–6 cm brede. Oversiden er glinsende mørkegrønn med inntrykte nerver, mens undersiden er blågrønn med hårete nerver. Blomstene er klokkeformede, rød- eller grønnhvite og enkjønnede, og trærne er som regel særbu med hann- og hunnblomster på ulike trær. Hannblomstene er små og sitter 1–3 sammen i en kvast, mens hunnblomstene sitter enkeltvis. Frukten er et rundt, lysegult eller blåsvart bær. Den er mye mindre, 13–16 mm, enn frukten til slektningen kakiplomme (Diospyros kaki). Frukten henger igjen på treet etter at løvet faller av om høsten.
Daddelplomme vokser vilt i Asia fra Tyrkia til Kina. Den er et av de første frukttrærne som ble dyrket, og finnes forvillet i de europeiske middelhavslandene. Den brukes ofte som podestamme for kakiplomme.
Vekstform
Stamme
Bladverk
Blomster
Frukt
Frukt
Daddelplomme (Diospyros lotus) er et løvfellende tre i ibenholtfamilien.
Det blir opptil 30 m høyt med en stammediameter på 1,3 m. Bladene er ovale og tilspissede, helrandete, 5–13 cm lange og 2,5–6 cm brede. Oversiden er glinsende mørkegrønn med inntrykte nerver, mens undersiden er blågrønn med hårete nerver. Blomstene er klokkeformede, rød- eller grønnhvite og enkjønnede, og trærne er som regel særbu med hann- og hunnblomster på ulike trær. Hannblomstene er små og sitter 1–3 sammen i en kvast, mens hunnblomstene sitter enkeltvis. Frukten er et rundt, lysegult eller blåsvart bær. Den er mye mindre, 13–16 mm, enn frukten til slektningen kakiplomme (Diospyros kaki). Frukten henger igjen på treet etter at løvet faller av om høsten.
Daddelplomme vokser vilt i Asia fra Tyrkia til Kina. Den er et av de første frukttrærne som ble dyrket, og finnes forvillet i de europeiske middelhavslandene. Den brukes ofte som podestamme for kakiplomme.
Vekstform
Stamme
Bladverk
Blomster
Frukt
Frukt
Hurma kaukaska (Diospyros lotus) - nazywana również hebankiem jagodowym i hebanowcem pospolitym (ta nazwa jest nieprawidłowa) – gatunek rośliny z rodziny hebankowatych. Występuje w Azji Mniejszej, w Afganistanie, Nepalu, Pakistanie, Chinach, Korei, w uprawie również w innych rejonach[2].
Krzew lub drzewo o wysokości do 5-10 metrów (rzadko do 20 m). Liście podługowate lub podłużnie eliptyczne, owłosione i całobrzegie. Roślina dwupienna, kwiaty rozmieszczone po kątach liści, żeńskie pojedynczo, męskie po 3 sztuki. Korona kwiatowa zielonkawa, dzwonkowata. Owocem jest kulista jagoda w kolorze niebieskoczarnym. Owoce smaczne zwane są figami kaki. Zawierają dużo taniny, nadają się do spożycia po uprzednim sparzeniu.
Drewno wykorzystywane jest na wyroby tokarskie, wywar z roślin używany jest do produkcji pokostów.
Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
Hurma kaukaska (Diospyros lotus) - nazywana również hebankiem jagodowym i hebanowcem pospolitym (ta nazwa jest nieprawidłowa) – gatunek rośliny z rodziny hebankowatych. Występuje w Azji Mniejszej, w Afganistanie, Nepalu, Pakistanie, Chinach, Korei, w uprawie również w innych rejonach.
Зазвичай виростає до 30 м у висоту, діаметр стовбура — 45 см. Це дводомна, рідше однодомна рослина. Чоловічі дерева більш дрібні, гіллясті, з великими гілками. У жіночих екземплярів кроні, на рідкісна, гілки товщі, міцніше, більш пружні. Доволі розвинене коренева система.
Листя шкірясті, овальної форми, чергові, 5-14 см завдовжки і 2-6 см завширшки, із загостреною верхівкою, спочатку з обох боків опушені, потім лише знизу по жилах. Квітки пазухові, одностатеві, на коротких квітконіжках; тичинкові, розташовані по 2-5 в напівзонтиках, маточкові — поодинокі. Чашечка 4-5-лопатева. Жіночі квітки поодинокі, 0,9-1,4 см завдовжки; чоловічі — 0,2-0,3 см завдовжки.
Плоди 0,8-1,6 см діаметром, ягодоподібні з соковитим м'якушем, жовті при дозріванні 1-2 см діаметром. Насіння з тонкою шкіркою, їх кількість іноді досягає від 4 до 10 штук, що складають 40 % ваги плоду.
Листя темно-зеленого кольору. Віночок квітки буро-червоного або брудно-рожевого кольору. Плід — м'ясистого янтарно-жовтого забарвлення, при дозріванні — темно-бурого кольору.
В плодах становить 61 % вітаміну С, багаті на пектини, таніни, каротин, моносахариди, дисахариди, яблучну кислоту (0,5 %), дубильні речовини, вітамін А, натрій, калій, кальцій, магній, фосфор, йод, залізо. У листі виявлені вітамін С, п-кумарова кислота, дубильні речовини, мірицетин, кверцетин, кемпферол, лейкоціанідин, лейкодельфінідін, хинон.
Зустрічається у широколистяних лісах, на узліссях, по скелястих долинах, в ущелинах поблизу джерел, на вологих глибоких і багатих ґрунтах в змішаних, захищених від холодних вітрів лісах до висоті 1500—2000 м над рівнем моря. Дерево і плоди зимостійкі — витримують до — 25 °C. Зацвітає в травні, плодоносить і дозріває в жовтні-листопаді. З дерева можна зібрати до 200 кг плодів.
Насадження утворює зрідка чисті, але частіше разом з кленом, волоським горіхом, каштаном, аличею, іргой і шовковицею.
Корисними властивостями володіють плоди, кора гілок і листя. Калорійність даного виду — 53 ккал на 100 грамів свіжої ягоди. Останні зміцнюють імунітет людини, допомагають протистояти вірусним і запальним процесам в організмі. Сік з цього продукту — прекрасний напій при авітамінозах, після виснажливих хвороб. Плоди застосовуються як відхаркувальний засіб при катарах верхніх дихальних шляхів, бронхітах в комплексі з іншими лікарськими засобами. Також загоює допомагає при лікуванні виразок, наривів, відкритих ран.
Допомагає регулювати діяльність шлунково-кишкового тракту, її використовують при недокрів'ї, сприяє зростанню і розвитку організму, забезпечення нормальної функції епітелію слизових і шкірних покривів, підвищує опірність організму до інфекцій. Багатство хурми Кавказької полягає в утриманні.
З особливою обережністю потрібно вживати людям з ерозивні гастритом, з виразкою шлунка, після операцій на органах кишечника і шлунка, що страждають закрепом, залежних від інсуліну.
З її плодів готують сиропи, вина, горілку, настоянки. М'ясистий сік свіжих плодів використовується в кулінарії для виготовлення соусів або заправок, бекмес (фруктовий мед). У перетертім вигляді плоди додаються до борошна при випічці особливих солодких хлібів.
Сік зі свіжих плодів готують шляхом вичавлювання з додаванням невеликої кількості етилового спирту. З цього соку шляхом випарювання отримують згущений сік (хурма-дошаб).
Насіння служать сировиною для отримання активованого вугілля і приготування сурогату кави.
Зустрічається в північній Індії, Китаї, Кореї, Туреччині, Ірані, Пакистані, Середній Азії, на Кавказі. Інтродукована в різних країнах, в тому числі на узбережжі Криму (Україна).
Cậy hay thị sen, thị bị, mận chà là (danh pháp hai phần: Diospyros lotus) là một loài cây trồng rộng khắp thuộc chi Thị. Loài này có nguồn gốc ở vùng cận nhiệt đới Tây Nam Á và Đông Nam Âu. Được người Hy Lạp cổ đại biết đến như là "quả của Thượng đế", tức Dios pyros, từ đây mà có tên khoa học của chi này. Quả nhỏ có mùi vị giống như cả mận và chà là. Nó là loài cây trồng cổ xưa nhất, là một trong số các ứng viên cho "cây Lotus" (tạm gọi là cây sen/cây súng) trong Odyssey của Homer.
Phương tiện liên quan tới Diospyros lotus tại Wikimedia Commons
Cậy hay thị sen, thị bị, mận chà là (danh pháp hai phần: Diospyros lotus) là một loài cây trồng rộng khắp thuộc chi Thị. Loài này có nguồn gốc ở vùng cận nhiệt đới Tây Nam Á và Đông Nam Âu. Được người Hy Lạp cổ đại biết đến như là "quả của Thượng đế", tức Dios pyros, từ đây mà có tên khoa học của chi này. Quả nhỏ có mùi vị giống như cả mận và chà là. Nó là loài cây trồng cổ xưa nhất, là một trong số các ứng viên cho "cây Lotus" (tạm gọi là cây sen/cây súng) trong Odyssey của Homer.
Diospyros lotus L.
Синонимы
Хурма кавказская, или Хурма обыкновенная (лат. Diospyros lotus) — растение семейства Эбеновые (Ebenaceae), вид рода Хурма, произрастающее в субтропических районах Евразии.
Ареал данного вида простирается от Японии через Китай и Северную Индию до запада Средиземноморья, вплоть до Испании.
Дерево растёт в нижнем и среднем горных поясах, на Кавказе обычно до 600 м над уровнем моря, в Средней Азии она поднимается выше — до 2000 м. Чистые древостои образует редко, обычно растёт вместе с каркасом, ясенем, клёнами и другими лиственными породами. Оно не требовательно к почве, может расти на каменистых склонах, но светолюбиво, поэтому хорошо очищается от сучьев, что придаёт его стволам колоннообразный вид.
Культивируется в пределах своего ареала, а также в США и Северной Африке.
Это — дерево высотой 15—30 метров с осыпающейся при старении корой.
Листья блестящие, кожистые, овальной формы с заострённым концом, 5—15 см длиной и 3—6 см шириной.
Цветки маленькие зеленоватые, появляются в июне-июле.
Плоды ягодовидные с сочной мякотью, жёлтые при созревании, 1—2 см диаметром. Семена с тонкой кожурой и очень твёрдым эндоспермом.
Плоды хурмы кавказской съедобны и содержат много сахаров, яблочную кислоту и витамины. Используются в пищу свежие, прихваченные морозом, чаще сушёные. Сушкой и морозом уничтожается их терпкость.
Хурма кавказская, или Хурма обыкновенная (лат. Diospyros lotus) — растение семейства Эбеновые (Ebenaceae), вид рода Хурма, произрастающее в субтропических районах Евразии.
豆柿（学名：Diospyros lotus），又名君迁子、黑棗、猴棗，为柿科柿属下的一个种。它原產於西南亞和東南歐，在古希腊語中稱“Dios pyros”，即“諸神之果”，這亦是柿属屬名的來源。其果實味道像是櫻桃和棗混在一起。[2]
|access-date=中的日期值 (帮助)
这是一篇與植物相關的小作品。你可以通过编辑或修订扩充其内容。 豆柿（学名：Diospyros lotus），又名君迁子、黑棗、猴棗，为柿科柿属下的一个种。它原產於西南亞和東南歐，在古希腊語中稱“Dios pyros”，即“諸神之果”，這亦是柿属屬名的來源。其果實味道像是櫻桃和棗混在一起。
マメガキ（豆柿、学名:Diospyros lotus）は、東北アジア原産のカキノキ属の植物。種小名はオデュッセイアに登場するロートスの木に由来する。英名の「date plum」はデーツとプラムを合わせたような味がすることに由来する。別名は小柿。
葉は互生し、裏面が白味掛かる。6月頃に黄味掛かった白色の花を着ける。雄花は雄しべ16、雌花は雌しべ1と退化した雄しべ8を持つ。秋には小さな液果が生り、熟すと黄から黒紫に色付く。
液果は霜が降りる頃に渋が抜ける為一部食用にも供せられるが、主に未熟果が柿渋の採取に用いられる。 また、幹は稀に黒柿（くろがき）が取れる。
マメガキの果実
成熟した果実
マメガキの葉
植木鉢のマメガキ
この項目は、植物に関連した書きかけの項目です。この項目を加筆・訂正などしてくださる協力者を求めています（プロジェクト:植物／Portal:植物）。
銘木唐木マメガキ（豆柿、学名:Diospyros lotus）は、東北アジア原産のカキノキ属の植物。種小名はオデュッセイアに登場するロートスの木に由来する。英名の「date plum」はデーツとプラムを合わせたような味がすることに由来する。別名は小柿。
고욤나무(Diospyros lotus, date plum 또는 Caucasian persimmon)는 한국·중국·일본 등지에 분포하는 낙엽활엽교목이다. 지역에 따라 고염나무로도 불린다.
높이는 15m 정도로 작은 가지에는 회색 털이 있으나 차차 없어진다. 잎은 어긋나고 타원형으로 끝이 급히 좁아져 뾰족하다. 꽃은 2가화로서 암수가 딴 그루인데, 6월에 연한 녹색으로 피고 새 가지 밑부분의 잎겨드랑이에 달린다. 수꽃은 2~3개씩 한 군데에 달리고 수술이 16개이며, 암꽃은 꽃밥이 없는 8개의 수술과 1개의 암술로 되어 있다.
10월에 둥근 장과가 황색 또는 암자색으로 익는데, 덜 익은 열매를 따 저장하였다가 익으면 먹기도 한다. 열매의 외형에 따라 여러 가지 품종으로 나뉘며, 생약의 군천자(君遷子)는 이 열매를 말린 것인데, 한방에서는 소갈·번열증 등에 사용한다. 과실에는 타닌이 들어 있다. 씨를 뿌려서 난 고욤나무는 감나무 접목 때 대목(臺木)[A] 용도로도 널리 쓰이며, 목재는 기구재로 쓴다.
고욤나무의 열매. 소시(小柿)라고도 한다.
고욤나무의 잎.
고욤나무의 몸통.
고욤나무(Diospyros lotus, date plum 또는 Caucasian persimmon)는 한국·중국·일본 등지에 분포하는 낙엽활엽교목이다. 지역에 따라 고염나무로도 불린다.
