Cytinaceae

Morzyczystkowate (Cytinaceae) – rodzina roślin z rzędu ślazowców. Obejmuje tylko dwa rodzaje z 10 gatunkami będące pasożytami korzeniowymi. Rodzaj Bdallophytum występuje w Meksyku i w Ameryce Środkowej na południe od tego kraju. Pasożytuje na przedstawicielach rodziny osoczynowatych (Burseraceae), zwłaszcza na roślinach z rodzaju Bursera^[3] (poza tym także Gyrocarpus, Haematoxylum, Cochlospermum, Ficus i Guazuma^[4]). Rodzaj morzyczystek Cytinus występuje w basenie Morza Śródziemnego, na Madagaskarze i w Afryce południowej. Rośliny te pasożytują na roślinach z rodzaju czystek (Cistus) i innych czystkowatych^[3], poza tym na astrowatych (w Afryce południowej)^[1]. Młode kwiatostany Cytinus ruber i C. hypocistis bywają spożywane w basenie Morza Śródziemnego na podobieństwo szparagów. Dawniej były używane także w ziołolecznictwie^[5].

Morfologia

Pokrój

Rośliny bezzieleniowe, których organizm rozwija się jako nitkowate lub talerzowato spłaszczone twory penetrujące korzenie roślin-gospodarzy. Nie tworzą łodygi, a tylko kwiatostany wyrastające nad powierzchnię ziemi^[3].

Liście

Zredukowane do łusek pojawiających się u nasady kwiatostanu^[3].

Kwiaty

Zebrane po kilka do wielu w kłosach lub główkach. Kwiaty promieniste, jednopłciowe (rośliny są jednopienne i dwupienne)^[3], rzadziej obupłciowe^[4]. Okwiat jest rurkowaty, często silnie wybarwiony (czerwony, purpurowy, różowy i żółty), składa się z 4–9 listków. W kwiatach męskich znajduje się 8–20 pręcików zrastających w synandrium^[3]. Kwiaty żeńskie zawierają jednokomorową, dolną zalążnię, w której rozwijają się liczne zalążki. Cylindryczny słupek zwieńczony jest kulistawym, lepkim znamieniem^[3].

Owoce

Mięsiste jagody (Cytinus) i jagody pozorne (Bdallophytum) powstające częściowo z udziałem tkanek osi kwiatostanu^[3].

Ekologia

Rośliny kiełkując z nasiona rozwijają korzeń pierwotny wnikający w korzeń żywiciela. W jego tkankach roślina rozwija się przerastając je na kształt podobny do strzępek grzybni. Kwiatostany rozwijają się po pewnym czasie w oddaleniu od nadziemnego pędu żywiciela^[4]. Kwiaty (przynajmniej południowoafrykańskich przedstawicieli rodzaju Cytinus) zawierają miodniki i zapylane są przez trzmiele^[6].

Systematyka

Rośliny z tej rodziny ze względu na uproszczenie budowy wynikającej z trybu życia łączone były z podobnymi rodzajami w jedną rodzinę bukietnicowatych (Rafflesiaceae). Wyodrębnione zostały jako rodzina w obrębie rzędu bukietnicowców (Rafflesiales) w systemie Takhtajana (1997). Odrębność filogenetyczną i przynależność do rzędu ślazowców (Malvales) potwierdzono w badaniach molekularnych^[3].

Pozycja systematyczna i podział według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jedna z rodzin z rzędu ślazowców Malvales, siostrzana dla rozcięgowatych Muntingiaceae^[1].

ślazowce

Neuradaceae

Thymelaeaceae – wawrzynkowate

Sphaerosepalaceae

Bixaceae – arnotowate

Cistaceae – czystkowate

Sarcolaenaceae

Dipterocarpaceae – dwuskrzydłowate

Cytinaceae – morzyczystkowate

Muntingiaceae – rozcięgowate

Malvaceae – ślazowate

Wykaz rodzajów^[1]

• Bdallophytum Eichler
• Cytinus L. – morzyczystek

Przypisy