Multimedia w Wikimedia Commons Zaraza drobnokwiatowa[3] (Orobanche minor Sm.) – gatunek byliny z rodziny zarazowatych (Orobanchaceae). We florze Polski gatunek obecnie (2012 r.) klasyfikowany jest jako kenofit, wcześniej uważany był za gatunek rodzimy[4].
Występuje w Afryce Północnej, na Maderze, Wyspach Kanaryjskich, Europie Południowej i Środkowej oraz w Azji Zachodniej i na Kaukazie. Zawleczona została na Azory oraz do Ameryki Południowej (Kostaryka, Kolumbia, Chile)[5]. W Polsce występuje wyłącznie na południu, przede wszystkim w Karpatach. Obecnie występuje tylko na pojedynczych stanowiskach na Pogórzu Cieszyńskim, Strzyżowskim, Rożnowskim, w Beskidzie Małym, Kotlinie Sądeckiej, Beskidzie Niskim[6].
Morfologia
- Łodyga
- Wzniesiona, pojedyncza, gruba i mięsista o wysokości 10-50 cm[7].
- Liście
- Bezzieleniowe, w postaci łusek wyrastających skrętolegle na łodydze. W jej dolnej części są liczne i jajowate, w górnej nieliczne, podługowate i zaostrzone[8].
- Kwiaty
-
Grzbieciste, siedzące. Kielich złożony z dwóch łatek. Korona ma długość 10-17 mm, jest biaława lub żółtawa i fioletowo żyłkowana. Jej rurka jest długości kielicha, lub nieco krótsza. Szczyt górnej wargi jest wyprostowany. Znamiona słupka ciemne, nitki pręcików słabo owłosione i wyrastające około 2-3 mm wyżej niż nasada korony[7]. Gardziel korony jest dość wąska, a łatki górnej wargi zwrócone są do przodu[8].
- Owoc
- Elipsoidalna i wydłużona torebka[6].
Biologia i ekologia
- Rozwój
-
Bylina lub roślina dwuletnia, geofit, roślina pasożytnicza (pasożyt całkowity). W krajach o długim sezonie wegetacyjnym może jednak zdążyć wydać nasiona w ciągu jednego roku, może więc być również rośliną jednoroczną. Kwitnie od połowy maja do początku września. Jest owadopylna, kwiaty najczęściej zapylane są przez trzmiele i pszczoły. Według niektórych źródeł jest również samopylna. Nasiona bardzo drobne, rozsiewane przez wiatr. Jedna roślina wytwarza ich od kilkuset do kilku tysięcy. Charakteryzują się dużą żywotnością (powyżej 10 lat)[6].
- Fitosocjologia
- Występuje w uprawach koniczyny oraz na suchych łąkach i w zaroślach. Pasożytuje na roślinach należących do różnych rodzin, m.in. astrowatych, bobowatych[9]. Najczęściej pasożytuje na różnych gatunkach koniczyny. Liczebność populacji na danym stanowisku jest bardzo zmienna w poszczególnych latach. Np. na Grojcu obserwowano przez kilka lat populację licząca około 30 pędów, zaś w 2002 pojawiło się około 200 pędów. W 1995 na polu koniczyny w Czchowie na powierzchni kilkudziesięciu metrów kwadratowych pojawiło się kilkaset osobników[6].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n = 38[7].
Zagrożenia i ochrona
Roślina była objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową w latach 2012-2014. Roślina umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)[10] w grupie gatunków rzadkich, potencjalnie zagrożonych (kategoria zagrożenia R). Ochrona gatunku jest trudna, gdyż pojawia się on w danym siedlisku przypadkowo i po jakimś czasie zanika[6].
Znaczenie
W niektórych krajach, szczególnie tam, gdzie występuje jako gatunek zawleczony (np. w USA), staje się gatunkiem inwazyjnym. Obserwuje się masowe pojawy tego gatunku w uprawach roślin rolniczych, szczególnie na plantacjach koniczyny, rzepaku, słonecznika, tytoniu, bobu, pomidora. Jest tutaj chwastem powodującym duże straty w plonach[6].
Przypisy
-
↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-03-24].
-
↑ a b The Plant List Orobanche minor. [dostęp 2011-03-30].
-
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
-
↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
-
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
-
↑ a b c d e f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
-
↑ a b c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
-
↑ a b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
-
↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
-
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
