Ikiviuhkot

Kwiaty zatrwiana wrębnego

Limonium perezii

Zatrwian zwyczajny

Zatrwian (Limonium Mill.) – rodzaj roślin kwiatowych z rodziny ołownicowatych reprezentowany przez 120-150 gatunków (według niektórych autorów nawet 300 gatunków^[3]). Większość gatunków występuje w pasie od Wysp Kanaryjskich przez śródziemnomorski rejon Europy i Afryki do wschodniej Azji (Japonia, Tajwan). Kilka gatunków znanych jest także z Ameryki Północnej i Południowej, południowej Afryki, Australii. Wiele gatunków jest odpornych na zasolenie gleb, toteż porastają solniska, przybrzeża słonych jezior i mórz. Przeważnie też dobrze tolerują suchy klimat i słabe gleby, w tym górskie. Są owadopylne^[3].

Morfologia

Pokrój

Przeważnie byliny o wysokości 10-70 cm, rzadko rośliny jednoroczne i (głównie z Wysp Kanaryjskich) krzewy do 1 m wysokości. Łodyga bywa oskrzydlona^[3].

Liście

Pojedyncze, od 1 do 30 cm długości i 5-100 mm szerokości, zgrupowane w rozetę, zwykle skórzaste^[3].

Kwiaty

Drobne (4-10 mm), pięciopłatkowe, przeważnie różowe, fioletowe lub purpurowe, tylko u nielicznych gatunków białe lub żółte. Zebrane po kilka w niewielkich kłosach na rozgałęzieniach łodygi. Pięć działek kielicha jest zrośniętych w 5-nerwową, papierzastą rurkę. Pręciki w liczbie 5 wyrastają z nasady płatków. Słupek z 5 szyjkami zakończonymi wąskimi znamionami^[3].

Owoce

Jednonasienne, zamknięte w trwałym, papierzastym kielichu^[3].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)^[1]

Rodzaj z rodziny ołownicowatych (Plumbaginaceae), rzędu goździkowców (Caryophyllales) w obrębie dwuliściennych właściwych. W obrębie ołownicowatych należy do podrodziny Staticoideae plemienia Staticeae^[4].

Gatunki uprawiane w Polsce^[5]

• zatrwian Suworowa (Limonium suworowii (Regel) Kuntze)
• zatrwian szerokolistny (Limonium latifolium (Sm.) Kuntze)
• zatrwian tatarski (Limonium tataricum Mill., właśc. Goniolimon tataricum)
• zatrwian wrębny (Limonium sinuatum (L.) Mill.)
• zatrwian zwyczajny (Limonium vulgare Mill.,syn. Statice limonium L.) – efemerofit

Lista gatunków i obszary ich występowania

• Limonium arborescens (Teneryfa)
• Limonium aureum (Syberia, Mongolia, północne Chiny)
• Limonium auriculaeursifolium (SW Europa, NE Afryka)
• Limonium australe (Australia)
• Limonium bellidifolium (Europa, SW Asia)
• Limonium bicolor (Mongolia, północne Chiny)
• Limonium binervosum (zachodnia Europa)
• Limonium bourgaei (Lanzarote)
• Limonium brassicifolium (Wyspy Kanaryjskie)
• Limonium caesium (zachodni rejon śródziemnomorski)
• Limonium californicum (zachodnie USA: Oregon do Kalifornii)
• Limonium callianthum (zachodnie Chiny: Xinjiang)
• Limonium carolinianum (wschodnia Ameryka Północna, Nowa Fundlandia do Florydy i Bermudów. syn. L. angustatum, L. nashii)
• Limonium caspium (środkowa Europa do środkowej Azji)
• Limonium chrysocomum (Azja środkowa)
• Limonium confusum (zachodni rejon śródziemnomorski)
• Limonium congestum (Azja środkowa)
• Limonium coralloides (Azja środkowa)
• Limonium cordatum (środkowy rejon śródziemnomorski)
• Limonium cosyrense (wschodni rejon śródziemnomorski)
• Limonium delicatulum (zachodni rejon śródziemnomorski)
• Limonium dichroanthum (Azja środkowa)
• Limonium dielsianum (zachodnie Chiny: Gansu, Qinghai)
• Limonium dregeanum (południowa Afryka)
• Limonium echioides (rejon śródziemnomorski)
• Limonium emarginatum (południowa Hiszpania)
• Limonium ferulaceum (zachodni rejon śródziemnomorski)
• Limonium flexuosum (Azja środkowa)
• Limonium franchetii (wschodnie wybrzeże Chin)
• Limonium fruticans (Teneryfa)
• Limonium gmelinii (wschodnia Europa, Syberia)
• Limonium gougetianum (zachodni rejon śródziemnomorski)
• Limonium humile (NW Europa)
• Limonium imbricatum (Teneryfa)
• Limonium insigne (południowa Hiszpania)
• Limonium kaschgaricum (Azja środkowa)
• Limonium lacostei (zachodnie Chiny, Tybet, Kaszmir)
• Limonium latifolium (środkowa i SE Europa)
• Limonium leptolobum (Azja środkowa)
• Limonium leptostachyum (Azja środkowa)
• Limonium lilacinum (centralna Turcja)
• Limonium limbatum (SW USA)
• Limonium macrophyllum (Teneryfa)
• Limonium macropterum (Wyspy Kanaryjskie)
• Limonium macrorhabdos (Ladakh)
• Limonium minutum (południowa Francja)
• Limonium mouretii (Maroko)
• Limonium myrianthum (Azja środkowa)
• Limonium ornatum (Maroko)
• Limonium otolepis (Azja środkowa i SW)
• Limonium pectinatum (Wyspy Kanaryjskie)
• Limonium peregrinum (południowa Afryka)
• Limonium perezii (Wyspy Kanaryjskie, naturalizowana w Kalifornii)
• Limonium paradoxum (Wyspy Brytyjskie)
• Limonium potaninii (zachodnie Chiny: Syczuan, Qinghai, Gansu)
• Limonium preauxii (Wyspy Kanaryjskie)
• Limonium puberulum (Wyspy Kanaryjskie)
• Limonium ramosissimum (rejon śródziemnomorski)
• Limonium reniforme (Iran)
• Limonium rezniczenkoanum (Azja środkowa)
• Limonium sieberi (wschodni rejon śródziemnomorski)
• Limonium sinense (wybrzeża wschodniej Azji: Chiny, Okinawa, *Wietnam)
• Limonium sinuatum (rejon śródziemnomorski)
• Limonium spathulatum (rejon śródziemnomorski)
• Limonium suffruticosum (Azja zachodnia i środkowa)
• Limonium tenellum (Mongolia, NW Chiny)
• Limonium tetragonum (wschodnia Azja aż do Nowej Kaledonii na południu)
• Limonium thouinii (rejon śródziemnomorski)
• Limonium tomentellum (rejon Morza Czarnego)
• Limonium virgatum (zachodni rejon śródziemnomorski)
• Limonium vulgare (zachodnia Europa, północna Afryka)
• Limonium wrightii (Japonia, Tajwan)

Niektóre gatunki, zaliczane wcześniej do Limonium, np. L. tataricum, są obecnie przeniesione do oddzielnego rodzaju Goniolimon.

Zastosowanie

• Korzenie zatrwianu ze względu na dużą zawartość taniny były tradycyjnie wykorzystywane w garbarstwie, a także do produkcji czarnej, różowej, żółtej i zielonej farby stosowanej do barwienia skór lub dywanów.
• Szereg gatunków cieszy się dużą popularnością w ogrodnictwie jako rośliny ozdobne.

Przypisy

Bibliografia

• A. R. Horwood, 1919: British Wild Flowers – In Their Natural Haunts Vol2-4. The Gresham Publishing Co [1]
• Wielka Encyklopedia Sowiecka, 1970-1977, hasło: Кермек.