dcsimg

Qızıl tut ( Azerbaijani )

provided by wikipedia AZ

Təbii yayılması:

Bu növ əsasən Şimali Amerika, Orta Asiya, Avropa, Zaqafqaziya, Belarusiyada yayılmışdır.

Botaniki təsviri:

Hündürlüyü 15-20 m olan ağacdır. Qabığı qəhvəyi-boz, cavan budaqları isə sarımtıl-boz rəngdə olur. Çətiri nisbətən aşağı sallanmış yarımşarşəkillidir. Yarpaqları yumurtavarı, bəzən isə yumru, üstdən parlaq, altdan isə xırda tüklərlə örtülür. Yarpağın kənarı iti dişli, uc hissəsi iti oxşəkilli, bəzən tam, bəzən isə 3-7 dilimlidir. Yarpaq ayası 5-7 sm, saplağı isə 0,5-1,5 sm uzunluqda olur. Yarpaqlar cod və kobuddur. Yarpaq açması və çiçəkləməsi qara tutla eyni vaxtda olur. Qırmızı tutun tumurcuqları iri və 3-5 cərgə pulcuqlarla örtülmüşdür. Çiçəkləri ikicinslidir. Erkək çiçəklər sırğalar üzrə toplanmış, 2-3 sm uzunluqda olur. Meyvələri iri, 3-5 sm, silindrvari, tünd çəhrayı və qırmızı rəngli, turşməzə-şirindir, iyul-avqust aylarında yetişir. Meyvəsinin yeyilməsinə görə ən qiymətli növlərdən sayılır. Yarpaqları cod və kobud olduğu üçün ipək qurdunun yemlənməsində az əhəmiyyətlidir. Toxum və qələm vasitəsi ilə çoxaldılır. Özək hissəsi sarı rəngli olub, illik halqaları aydın görünür.

Ekologiyası:

Bu növ ağ tuta nisbətən az yayılmışdır. Soyuğa və quraqlığadavamlı, torpağa tələbkar, kölgəsevəndir.

Azərbaycanda yayılması:

Naxçıvan, Şəki və Şirvan zonasında yayılmışdır.

İstifadəsi:

Yarpaqlarından boyaq, tərləmə dərmanı, köklərindən qurdqovucu kimi istifadə edilir. Meyvəsinin tərkibində 22% şəkər olduğu üçün spirt, sirkə, şərab hazırlanır. Mədəniyyət və istirahət parkları, xiyabanlar və qoruyucu meşə zolaqlarının salınmasında istifadə edilir.

Mənbə

http://dendrologiya.az/?page_id=112 Azərbaycan Dendroflorası III cild-Bakı:"Elm",2016,400 səh. T.S.Məmmədov

Məlumat mənbələri

  • Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. "Azərbaycanın Nadir Ağac və kol bitkiləri", Bakı: "Elm", 2014, 380 səh.

İstinad

  • Флoрa Aзeрбaйджaнa. т.5. 1954; Флoрa Kaвkaзa. т.5. 1954;
  • Azərbaycanın ağac və kolları. I cild. 1961;
  • Azərbaycan flora-sının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008;
  • Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri", Bakı: "Elm", 2014, 380 səh
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Vikipediya müəllifləri və redaktorları
original
visit source
partner site
wikipedia AZ