Turniówek rdzaworzytny (Ochetorhynchus melanurus) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych (Furnariidae). Występuje endemicznie w północnym i centralnym Chile. Niezagrożony wyginięciem.
Gatunek opisał po raz pierwszy George Robert Gray w roku 1846 pod nazwą Enicornis melanura. Holotyp pochodził z Chile, jednak dokładnej lokalizacji nie podano[2]. Obecnie przez IOC turniówek rdzaworzytny umieszczany jest w rodzaju Ochetorhynchus[5], choć bywał wydzielany także do monotypowego rodzaju Chilia, który utworzył Tommaso Salvadori w roku 1908. Umieszczany w monotypowym rodzaju uważany był za najbliżej spokrewnionego z rodzajami Upucerthia i nieistniejącego obecnie Eremobius (obejmującego turniówka patagońskiego, O. phoenicurus)[2]. Wyróżnia się dwa podgatunki[5][2][3].
Wyróżnia się następujące podgatunki[5][2]:
Środowisko życia stanowią pustynne zakrzewienia, skaliste zbocza i klify z rzadko rozmieszczonymi kępkami roślinności. Turniówka rdzaworzytnego spotyka się na wysokości 1400-3000 m n.p.m., jednak w zimie niekiedy przebywa na pustynnych nizinach[2].
Długość ciała wynosi 18-19 cm, zaś masa ciała 31-40 g[2]. Pozostałe wymiary, podane w milimetrach, przedstawia tabela[3]:
Podgatunek Płeć Skrzydło Ogon Dziób melanurus ♂ 80 80 23 melanurus ♀ 79; 81 79; 77 24; 25 melanurus - holotyp ? 82 81 23,5 atacamae ♂ 81; 82; 85 77; 79; 84 22; 23; — atacamae ♀ 80 77 22Cechą charakterystyczna turniówka rdzaworzytnego jest prosty dziób. Obecna jest wąska, biała brew, ciemnobrązowy kantarek i pokrywy uszne, nieco białawe na dolnym brzegu. Z wierzchu ciemnobrązowy o kontrastowym rudym kuprze i pokrywach nadogonowych. Występuje szeroki, rdzawy pasek skrzydłowy. Sterówki czarnobrązowe, z rdzawymi nasadami i zewnętrznymi chorągiewkami najbardziej zewnętrznej pary. Gardło białe, pierś matowoszara. Brzuch brązowy. Boki ciała i pokrywy podogonowe cechuje barwa ruda. Tęczówka brązowa. Górna szczęka czarniawa, natomiast dolna jasnoszara z czarną końcówką. Nie występuje dymorfizm płciowy. Podgatunek atacamae odróżnia jaśniejsze i bardziej piaskowe upierzenie, często szersza brew, szarobrązowe pokrywy skrzydłowe, jasnoszara pierś z białym paskowaniem oraz węższy i krótszy dziób[2].
Pieśń krótka, stanowi ją trwająca 1 sekundę seria skrzeczących dźwięków, z 4-7 głośnymi tit w środku; dźwięki nie nachodzą na siebie. Zawołanie to metaliczne cz lub cz-cz, często zlewające się w jedną, trajkoczącą serię dźwięków. Turniówek rdzaworzytny żeruje zwykle samotnie. Żywi się stawonogami i nasionami. Zdobyczy szuka na i pod kamieniami oraz w szczelinach skalnych[2].
Okres lęgowy prawdopodobnie przypada na wiosnę i lato; jaja znajdywano we wrześniu i październiku. Najprawdopodobniej monogamiczny. Gniazdo stanowi kulista konstrukcja z suchych patyków, wyściełana piórami, a umieszczona w zagłębieniu pod kamieniem, niekiedy w otworze kaktusa lub zbocza. Zniesienie liczy 3-4 jaja[2].
Przez IUCN gatunek klasyfikowany jest jako najmniejszej troski (LC, Last Concern). Występuje w Endemic Bird Area oznaczonym jako Central Chile oraz w Parku Narodowym La Campana. Niepospolity do dość pospolitego. Zamieszkiwane środowisko zdaje się być odporne na działalność ludzką[2].
Turniówek rdzaworzytny (Ochetorhynchus melanurus) – gatunek małego ptaka z rodziny garncarzowatych (Furnariidae). Występuje endemicznie w północnym i centralnym Chile. Niezagrożony wyginięciem.
