nimet breadcrumb-navigoinnissa
Şümşad (lat. Buxus) - şümşadkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Şümşad cinsinə daxil olan nümayəndələr həmişəyaşıl kol, yaxud ağacdır. Gec böyüyür. Hündürlüyü 2–12 m, bəzən hətta 15 m olur.
Latınca adı yunanca buxe - sıx, bərk sözündən götürülüb ki, bu da oduncağının sıx və möhkəm olmasına görədir.
3 böyük yayılma ərazisi var:
Azərbaycanda əsasən Lənkəran, Astara və Lerik rayonları ərazisində geniş yayılmışdır.
Şümşad (lat. Buxus) - şümşadkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Şümşad cinsinə daxil olan nümayəndələr həmişəyaşıl kol, yaxud ağacdır. Gec böyüyür. Hündürlüyü 2–12 m, bəzən hətta 15 m olur.
Latınca adı yunanca buxe - sıx, bərk sözündən götürülüb ki, bu da oduncağının sıx və möhkəm olmasına görədir.
Evit an holl sterioù a zo da "Beuz", sellet ouzh Beuz
Anv ur seurt gwezennig eo ar beuz, buxus an anv latin, ha tost eo an anv brezhonek ouzh an hini latin.
Buxus és un gènere de plantes amb flor de la família Buxaceae. Són arbres o arbusts perennes de talla menuda o mitjana. S'han descrit una setantena d'espècies esteses per les regions tropicals i subtropicals de tot el món, entre les quals 30 es troben a Cuba, 17 a la Xina i 9 a Madagascar.[1] Són plantes que es fan servir en jardineria i per a bonsai. Algunes espècies tenen usos medicinals.
Als Països Catalans s'hi fan només el boix comú (Buxus sempervirens) i el boix baleàric (Buxus balearica)[2][3] que són les úniques espècies del gènere que aguanten les glaçades. Es troben a la muntanya submediterrània, prefereix els terrenys calcaris, entre 100 i 1.600 d'altitud.
Buxus és un gènere de plantes amb flor de la família Buxaceae. Són arbres o arbusts perennes de talla menuda o mitjana. S'han descrit una setantena d'espècies esteses per les regions tropicals i subtropicals de tot el món, entre les quals 30 es troben a Cuba, 17 a la Xina i 9 a Madagascar. Són plantes que es fan servir en jardineria i per a bonsai. Algunes espècies tenen usos medicinals.
Als Països Catalans s'hi fan només el boix comú (Buxus sempervirens) i el boix baleàric (Buxus balearica) que són les úniques espècies del gènere que aguanten les glaçades. Es troben a la muntanya submediterrània, prefereix els terrenys calcaris, entre 100 i 1.600 d'altitud.
Zimostráz (Buxus) je rod vyšších dvouděložných rostlin z čeledi zimostrázovité. Zahrnuje asi 100 druhů a je rozšířen porůznu v Evropě, Asii, Africe i Americe. Zimostrázy jsou stálezelené keře a stromy s jednoduchými kožovitými vstřícnými listy a nenápadnými květy. Zimostráz vždyzelený a zimostráz malolistý se pěstují v různých kultivarech jako okrasné dřeviny, využívané např. k tvorbě živých plotů.
Zimostrázy jsou stálezelené keře nebo nevelké stromy dorůstající výšky do 6 metrů. Listy jsou jednoduché, vstřícné, tence nebo tlustě kožovité, krátce řapíkaté, celokrajné, se zpeřenou žilnatinou. Květy jsou jednopohlavné, drobné a nenápadné, uspořádané ve vrcholových nebo úžlabních hroznech, klasech nebo hlávkách. Rostliny jsou jednodomé. Na vrcholu květenství je jeden vrcholový samičí květ, pod ním jsou samčí květy. Samčí květy mají 4 okvětní lístky, obsahují 4 tyčinky, ve středu květu jsou zbytky semeníku. Samičí květ má 5 nebo 6 okvětních lístků a obsahuje trojpouzdrý semeník srostlý ze 3 plodolistů, nesoucí na vrcholu 3 volné čnělky. V každém pouzdře semeníku jsou 2 vajíčka. Plodem je kulovitá nebo vejcovitá pouzdrosečná tobolka zakončená vytrvalými čnělkami a pukající 3 chlopněmi. V každém pouzdře jsou 2 podlouhlá, černá a lesklá semena.[1]
Detail květenství zimostrázu vždyzeleného
Nedozrálé plody zimostrázu vždyzeleného
Otevřená tobolka zimostrázu vždyzeleného
Rod zimostráz zahrnuje asi 100 druhů. Je rozšířen ostrůvkovitě v Evropě, Asii, Africe i Americe. V Evropě rostou 2 druhy. V západní a jižní Evropě se vyskytuje zimostráz vždyzelený (Buxus sempervirens), ve Španělsku, Sardinii a na Baleárských ostrovech zimostráz baleárský (Buxus balearica).[1][2]
V České republice jsou jako okrasné dřeviny pěstovány v množství rozličných kultivarů 2 druhy zimostrázu: zimostráz vždyzelený (Buxus sempervirens) a zimostráz malolistý (Buxus microphylla). Existuje i kříženec obou druhů, např. kultivar Buxus 'Green Velvet'. Zimostrázy jsou velmi vhodné na tvarované živé ploty, hodí se též jako předsadba či podrost vyšších stromů. Výborně zadržují prach i hluk a poskytují ptactvu prostor pro hnízdění.[3]
Výjimečně se lze ve sbírkách českých botanických zahrad setkat i s jinými druhy zimostrázu, jako je např. zimostráz baleárský (Buxus balearica) nebo zimostráz kolchický (Buxus colchica).[4]
Oba druhy zimostrázu jsou celkem nenáročné dřeviny, rostoucí na slunci i ve stínu. Na přílišném úpalu jim žloutnou listy. Snášejí lehčí, těžší i sušší půdy, jsou však citlivé na psí moč. Netrpí okusem zvěří. Na zimu se nepřikrývají, je však vhodné půdu kolem rostlin před zámrazem dobře prolít. Výborně snášejí i hlubší řez. Prořezávku či tvarování je nejvhodnější udělat v předjaří, případně pak ještě jednou v létě. S kořenovým balem je možno po seříznutí přesazovat i starší exempláře. Množí se klasicky řízkováním v pařeništi či skleníkové množárně v období od srpna do března. Možné je i množení dělením nakopčených rostlin.[3][5]
Zimostráz (Buxus) je rod vyšších dvouděložných rostlin z čeledi zimostrázovité. Zahrnuje asi 100 druhů a je rozšířen porůznu v Evropě, Asii, Africe i Americe. Zimostrázy jsou stálezelené keře a stromy s jednoduchými kožovitými vstřícnými listy a nenápadnými květy. Zimostráz vždyzelený a zimostráz malolistý se pěstují v různých kultivarech jako okrasné dřeviny, využívané např. k tvorbě živých plotů.
Buksbom-slægten (Buxus) er udbredt med 11 arter[1] i Europa, Mellemøsten, Nordafrika og Østasien. Det er buske eller små træer med stedsegrønne blade og en særegen lugt. Her nævnes kun de to arter, der ses jævnligt i Danmark.
Arter
Die Buchsbäume (Buxus) sind eine Pflanzengattung innerhalb der Familie der Buchsbaumgewächse (Buxaceae).[1][2] Die 70 bis 100 Arten sind auf der Nordhalbkugel in Eurasien, Afrika und in der Neuen Welt weitverbreitet.[1]
Buxus-Arten sind immergrüne, kleine, meist gut verzweigte Sträucher und kleine Bäume,[1][2][3] die Wuchshöhen von 0,15 bis 6 Metern erreichen.[1] Die oberirdischen Pflanzenteile sind kahl oder behaart.[2] Anfangs sind die Zweige vierkantig.[1]
Die gegenständig angeordneten Laubblätter sind in Blattstiel und -spreite gegliedert. Die Blattstiele sind relativ kurz bis kaum erkennbar. Die einfachen, ledrigen bis dünn-ledrigen Blattspreiten sind oft glänzend. Die Blattränder sind glatt. Es liegt Fiedernervatur vor. Es sind keine Nebenblätter vorhanden.[1]
Buchsbaum-Arten sind einhäusig getrenntgeschlechtig (monözisch).[1][2][3] Es können Blütenstandsschäfte vorhanden sein.[2] Die Blüten stehen in achsel- oder endständigen, traubigen oder ährigen Blütenständen oder in kopfigen Gruppen zusammen. Es sind Deckblätter vorhanden.[1] Es können Blütenstiele vorhanden sein oder die Blüten sind sitzend.[2] In einem Blütenstand befinden sich im unteren Bereiche einige männliche Blüten und am oberen Ende eine weibliche Blüte.[1][2][3]
Die relativ kleinen, eingeschlechtigen Blüten sind radiärsymmetrisch und grünlich gelblich. Die Blütenhüllblätter sind mehr oder weniger gleichgestaltet.[1][2]
Pro männlicher Blüte gibt es vier Blütenhüllblätter, vier Staubblätter und ein zentrales Pistillodium.[1][3] Die Staubblätter überragen die Blütenhüllblätter.[3] Die dorsifixen Staubbeutel sind länglich mit einem dicken Konnektiv und sie öffnen sich mit einem Längsschlitz.[2][3] Pro weiblicher Blüte gibt es fünf bis sechs Blütenhüllblätter vorhanden.[1] Bei jeder weiblichen Blüte sind drei Fruchtblätter zu einem oberständigen, dreikammerigen Fruchtknoten verwachsen mit zwei Samenanlagen je Fruchtknotenkammer.[1][2][3] In den weiblichen Blüten sind drei freie (selten sind sie an ihrer Basis verwachsen[2]), relativ kurze, haltbare Griffel vorhanden, die in breiten, zurückgekrümmten, zweilappigen Narben enden.[1][2]
Auf der Frucht sind noch die haltbaren Griffel vorhanden. Die meist kahlen, trockenen Kapselfrüchte sind kugel- oder eiförmig und öffnen sich fachspaltige = lokulizid mit drei Fruchtfächern, die jeweils zwei „Hörner“ besitzen und jeweils zwei Samen enthalten.[1][2][3] Die Samen sind dreikantig oder länglich.[2] Die Samenschalen (Testa) sind schwarz glänzend.[1][3] Das Endosperm ist fleischig. Die zwei Keimblätter (Kotyledone) sind länglich.[1]
Die Gattung Buxus wurde durch Carl von Linné 1753 in Species Plantarum, Tomus II, S. 983[4] und 1754 in Genera Plantarum, 5. Auflage, S. 423 aufgestellt.[5][6] Typusart ist Buxus sempervirens L.[5] Synonyme für Buxus L. sind: Buxella Tiegh., Crantzia Sw., Notobuxus Oliv., Tricera Schreb., Macropodandra Gilg.[5]
Die Gattung Buxus ist mit (70 bis) etwa 100 Arten in Eurasien, Afrika und in der Neotropis verbreitet. Die meisten Arten stammen aus den Tropen. Die Zentren der Artenvielfalt sind die karibischen Inseln, Ostasien, Afrika und Madagaskar. In China kommen 17 Arten vor, 15 davon nur dort.[1] Die meisten Taxa, 37 Arten und 7 Unterarten, gibt es in Kuba, davon sind 95 % dort Endemiten.[7] In Europa sind nur zwei Arten zu finden, der Gewöhnliche Buchsbaum (Buxus sempervirens) und der Balearen-Buchsbaum (Buxus balearica); beide Arten sind wohl kultiviert worden und dann gelegentlich verwildert.
Es gibt 70 bis 100 Buxus-Arten (Auswahl mit Verbreitung):[1][7]
Die kubanischen Arten sind fast alle sehr selten und stark vom Aussterben bedroht (bei einzelnen Arten gibt es nur noch weniger als zehn Pflanzenexemplare am Naturstandort).
Holz von Buxus sempervirens wurde wegen seiner Härte bereits vor 171.000 Jahren von Neandertalern zur Herstellung von Grabstöcken benutzt.[14]
Das Holz von wenigen Arten wird genutzt.[15]
Es gibt eine ganze Reihe von Sorten (Auswahl):[16]
Die Buchsbäume (Buxus) sind eine Pflanzengattung innerhalb der Familie der Buchsbaumgewächse (Buxaceae). Die 70 bis 100 Arten sind auf der Nordhalbkugel in Eurasien, Afrika und in der Neuen Welt weitverbreitet.
Azazer (Assaɣ ussnan: Buxus) d tawsit n imɣan imagnulanen yeṭṭafaren tawacult n tzazrayt deg tafesna n tzazrin. Tawsit-a d tin deg acu llant wazal n 90 n telmas id yettemɣayen deg yakk imenẓawen adɣa deg yideggan (imukan) isbegsanen d imezzayen. Tilmas-a gant d timeɣalin n tizzegzut (ur sseɣlayent ara iferr) yerna kra deg-sent d tid ilan (yesɛan) tikdi igerrzen s waṭas
Ammasen igejdanen n usemyanaw n tewsit-a ttilin deg Kuba d Ccinwa. Anagar n kra n telmas n Uruppa d Asya i zemren ad zbunt (ad beddent) mgal n wegris d uqerrif. Gar-asent snat n telmas ttemɣayent-d deg Uruppa. Tamezwart d azazer abelyar (Buxus balearica) id yettemɣayen deg Tama n Andalus akken daɣen i ttilint kra trawin deg Tigzirin tibelyaṛin d Sirdinya. Ma d talmest tus snat d tin yellan s tuget isem-is azazer imezdi (Buxus sempervirens) dɣa tettemɣay-d g tlemmast n Uruppa
Azazer (Assaɣ ussnan: Buxus) d tawsit n imɣan imagnulanen yeṭṭafaren tawacult n tzazrayt deg tafesna n tzazrin. Tawsit-a d tin deg acu llant wazal n 90 n telmas id yettemɣayen deg yakk imenẓawen adɣa deg yideggan (imukan) isbegsanen d imezzayen. Tilmas-a gant d timeɣalin n tizzegzut (ur sseɣlayent ara iferr) yerna kra deg-sent d tid ilan (yesɛan) tikdi igerrzen s waṭas
Ammasen igejdanen n usemyanaw n tewsit-a ttilin deg Kuba d Ccinwa. Anagar n kra n telmas n Uruppa d Asya i zemren ad zbunt (ad beddent) mgal n wegris d uqerrif. Gar-asent snat n telmas ttemɣayent-d deg Uruppa. Tamezwart d azazer abelyar (Buxus balearica) id yettemɣayen deg Tama n Andalus akken daɣen i ttilint kra trawin deg Tigzirin tibelyaṛin d Sirdinya. Ma d talmest tus snat d tin yellan s tuget isem-is azazer imezdi (Buxus sempervirens) dɣa tettemɣay-d g tlemmast n Uruppa
Lo bois (Buxus) (var. boish) es un genre d'arbrilhon d'odor caracteristica, de la familha dels Buxacèas. Aquela odor poiriá èsser donada per un compausat contenent un gropament tiòl, lo 4-metil-4-sulfanilpentan-2-one (4MSP).
Son d'arbres o arbrilhons perens de talha pichona o mejana. Existís mai de 70 espècias espandidas per las regions tropicalas e subtropicalas, que 30 es troben a Cuba, 17 en China e 9 a Madagascar.[1]
Doas espècias son indigènas en Euròpa. La primièra, lo Buxus balearica, se trobava encara a l'estat salvatge en Andalosia. Se ne trapa qualques especimens dins las Illas Balearas e en Sardenha. L'autra espècia, fòrça comuna, Buxus sempervirens, se troba dins tota l'Euròpa continentala et mediterranèa. Buxus balearica, (tanben nomenada bois de Maon), es pauc utilizada en orticultura.
Lo tèrme latin Buxus es un manlèu del grèc πύξος (puksos), de meteissa significacion.
L'aspècte de la fusta es brilhant aprèp polissatge, aquel material es fòrça utilizat per far de pèças d'escacs. Lo luòc ont se trabalha lo bois se sonava a l'origina astelièrs/ astièrs.
Selon ITIS:
que s'apondon:
Buxus sempervirens, lo bois comun
Esculptura de bois
Esculptura de fusta de bois
Pounchou : aisina fòrça simpla que s'utilisa dins la cultura de milh, escultada dins de bois
Lo bois (Buxus) (var. boish) es un genre d'arbrilhon d'odor caracteristica, de la familha dels Buxacèas. Aquela odor poiriá èsser donada per un compausat contenent un gropament tiòl, lo 4-metil-4-sulfanilpentan-2-one (4MSP).
Son d'arbres o arbrilhons perens de talha pichona o mejana. Existís mai de 70 espècias espandidas per las regions tropicalas e subtropicalas, que 30 es troben a Cuba, 17 en China e 9 a Madagascar.
Doas espècias son indigènas en Euròpa. La primièra, lo Buxus balearica, se trobava encara a l'estat salvatge en Andalosia. Se ne trapa qualques especimens dins las Illas Balearas e en Sardenha. L'autra espècia, fòrça comuna, Buxus sempervirens, se troba dins tota l'Euròpa continentala et mediterranèa. Buxus balearica, (tanben nomenada bois de Maon), es pauc utilizada en orticultura.
Lo tèrme latin Buxus es un manlèu del grèc πύξος (puksos), de meteissa significacion.
L'aspècte de la fusta es brilhant aprèp polissatge, aquel material es fòrça utilizat per far de pèças d'escacs. Lo luòc ont se trabalha lo bois se sonava a l'origina astelièrs/ astièrs.
Tekst üüb Öömrang Boksbuumer (Buxus) san en plaantenskööl uun det famile faan a Boksbuumplaanten (Buxaceae). Diar hiar 70 bit 100 slacher tu. Jo waaks üüb a nuurdelk eerdheleft.
Boksbuumer (Buxus) san en plaantenskööl uun det famile faan a Boksbuumplaanten (Buxaceae). Diar hiar 70 bit 100 slacher tu. Jo waaks üüb a nuurdelk eerdheleft.
Tha bucas (Buxus) na sheòrsa chraobh beag.
Bushi
(lat. Baxus sempervirens)
Bushi
(lat. Baxus sempervirens)
Os buixos[1] (pronunciau /'buʃo/, /'butʃo/ u /'buiʃo/; scientificament Buxus) son un chenero de plantas perennifolias en a familia d'as buixacias. Habitualment tienen porte arbustivo, anque existe exemplars de bellas especies que gosan arribar a porte arborio.
En a Peninsula Iberica, a especie más representativa d'o chenero ye Buxus sempervirens, que ye silvestre en buena cosa de a cheografía, y forma poblacions importants en as sierras como os Pireneus.
Son naturals en Europa (especialmnent en o sud), buena cosa d'o sud d'Asia en pasando por a India y en arribando dica o Pacifico, y en bellas zonas d'America (dende Mexico dica Colombia). As especies de Buxus son, por tot ixo, propias de latitutz y climas temperaus y subtropicals.
En existe qualques poblacions en o norte d'Africa, más que más en a cuenca mediterrania d'ixe continent. En a isla de Madagascar s'ha documentau bellas poblacions d'especies autoctonas, anque muit reducidas.
Os buixos manifiestan midas variables, anque as formas arbustivas de port reduciu son con diferencia as más abundants, en existe belaltras, en climas tropicals, que arriban a fer 12 metros d'altaria. A especie más freqüent en Europa, B. sempervirens, tiene una altaria meya de bells 120 cm, con a mayoría d'exemplars plenament desarrollaus d'entre os 100 y os 150 cm,[2] anque de manera infreqüent pueden creixer dica 5 metros d'altaria.[2]
O creiximiento d'os buixos ye muit lento. No puyan si que bells centimetros cada anyada, y por ixa razón producen una madera bien quiesta por a suya dureza. En o Estau Espanyol, a suya expleitación ye viedada por as leis.
As fuellas son tiercas, coriacias, con forma lanciolada u arronchadeta, con una lonchitut que baila d'entre 1,5 y 5 cm (en pendendo de a especie y o exemplar), y d'entre 5 y 35 mm d'amplaria. Brostan oposadas en a branca, y a suya coloración ye caracteristicament verda intensa en a mayoría d'as especies y en os exemplars no exposaus a insolación directa, pero puede tornar-se amarellisca u royisca en o sol, con frido intenso, u quan se fan viellas. En captividat, s'ha conseguiu variedatz ornamentals con diferents formas de variegación y colors diferents,[2] que en l'actualidat cuentan con qualque difusión en chardinería.
As flors son monoicas, con os dos sexos presents en o mesmo exemplar, de regular muit discretas. Os estambres son largos y sesils, protuberants dillá que os petalos. Os lulos, quan son maduros, son capsulas de color grisa u marrón que contienen as simients. A mida varía d'entre 5 y 15 mm.
As matas de buixo gosan creixer en una gran diversidat de puestos, en os que a sola limitación que troban ye o suyo creiximiento, tan lento, que fa que en as zonas umbrivolas se desarrollen mal, masiau finos y propensos a malotías. S'adaptan bien a una gran cantidat de suelos, pero tienen preferencia por os suelos calsinosos y con Ph amán d'os valors neutros.
En os solans tamién se'n i puede trobar, anque a forma que adoptan ye más chicorrona y arronchadeta, y as matas se suelen trobar deseparadas d'entre ellas, sin formar guaire bardas ni atipir-se. En a cuenca mediterrania, a especie predominant, B. sempervirens, s'adapta bien a's terrenos petrosos en penya calsinera, por o que ye regular de trobar-los en ixes ambients, a on que as formacions en as que i predominan reciben o nombre de «buixitars» u «buixosas».[3] As venas, a largo termin, tienen una gran capabilidat ta meteorizar a penya.
En formacions compuestas, con elevada presencia d'árbols (selvas), as matas de buixo pueden formar una parte principal en o estrato arbustivo. En o dominio submediterranio en os Pireneus, o buixo ye a especie más freqüent como sotobosque en as selvas de planifolios, como caixigars, carrascals y fabosas (en iste zaguer caso, se forma una comunidat conoixida como «fabosa con buixo»). Tamién se troba en pinedas, anque a elevada competitividat por a luz que presentan as coniferas, de fuella perén y atipida, dificulta o suyo desarrollo.
En as etapas de degradación d'ixas formacions se i puede trobar comunidatz no formadas sique por buixos, por o que tamién se les gosa dar nombre «buixitars» u «buixosas».
Crosta.
Mata de buixo desarrollada en a uembra.
Una barda de buixos.
Buxo exposau a'l sol, con as fuellas que s'han tornau amarelliscas.
Detalle d'as fuellas.
A forma «buixo» (d'o latín <BUXUS) ye a sola forma reconoixida pa representar este fitonimo en a Propuesta Ortografica de l'Academia de l'Aragonés,[1] en a que s'indica que as formas graficas «buxo» (/'buʃo/) y «bucho» (/'butʃo), que en a propuesta grafica de 1987 gosaba representar a ixas dos variants foneticas patrimonials, no s'emplegarán ya, tot asumindo-se que quedan incluidas en as posibilidatz de pronunciación de a forma grafica «buixo».
A nivel fonetico y no grafico, a pronunciación /'buʃo/ («buxo») ye con diferencia a más emplegada por tot l'Alto Aragón, en rechistrando-se por toda una pantilla de lugars tanto en l'aria occidental, a on que sería más esperable a pronunciación sin a -i- semivocalica, como en a oriental y centro-oriental, en a que sí que i ye un caso atipico pus o regular ye que s'introduzca la dita -i debant de -x [iʃ]. Asinas, o lexicografo naturalista Rafel Vidaller en documenta uso en puestos por toda la Chacetania (Echo, Ansó, Botaya, etc.),[4] en o norte de l'Alto Galligo (Pandicosa y Sallent),[4] por tot o Sobrarbe (Bielsa, Plan, Torla, Sarvisé, a Espunya, Fanlo, Nerín, a Buerda, Tella),[4] en a Ribagorza aragonesofona (Torres, Campo, etc.),[4] en o Semontano de Balbastro (en Naval y Castillazuelo),[4] en a Plana de Uesca (Agüero y Ayerbe)[4] y en as Cinco Villas.
A forma /'buiʃo/ («buixo»), menos freqüent, s'ha documentau siempre en a zona más oriental de o dominio lingüistico de l'aragonés. Vidaller la ha documentau en Ribagorza (Benás, Sarler, Campo, Vilanova, Torres, Capella, Bisagorri, etc.) pero tamién en a Cinca Meya (en Fonz).[4] En Sobrarbe tamién diz que ye prou abundant, anque coexiste en a mayor parte d'a comarca, de forma minoritaria, con as formas /'buʃo/ y /'butʃo/. Se diz /'buiʃo/, d'alcuerdo con Vidaller, en Fanlo y en Vio;[4] todas dos en a val de Vio.
A forma con cheada, /'butʃo/ («bucho»), acunyada por hipercorrección castellanizadera, se documenta en una gran cantidat de localidatz en as que historicament s'ha parlau aragonés y en belaltros en os que encara se i parla. Vidaller da como puestos de referencia Buerba en a val de Vio y Fraixén en a val de Broto en Sobrarbe, Alquezra, Nocito y Radiquero d'entre belaltros en o Semontano de Balbastro, Luesia y Longars en as Cinco Villas, etc. pero s'ha de manifestar que a distribución d'ista forma, en l'actualidat, ye muito más cheneral.
D'entre todas as formas exposadas, a sobén dos u más d'ellas se pueden sentir coexistindo en bells puntos cheograficos, y mesmo puede que un mesmo parlant en diga una u l'altra aleatoriament en a mesma conversa. En iste estau se puede sentir o suyo emplego actual, p. ex, en l'Aínsa, a Buerda, Escalona y totz os lugars en a redolada, en a val d'a Cinca en Sobrarbe, en os que predominantement se diz «bucho» en l'actualidat, pero ocasionalment tamién se deixa sentir a forma «buxo» u dica «buixo», en estando ista zaguera la que muitos consideran más «antiquada» y «basta», cosa que, como han gosau sinyalar muitos autors, tamién puede significar que sia la más chenuinament aragonesa.
Os buixos (pronunciau /'buʃo/, /'butʃo/ u /'buiʃo/; scientificament Buxus) son un chenero de plantas perennifolias en a familia d'as buixacias. Habitualment tienen porte arbustivo, anque existe exemplars de bellas especies que gosan arribar a porte arborio.
En a Peninsula Iberica, a especie más representativa d'o chenero ye Buxus sempervirens, que ye silvestre en buena cosa de a cheografía, y forma poblacions importants en as sierras como os Pireneus.
Зеленика (науч. Buxus) е род од околу 70 видови во семејството Зеленики (Buxaceae).
Зелениката води поткло од западна и јужна Европа, југозападна, јужна и источна Азија, Африка, Мадагаскар, најсеверна Јужна Америка, Средна Америка, Мексико и Карибите, со тоа што најголемиот број видови се тропски или суптропски; само европските и некои азиски видови се отпорни на мраз. Центри на диверзитет наоѓаме во Куба (околу 30 вида), Кина (17 вида) и Мадагаскар (9 вида).
Ова се бавнорастечки зимзелени грмушки и мали дрва, кои растат до висина од 2-12 м (ретко до 15 м). Листовите се спротиставени, заоблени, ланцеолатни и кожести; кај највеќето видови се мали, со должина од 1,5-5 см и широчина од 0,3-2,5 см, но долги и до 11 см и 5 см во ширина кај B. macrocarpa. Цветовите се мали и жолтозелени, со обата пола на едно растение. Плодовите се мали капсули долги по 0,5-1,5 см (до 3 см кај B. macrocarpa) и содржат по неколку мали семиња.
Родот се дели на три генетски посебни отека, секој од различен регион - еден од Евроазија, друг од Африка (соврен северозападна Африка) и Мадагаскар, и трет од Америка. Африканските и американските отсеци се генетски посродни од евроазискиот отсек (Балтазар и др., 2000).
Зелениките често се користат како жива ограда и во украсно поткастрување, а цврстото дрво (наречено „шимшир“) е особено вреднувано за дрворез и дрвени печати за печатење. Фактот што цветовите се незабележителни значи дека растението се одгледува за листовите. Зелениката особена примена наоѓа кај живата ограда, украсното поткастрување, и лавиринти во формални градини. Ако ѝ се даде време, живата ограда може да порасне огромна. Меѓутоа често се кастри во мал формат, како кај познатите градини на Виландрискиот дворец во Франција.
Скопската населба Зелениково е именувана по ова растение, заради неговото изобилие во тоа подрачје.
Зелениката традиционално се користела за израборка на белите шаховски фигури.
Зеленика (науч. Buxus) е род од околу 70 видови во семејството Зеленики (Buxaceae).
Зелениката води поткло од западна и јужна Европа, југозападна, јужна и источна Азија, Африка, Мадагаскар, најсеверна Јужна Америка, Средна Америка, Мексико и Карибите, со тоа што најголемиот број видови се тропски или суптропски; само европските и некои азиски видови се отпорни на мраз. Центри на диверзитет наоѓаме во Куба (околу 30 вида), Кина (17 вида) и Мадагаскар (9 вида).
Ова се бавнорастечки зимзелени грмушки и мали дрва, кои растат до висина од 2-12 м (ретко до 15 м). Листовите се спротиставени, заоблени, ланцеолатни и кожести; кај највеќето видови се мали, со должина од 1,5-5 см и широчина од 0,3-2,5 см, но долги и до 11 см и 5 см во ширина кај B. macrocarpa. Цветовите се мали и жолтозелени, со обата пола на едно растение. Плодовите се мали капсули долги по 0,5-1,5 см (до 3 см кај B. macrocarpa) и содржат по неколку мали семиња.
Родот се дели на три генетски посебни отека, секој од различен регион - еден од Евроазија, друг од Африка (соврен северозападна Африка) и Мадагаскар, и трет од Америка. Африканските и американските отсеци се генетски посродни од евроазискиот отсек (Балтазар и др., 2000).
Чесæ кæнæ бза, быза,[1] æфсæнбæлас[2] (дыгуронау сенсерæ[3] кæнæ сенсери[4], лат. Buxus, уырыс. Самшит) у æнусонцъæх бæлæсты мыггаг.
Кавказы зайы Колхидæйы чесæ (Buxus colchica).
Чесæ кæнæ бза, быза, æфсæнбæлас (дыгуронау сенсерæ кæнæ сенсери, лат. Buxus, уырыс. Самшит) у æнусонцъæх бæлæсты мыггаг.
Кавказы зайы Колхидæйы чесæ (Buxus colchica).
Чэще́й (лат-бз. Búxus) — лӀэужьыгъуэ зыбжанэу гуэшыжа, гъэмахуи щӀымахуи зи тхьэмпэхэр щхъуантӀэу езыхьэкӀ жыг цӀыкӀу лъэпкъыгъуэщ. Дунем чэщей лӀэужьыгъуэ 30-м нэс тетщ. Ди къэралым езыр-езыру лӀэужьыгъуищ къокӀ.
Абыхэм ящыщ тӀум ди хэгъуэгухэм уащыхуозэ лат-бз. Buxus hyrcana Pojark, лат-бз. Buxus colchica Pojark зи гугъ екӀуэкӀ чэщей лӀэужьыгъуитӀыр я теплъэкӀэ зэщхьщ — я пхъафэр щхъуафэщ е щхъуэ-гъуэплъыфэщ, цӀафтэщ, я тхьэмпэхэр хъурей-кӀыхьщ, къурэщ, цы ятеткъым. Зы гъэм и кӀуэцӀкӀэ къадидз къудамэхэр щхъуантӀэщ, банэ цӀыкӀу щатет къохъу. Гъатхэм цӀыкӀу щхьэкӀэхэм къапидзэ гъагъэхэр гъуэжьыфэщ. Бжьэм фо къыхах.
Чэщей пхъэр быдэ дыдэщ, абы адыгэхэм Ӏэмэпсымэ зэмылӀэужьыгъуэхэр (гущэ, шэнт, матэ, шынакъжьей, бжэмышх хуэдэхэр) къыхащыкӀ. Хъыбархэм къахуокӀ зэуэлӀхэм чэщейм и пхъэм фочышэ къыхащӀыкӀыу щытауэ.
Чэщейхэр къыщокӀ Шапсыгъым, Убыхым, уеблэмэ чэщей мэзхэри щыӀэщ.
Чэще́й (лат-бз. Búxus) — лӀэужьыгъуэ зыбжанэу гуэшыжа, гъэмахуи щӀымахуи зи тхьэмпэхэр щхъуантӀэу езыхьэкӀ жыг цӀыкӀу лъэпкъыгъуэщ. Дунем чэщей лӀэужьыгъуэ 30-м нэс тетщ. Ди къэралым езыр-езыру лӀэужьыгъуищ къокӀ.
Абыхэм ящыщ тӀум ди хэгъуэгухэм уащыхуозэ лат-бз. Buxus hyrcana Pojark, лат-бз. Buxus colchica Pojark зи гугъ екӀуэкӀ чэщей лӀэужьыгъуитӀыр я теплъэкӀэ зэщхьщ — я пхъафэр щхъуафэщ е щхъуэ-гъуэплъыфэщ, цӀафтэщ, я тхьэмпэхэр хъурей-кӀыхьщ, къурэщ, цы ятеткъым. Зы гъэм и кӀуэцӀкӀэ къадидз къудамэхэр щхъуантӀэщ, банэ цӀыкӀу щатет къохъу. Гъатхэм цӀыкӀу щхьэкӀэхэм къапидзэ гъагъэхэр гъуэжьыфэщ. Бжьэм фо къыхах.
Чэщей пхъэр быдэ дыдэщ, абы адыгэхэм Ӏэмэпсымэ зэмылӀэужьыгъуэхэр (гущэ, шэнт, матэ, шынакъжьей, бжэмышх хуэдэхэр) къыхащыкӀ. Хъыбархэм къахуокӀ зэуэлӀхэм чэщейм и пхъэм фочышэ къыхащӀыкӀыу щытауэ.
Чэщейхэр къыщокӀ Шапсыгъым, Убыхым, уеблэмэ чэщей мэзхэри щыӀэщ.
Шамшод (форсӣ: شمشاد), шимшод (лот. Búxus) — як ҷинси бутта ё дарахтони хурди ҳамешасабзеро аз оилаи шамшодҳо гӯянд.
Баргаш думчакӯтоҳ, гулаш майдаи бегулбарг. Мевааш ғӯзаи сеқирраи тухмдор, тухмаш сиёҳи байзашакл.
Ҳама намуд ва навъҳои мазрӯи шамшод барои сабзкорӣ аҳамияти калон доранд. Махсусан шамшоди ҳамешасабз (Buxus sempervirens) дар Тоҷикистон хеле маъмул гаштааст. То 1 м қад мекашад. Дар шароити кӯҳистон хуб нашъунамо меёбад, дарахти сояпарвард буда, соле то 5 см қад мекашад. Зимистон баргҳояш бури сурхтоб мешаванд.
Шамшодро аз тухм, қаламча ва реша, зиёд мекунанд. Шамшод (махсусан навъҳои сояпарвард) 500—600 сол умр мебинад.
Пӯстлох ва баргаш алклоиди буксин дорад. Ҷӯшоби реша, барг ва пӯслохи шамшодро табибони халқӣ чун доруи исҳоловар ва арақрон истифода мекунанд. Инчунин пӯстлохи шамшодро барои ранг кардани тибит ба кор мебаранд. Чуби шамшод сахт буда, дар кори харротӣ, кандакорӣ, ҳаккокӣ ва барои тайёр кардани маснуоти гуногун (моку, шона, ҷадвал, табақча, коса ва ғ.) қимати баланд дорад. Абӯисҳоқи Атъима гуфтааст:
Чӣ шева мекунад оби набот бо дили мо,
Ки бар табақчаи шамшоду косаи ҳалабист,
Бино бар додаҳои вебгоҳи The Plant List, ҷинс шомили 104[2] намуд мебошад.
Шамшод (форсӣ: شمشاد), шимшод (лот. Búxus) — як ҷинси бутта ё дарахтони хурди ҳамешасабзеро аз оилаи шамшодҳо гӯянд.
Buxus is a genus of about seventy species in the family Buxaceae. Common names include box or boxwood.[1][2][3]
The boxes are native to western and southern Europe, southwest, southern and eastern Asia, Africa, Madagascar, northernmost South America, Central America, Mexico and the Caribbean, with the majority of species being tropical or subtropical; only the European and some Asian species are frost-tolerant. Centres of diversity occur in Cuba (about 30 species), China (17 species) and Madagascar (9 species).
They are slow-growing evergreen shrubs and small trees, growing to 2–12 m (rarely 15 m) tall. The leaves are opposite, rounded to lanceolate, and leathery; they are small in most species, typically 1.5–5 cm long and 0.3–2.5 cm broad, but up to 11 cm long and 5 cm broad in B. macrocarpa. The flowers are small and yellow-green, monoecious with both sexes present on a plant. The fruit is a small capsule 0.5–1.5 cm long (to 3 cm in B. macrocarpa), containing several small seeds.
The genus splits into three genetically distinct sections, each section in a different region, with the Eurasian species in one section, the African (except northwest Africa) and Madagascan species in the second, and the American species in the third. The African and American sections are genetically closer to each other than to the Eurasian section.[4]
Box plants are commonly grown as hedges and for topiary.
In Britain and mainland Europe, box is subject to damage from caterpillars of Cydalima perspectalis which can devastate a box hedge within a short time. This is a recently introduced species first noticed in Europe in 2007 and in the UK in 2008 but spreading. There were 3 UK reports of infestation in 2011, 20 in 2014 and 150 in the first half of 2015.[5]
Owing to its fine grain it is a good wood for fine wood carving, although this is limited by the small sizes available. It is also resistant to splitting and chipping, and thus useful for decorative or storage boxes. Formerly, it was used for wooden combs. As a timber or wood for carving it is "boxwood" in all varieties of English.
Owing to the relatively high density of the wood, boxwood is often used for chess pieces; unstained boxwood for the white pieces, and stained ('ebonized') boxwood for the black pieces in lieu of ebony.[6]
The extremely fine endgrain of box makes it suitable for woodblock printing and woodcut blocks, for which it was the usual material in Europe. In the 16th century, boxwood was used to create intricate decorative carvings, including intricate rosary prayer beads. As of 2016, the largest collection of these carvings is at the Art Gallery of Ontario in Toronto.[7]
High quality wooden spoons have usually been carved from box, with beech being the usual cheaper substitute.
Due to its high density, resistance to chipping, and relatively low cost, boxwood has been used to make parts for various stringed instruments since antiquity.[8] It is mostly used to make tailpieces, chin rests and tuning pegs, but may be used for a variety of other parts as well. Other woods used for this purpose are rosewood and ebony.
Boxwood was a common material for the manufacture of recorders in the eighteenth century, and a large number of mid- to high-end instruments made today are produced from one or other species of boxwood. Boxwood was once a popular wood for other woodwind instruments, and was among the traditional woods for Great Highland bagpipes before tastes turned to imported dense tropical woods such as cocuswood, ebony, and African blackwood.[9]
Prior to the development of plastics, boxwood was important to a wide range of fields from engineering to arts, construction to cartography, due to its density and stability making it one of the best available materials for measurement scales and technical drawing rulers. Alternative materials of the era were ivory, paper, and metal. Disadvantages of ivory included that it would slightly shrink over time, the size and shape of blanks was limited by that of the tusk, and supply was limited. Paper was soft, difficult to use, and did not last long. Metal marked the surface it was being used on and increased expense.[10] Ebony was another dense and stable wood prized for drawing instruments but typically only if scales were not necessary; boxwood's light color contrasted much better with scales.
Devices made of boxwood included set squares, scale rulers, yardsticks, folding rulers, slide rules, Marquois scales, T-squares, protractors, and a wide range of other measuring, metering, and straight-edge devices and tools, as well as general functional items such as combs, weaving shuttles, etc.
A boxwood rule generally refers to a style of folding ruler with brass hinge(s).[11]
General Thomas F. Meagher decorated the hats of the men of the Irish Brigade with boxwood during the American Civil War, as he could find no shamrock.[12]
Buxus sempervirens 
Buxus sinica foliage 
Buxus henryi foliage 
Buxus wallichiana foliage and seed capsules 
Buxus sempervirens bark 
Buxus sempervirens bark closeup Buxus is a genus of about seventy species in the family Buxaceae. Common names include box or boxwood.
The boxes are native to western and southern Europe, southwest, southern and eastern Asia, Africa, Madagascar, northernmost South America, Central America, Mexico and the Caribbean, with the majority of species being tropical or subtropical; only the European and some Asian species are frost-tolerant. Centres of diversity occur in Cuba (about 30 species), China (17 species) and Madagascar (9 species).
They are slow-growing evergreen shrubs and small trees, growing to 2–12 m (rarely 15 m) tall. The leaves are opposite, rounded to lanceolate, and leathery; they are small in most species, typically 1.5–5 cm long and 0.3–2.5 cm broad, but up to 11 cm long and 5 cm broad in B. macrocarpa. The flowers are small and yellow-green, monoecious with both sexes present on a plant. The fruit is a small capsule 0.5–1.5 cm long (to 3 cm in B. macrocarpa), containing several small seeds.
The genus splits into three genetically distinct sections, each section in a different region, with the Eurasian species in one section, the African (except northwest Africa) and Madagascan species in the second, and the American species in the third. The African and American sections are genetically closer to each other than to the Eurasian section.
Buxus es un género de plantas de la familia de las buxáceas, conocido vulgarmente como boj. Los bojes son unas 100 especies de arbustos y pequeños árboles de hoja perenne procedentes de Europa, Asia, África, Madagascar y Mesoamérica. La mayoría de las especies son tropicales o subtropicales. La más conocida, Buxus sempervirens, está bien adaptada al fresco clima continental europeo. Los focos de diversidad más importantes son Cuba, con unas 30 especies, China, con 17, y Madagascar, con 9 especies endémicas.
Los miembros de este género son arbustivos o arbóreos; alcanzan entre 2 y 12 m de altura. Las hojas son lanceoladas redondeadas, opuestas, coriáceas, de color verde oscuro. En la mayoría de las especies miden de 1,5 a 5 cm de longitud y 0,3 a 2,5 de ancho. B. macrocarpa alcanza los 11 x 5 cm. Poseen flores monoicas, con ambos sexos presentes en el mismo ejemplar, poco vistosas. El fruto es una cápsula marrón o gris, de 0,5 a 1,5 cm de longitud, normalmente coriácea, que contiene numerosas semillas.
Los estudios genéticos indican que el género se divide en tres secciones bien distintas, demarcadas regionalmente: una en Eurasia y el noreste africano, otra en el resto de África y Madagascar, y una tercera en América. Las dos últimas están más estrechamente relacionadas entre sí que con la primera.
Normalmente se utiliza la corteza y las hojas. Está indicado en problemas de vesícula biliar, estreñimiento (para lo cual se debe regular bien la dosis) y también se utiliza como antiséptico externo, estando especialmente recomendado en afecciones de los cabellos. Las hojas sirven para preparar compresas o baños para tratar dolores reumáticos y erupciones cutáneas. Sólo debe administrarse bajo control y supervisión médica porque posee importantes efectos secundarios.
Las plantas del género Buxus presentan pseudoalcaloides tipo esteroidal, tales como la buxabenzacina, semperviramidina, buxabenzacinina, buxabenzamidienina, buxabenzamidina, buxadienina, buxafuranamida, buxahejramina, buxahejrina, buxaheptalactona, buxahyrcanina, buxakarachiamina, buxakashmiramina, buxalfina, buxalfol, buxalinas, buxalongifolamidina, buxalongifolina, buxalfina, buxaltinas, buxaminas, buxaminoles A-I, buxaminona, buxanaldinina, buxandonina, buxandrinas, buxaninas, buxanoldina, buxapapilinina, buxapapillosina, buxapapinolamina, buxapentalactona, buxaprogestina, buxacuamarina, buxarina, buxasamarina, buxatenona, buxatina, buxazidinas, buxazina, buxbarbarina K, buxbodinas, buxdeltina, buxeno, buxenina, buxenona, buxepidina, buxeridinas, buxetina, buxhircamina, buxidieninas, buxidinas, buxifoliadinas A-H, buxifolina, buxifoliósidos, buxipinas, buxiraminas, buxitieninas, buxizina, buxmicrofilinas A-K, buxociclamina A-I, buxodieninas, buxomegina, buxomelina, buxotrienina, buxpapamina, buxpiinas, buxrugulosamina, buxtauinas, buxuletina y Buxupapina[2][3][4][5][6][7][8]
El género fue descrito por Carlos Linneo y publicado en Species Plantarum 2: 983. 1753.[1] La especie tipo es: Buxus sempervirens
Buxus: nombre genérico que deriva del griego antiguo bus, latinizado buxus, buxum que es nombre dado al boj.[9]
Buxus sempervirens, el boj común
.JPG)
.jpg)
.jpg)
Karte mit allen verlinkten Seiten: 
.jpg)
|trad= ignorado (ayuda); Falta la |url= (ayuda) (Rehder & E.H.Wilson) M.Cheng, Fl. Reipubl.[10] (黄杨/黃楊) var. insularisBuxus es un género de plantas de la familia de las buxáceas, conocido vulgarmente como boj. Los bojes son unas 100 especies de arbustos y pequeños árboles de hoja perenne procedentes de Europa, Asia, África, Madagascar y Mesoamérica. La mayoría de las especies son tropicales o subtropicales. La más conocida, Buxus sempervirens, está bien adaptada al fresco clima continental europeo. Los focos de diversidad más importantes son Cuba, con unas 30 especies, China, con 17, y Madagascar, con 9 especies endémicas.
Pukspuu (Buxus) on pukspuuliste sugukonda arvatud taimeperekond.
Eestis on tuntud harilik pukspuu (Buxus sempervirens).
Ezpela (Buxus sp.) Buxaceae familiako zuhaitz mota bat da.
Buxus acuminata
Buxus aneura
Buxus austro-yunnanensis
Buxus balearica
Buxus bartletii
Buxus bodinieri
Buxus brevipes
Buxus calcarea
Buxus capuronii
Buxus cephalantha
Buxus citrifolia
Buxus cochinchensis
Buxus colchica
Buxus crassifolia
Buxus ekmanii
Buxus excisa
Buxus hainanensis
Buxus harlandii
Buxus hebecarpa
Buxus henryi
Buxus heterophylla
Buxus hildebrantii
Buxus humbertii
Buxus hyrcana
Buxus ichangensis
Buxus imbricata
Buxus itremoensis
Buxus lancifolia
Buxus latistyla
Buxus linearifolia
Buxus lisowskii
Buxus macowanii
Buxus macrocarpa
Buxus macrophylla
Buxus madagascarica
Buxus megistophylla
Buxus mexicana
Buxus microphylla
Buxus mollicula
Buxus monticola
Buxus moratii
Buxus muelleriana
Buxus myrica
Buxus natalensis
Buxus obtusifolia
Buxus olivacea
Buxus papillosa
Buxus pilosula
Buxus portoricensis
Buxus pubescens
Buxus pubiramea
Buxus rabenantoandroi
Buxus rheedioides
Buxus rivularis
Buxus rolfei
Buxus rugulosa
Buxus rupicola
Buxus sempervirens
Buxus sinica
Buxus stenophylla
Buxus vahlii
Buxus wallichiana
Euskal Herrian oso erabilia da zuhaixka honen zura, batez ere, euskal pilotako pilotak egiteko. Pilota hauen erdigunea, ezpel zurezko esferatxo batek osatzen du.
Puksipuut eli koiranpensaat (Buxus) [1] on noin 70 lajia käsittävä suku puksipuukasvien (Buxaceae) heimossa. Ne ovat ainavihreitä pensaita tai pieniä puita. Lajeja kasvaa luonnonvaraisena Euroopan länsi- ja eteläosissa, Aasian lounais-, etelä- ja itäosissa, Afrikassa, Etelä-Amerikan pohjoisimmassa osassa, Keski-Amerikassa ja Meksikossa. Suurin osa lajeista kasvaa trooppisilla tai subtrooppisilla alueilla.
Suomessa on kasvatettu perinteisesti puksipuita lähinnä ruukussa ja talvehdittamalla ne valoisassa viileässä kellarissa. Talvehtiminen epäonnistuu liian lämpimässä ja kuivassa tilassa.
Puksipuut viihtyvät puolivarjossa ja auringossa ja ne vaativat keskimääräisen kastelun ja lannoituksen. Juuristo on hyvin lähellä pintaa. Puita ei saa leikata liian myöhään kesällä, sillä uudet kehittyvät versot eivät tuolloin ehdi vahvistua ja "puutua" ennen talven tuloa. Useimmat talvikuolemat aiheutuvat kevätahavasta ja puksipuut vaativatkin tehokasta suojausta kevätauringon poltteelta. Keväällä kasvin herätessä talven jäljiltä sen juuristo saattaa olla yhä roudassa ja veden saanti mahdotonta. Puksipuun juuria kannattaa kastella haalealla vedellä lumien sulamisaikaan ja nopeuttaa siten roudan sulamista. Minkään lajikkeen talvenkestävyyttä ei voida taata edes eteläisimmässä Suomessa.
Puksipuiden hienosyinen puuaines on suosittua puutöissä ja soittimien osina.
Puksipuut eli koiranpensaat (Buxus) on noin 70 lajia käsittävä suku puksipuukasvien (Buxaceae) heimossa. Ne ovat ainavihreitä pensaita tai pieniä puita. Lajeja kasvaa luonnonvaraisena Euroopan länsi- ja eteläosissa, Aasian lounais-, etelä- ja itäosissa, Afrikassa, Etelä-Amerikan pohjoisimmassa osassa, Keski-Amerikassa ja Meksikossa. Suurin osa lajeista kasvaa trooppisilla tai subtrooppisilla alueilla.
Suomessa on kasvatettu perinteisesti puksipuita lähinnä ruukussa ja talvehdittamalla ne valoisassa viileässä kellarissa. Talvehtiminen epäonnistuu liian lämpimässä ja kuivassa tilassa.
Buxus
Buxus (les buis) est un genre de plantes dicotylédones de la famille des Buxacées qui regroupe environ 90 espèces originaires de tous les continents (distribution intercontinentale disjointe), présentes principalement dans les régions tropicales et subtropicales. Il s'agit de petits arbres ou d'arbustes à feuilles opposées persistantes. Certaines espèces exhalent une odeur caractéristique qui pourrait être due à un composé contenant un groupement thiol, le 4-méthyl-4-sulfanylpentan-2-one (4MSP), également identifié dans le sauvignon[1].
Les principaux centres de diversification du genre se trouvent à Cuba et en Chine. Seules quelques espèces asiatiques et européennes peuvent résister au gel. Deux espèces sont indigènes en Europe. La première, le buis des Baléares (Buxus balearica), se trouverait encore à l'état sauvage en Andalousie. On en trouve quelques spécimens aux îles Baléares et en Sardaigne. L'autre espèce, très commune, le buis commun (Buxus sempervirens) se trouve dans toute l'Europe continentale et méditerranéenne. Buxus balearica, également appelé « buis de Port Mahon »[2], est peu utilisé en horticulture.
Le terme latin buxus est un emprunt au grec πύξος (puksos), de même signification[3]. Le mot gaulois pour le buis était sans doute *buxso-[4]. Le grec pyxis « boite de buis » est devenu buxita en latin vulgaire, Xe siècle), puis boiste (ancien français, XIIe siècle) et enfin boîte.
Son bois revêt un aspect brillant après polissage, ce qui en fait un matériau très utilisé en tabletterie, notamment pour faire des pièces d'échecs[5].
Le buis a été très utilisé pour la fabrication des instruments à vent de la famille des bois par les tourneurs dès le XVIe siècle en Europe, et en basse Normandie plus particulièrement (flûte, clarinette...).
Sculpture en buis
Sculpture en ronce de buis
Répliques de clarinette ancienne en buis
Pounchou : outil très simple pour enlever la gangue de l'épi de maïs, sculpté dans du buis
Matrice d'impression de billet de banque de la dynastie Song du Nord (960 – 1127)
Avérée depuis 2008 mais suspectée depuis 2005, venant d'Asie, la pyrale du buis envahit progressivement toute la France au départ de plusieurs foyers possibles dont l'Île-de-France et l'Alsace. La Belgique est touchée en 2017.
Sa chenille décime les populations de buis jusque parfois deux fois par an en dévorant les feuilles, ne laissant que les rameaux qui se dessèchent entraînant souvent la mort de l'arbuste.
Buxus sempervirens, le buis commun.
Selon Catalogue of Life (18 août 2015)[6] :
Selon GRIN (18 août 2015)[8] :
Selon ITIS (18 août 2015)[9] :
Selon The Plant List (18 août 2015)[10] :
Selon Tropicos (18 août 2015)[11] (Attention liste brute contenant possiblement des synonymes) :
Selon NCBI (18 août 2015)[12] :
Le numéro 37 du Journal des connaissances utiles relate en janvier 1896 une tradition des paysans du Morvan du soir de l'Épiphanie consistant à lire l'avenir de personnes présentes en interprétant les tribulations d'une feuille de buis placée sur un poêle chaud, celle-ci se gonflant et tournoyant un certain temps avant d'éclater.
Buxus
Buxus (les buis) est un genre de plantes dicotylédones de la famille des Buxacées qui regroupe environ 90 espèces originaires de tous les continents (distribution intercontinentale disjointe), présentes principalement dans les régions tropicales et subtropicales. Il s'agit de petits arbres ou d'arbustes à feuilles opposées persistantes. Certaines espèces exhalent une odeur caractéristique qui pourrait être due à un composé contenant un groupement thiol, le 4-méthyl-4-sulfanylpentan-2-one (4MSP), également identifié dans le sauvignon.
Les principaux centres de diversification du genre se trouvent à Cuba et en Chine. Seules quelques espèces asiatiques et européennes peuvent résister au gel. Deux espèces sont indigènes en Europe. La première, le buis des Baléares (Buxus balearica), se trouverait encore à l'état sauvage en Andalousie. On en trouve quelques spécimens aux îles Baléares et en Sardaigne. L'autre espèce, très commune, le buis commun (Buxus sempervirens) se trouve dans toute l'Europe continentale et méditerranéenne. Buxus balearica, également appelé « buis de Port Mahon », est peu utilisé en horticulture.
Os buxos son arbustos do xénero Buxus de follas perennes, da familia das Buxáceas, que pode atinxir unha altura ata de 5 ou 6 metros. Son plantas de crecemento ás veces moi lento, que pode vivir varios séculos. A especie que abunda en Galiza é o buxo común.
Hai dúas especies indíxenas en Europa. A primeira é Buxus balearica, ás veces chamado buxo de Maó, atópase aínda en estado salvaxe en Andalucía nas serras de Segura e Cazorla, así como nas Illas Baleares e Sardeña.
A outra especie, mellor coñecida, é o Buxus sempervirens, que se estende desde Marrocos a Portugal e a Galiza, pasando polo Norte de España e Francia, ata Alemaña, Inglaterra, Luxemburgo e Suíza. Debeu formar parte da flora belga ata o século pasado, pero nunca o formou da de Italia (a pesar dos textos de Plinio o Vello e doutros autores antigos). Atópase nos Balcáns (antiga Iugoslavia, Grecia, Kosovo etc.) ata Bulgaria e Suroeste de África.
Produce en primavera flores axilares, abrancuxadas, de pequeno tamaño, sen interese decorativo, mais apreciadas polas abellas.
A súa madeira, compacta, dura, flexible e duradeira, foi moi demandada e empregada para elaborar ferramentas. Tamén se utiliza na elaboración da gaita galega.
Nos xardíns o buxo emprégase a miúdo a xeito de sebe, mesmo tallado e en figuras. É a base da chamada arte topiaria.
O contacto co zume de buxo pode provocar irritacións cutáneas. A cortiza, as follas e os froitos son tóxicas e a súa inxesta pode, en fortes doses, provocar vómitos, vertixes, tremores e parálise espiñal.
.
O buxo padece o ataque do fungo Pseudometria rousseliana, que produce o chamado cancro do buxo, caracterizado por manchas de cor rosada ou vermella en follas e pólas; diminúe marcadamente o vigor da planta e pode aínda chegar a matala. Utilízanse preparados de cobre para combatelo.
Outros fungos que o afectan son o Mycosphaerella patouillardi, que provoca a caída das follas, manifestándose con pintas brancas persistentes. O Phyllosticta buxina produce síntomas similares á cancrose dos cítricos e o Phytophthora cinnamomi afecta a raíz de maneira incurábel.
Dende 2014, os buxos de Galiza vénse afectados pola avelaíña do buxo (Cydalima perspectalis), un insecto de orixe asiática cuxas eirugas aliméntanse masivamenta das follas do arbuto até causar a súa morte.
Buxus sempervivens
Os buxos son arbustos do xénero Buxus de follas perennes, da familia das Buxáceas, que pode atinxir unha altura ata de 5 ou 6 metros. Son plantas de crecemento ás veces moi lento, que pode vivir varios séculos. A especie que abunda en Galiza é o buxo común.
Šimšir (lat. Buxus), Rod otrovih zimzelenih grmova iz porodice šimširovki. Pripada joj devedesetak vrsta[1]. U Hrvatskoj raste vrsta vazdazeleni šimšir, nazivan i šimšir pitomi, zelenika, pušpan, obično nazivan jednostavno šimšir.[2]
Šimšir (lat. Buxus), Rod otrovih zimzelenih grmova iz porodice šimširovki. Pripada joj devedesetak vrsta. U Hrvatskoj raste vrsta vazdazeleni šimšir, nazivan i šimšir pitomi, zelenika, pušpan, obično nazivan jednostavno šimšir.
Buksowc[1][2] (Buxus) je ród ze swójby pušponowych rostlinow (Buxaceae).
Wobsahuje sćěhowace družiny:
Jeli sy jedyn z mjenowanych njedostatkow skorigował(a), wotstroń prošu potrjecheny parameter předłohi {{Předźěłuj}}. Podrobnosće namakaš w dokumentaciji.
Buksowc (Buxus) je ród ze swójby pušponowych rostlinow (Buxaceae).
Wobsahuje sćěhowace družiny:
balearski buksowc (Buxus balearica) małołopjenaty buksowc (Buxus microphylla) wšědny buksowc (Buxus sempervirens)Buxus (L., 1753) è un genere di piante appartenente alla famiglia delle Buxacee, presente in America centro-meridionale, Africa, Europa e Asia meridionale[2].
È un arbusto cespuglioso sempreverde, ramoso compatto con fusto, rami e legno giallastri, pianta moderatamente velenosa, foglie generalmente opposte picciolate o sessili, ellissoidali, coriacee di colore verde più o meno scuro e lucente, fiori monoici piccoli sessili, i frutti sono capsule coriacee con pochi semi oblunghi.
Si trova spontaneo in luoghi rocciosi, aridi anche calcarei, in Europa, Asia e Africa.
Lo stesso argomento in dettaglio: Specie di Buxus. Il genere Buxus è stato descritto per la prima volta nel 1753 da Linneo nel suo Species Plantarum come composto da tre sole specie[1]. Ad oggi, all'interno del genere Buxus ne sono invece incluse un centinaio[2].
Le specie maggiormente coltivate in Italia come piante ornamentali sono:
Richiedono terreno asciutto e sassoso, senza ristagni d'acqua, si moltiplica facilmente con la semina, o nelle varietà per via agamica con la divisione dei cespi o le talee, la regolare potatura deve essere prevista per dare la forma voluta alla pianta, soprattutto nei giardini all'italiana.
Come pianta ornamentale nei giardini per fitte siepi o nelle varietà nane per basse bordure, in vaso come alberelli dalla forma obbligata per decorare appartamenti e terrazzi; quasi indispensabile nei giardini all'italiana con varie fogge ottenute con l'arte topiaria.
Il legno di bosso, di colore giallastro e molto duro, è pregiato e di facile lavorabilità; viene utilizzato per lavori di ebanisteria, pezzi degli scacchi, bocce da gioco, intaglio, strumenti musicali e nel modellismo navale.
In forma di stecchi, il legno di bosso è ampiamente utilizzato in orologeria per la pulizia dei movimenti d'orologio.
Il bosso è utilizzato anche come pianta medicinale: vengono utilizzate le foglie e la corteccia che, per la presenza di alcaloidi e altre sostanze, hanno proprietà lassative, sudorifere, antireumatiche e febbrifughe.
Dal 2006 in Europa e dal 2010 anche in Italia è comparso un lepidottero importato accidentalmente dall'Asia, la piralide del bosso, che ha provocato ingenti danni, in particolare al genere Buxus[3].
Buxus (L., 1753) è un genere di piante appartenente alla famiglia delle Buxacee, presente in America centro-meridionale, Africa, Europa e Asia meridionale.
Buxus is een geslacht van planten uit de buxusfamilie (Buxaceae). De planten kunnen makkelijk gesnoeid worden en of zeer laag gehouden worden (in formele tuinen bijvoorbeeld), of juist hoog opgroeien en in een bijzondere vorm gesnoeid worden.
Buxus staat ook bekend onder de namen 'buksboom', 'bosseboom' en 'palmboompje'. Soms wordt de naam 'palm' gebruikt. Buxus heeft niets met palmen te maken. Van buxus, meer bepaald Buxus sempervirens, wordt vaak ten onrechte aangenomen dat die een mediterrane oorsprong heeft. Daarom wordt vaak, eveneens ten onrechte, geloofd dat buxus van een zonnige, droge standplaats houdt.
Buxus komt voor in Midden-Amerika en Venezuela, Azië, Afrika (inclusief Madagaskar), en Europa. Buxus sempervirens, de meest gebruikte soort, komt in Europa en Turkije in het wild voor. Buxus balearica, die ook weleens in de tuinen wordt aangeplant, komt van Majorca, Sardinië, Andalusië en uit delen van Noord-Afrika. Deze soort is eerder mediterraan dan Buxus sempervirens, die van nature in West-Europese wouden voorkomt. Desondanks komt ook Buxus balearica vooral voor op de noordflanken van de heuvels, en vermijdt daarmee de grootste hitte. Andere soorten die men vrij gemakkelijk in de handel verkrijgt zijn de Oost-Aziatische Buxus microphylla, Buxus microphylla var. japonica en de gelijkaardige (of identieke?) Buxus harlandii. Al deze soorten hebben een voorkeur voor een licht beschaduwde plaats met voldoende bodemvochtigheid. Hitte wordt in het algemeen slecht getolereerd. Buxus is een kalkminnende plant, maar belangrijker dan kalk is een luchtige bodem.
Het aantal verschillende soorten buxus is onduidelijk; schattingen daarvan lopen sterk uiteen: van dertig tot wel negentig. Deze grote onzekerheid is mede te wijten aan onduidelijke beschrijvingen door de ontdekkers. Zo is Léveillé berucht om zijn wazige beschrijvingen van door hem in China ontdekte buxussoorten. Bovendien lijkt het erop dat enkele soorten meerdere keren opnieuw beschreven en benoemd werden door onderzoekers uit verschillende landen (Frankrijk, Engeland, Duitsland). Onderzoekers lijken daarbij onvoldoende kritisch te zijn geweest en hebben zich te weinig gebaseerd op levend materiaal ter plaatse. Ook heeft ten minste één ontdekker een Ilex als Buxus beschreven. De variabiliteit in bladgrootte en groeivorm binnen eenzelfde soort kan bij buxus overigens mede oorzaak zijn van dergelijke fouten. In elk geval lijkt het waarschijnlijk dat het aantal Chinese soorten veel kleiner is dan vaak wordt aangenomen en dat dus het werkelijke aantal soorten aanmerkelijk minder zal zijn dan negentig. Mogelijk geldt dit ook ten aanzien van de schijnbare rijkdom aan Cubaanse soorten.
Ook de geschiedenis van deze plant geeft aanleiding tot verwarring. De klassieke botanici Theophrastos en Plinius de Oudere, schrijven over 'puxos' en 'buxus'. Opvallend genoeg deed Dioscorides, die oorspronkelijk als een belangrijker botanicus werd beschouwd dan Plinius de Oudere, het niet. Plinius de Jongere beschrijft in twee brieven het gebruik van "buxus" in zijn tuin. Soms werd voor het woord "buxus" ook wel "buxeus" gebruikt. In geen enkel geval wordt duidelijk welke plant deze schrijvers bedoelden. De uitvinding van de schaar met een centraal draaipunt dateert vermoedelijk van de veertiende eeuw. Natuurlijk bestonden er reeds lang schaapscheerdersscharen, maar hiermee buxushagen en topiary-vormen snijden is uitermate vermoeiend. Er wordt door hedendaagse botanici aanvaard dat buxus in Italië toen niet voorkwam - met uitzondering misschien van Ligurië (dat etymologisch met 'liguster' verwant is). Nochtans liggen deze oude schriften aan de basis van het daadwerkelijk invoeren van de echte "buxus" in de Franse tuinen omdat men de oude Romeinse tuinen, of wat men zich als Romeinse tuinen voorstelde, wilde imiteren. In dit verband is de invloed van Leon Battista Alberti (1404-1472), architect, Latijnkenner en (zoals Theodorus Gaza) bibliothecaris van paus Nicolaas V (1447-1455), niet te onderschatten. Hier moet men bovendien Claude Mollet noemen die, moe van het jaarlijkse uitwisselen van bevroren mirte (Myrtus communis), besloot daarvoor de in Frankrijk inheemse buxus sempervirens te gebruiken. Voordien werd buxus, naast sevenboom, hulst en taxus, gebruikt in de Duitstalige landen onder meer als onheilwerende, duivelverdrijvende, lustremmende en zelfs geneeskrachtige plant als we Hieronymus Bock (1489-1554) mogen geloven. Voor hem had Hildegard van Bingen (1098-1179) reeds over de geneeskrachtige werking van buxus geschreven. Maar de overtuiging dat in hagen geschoren buxus typisch was voor middeleeuwse kloostertuinen is op niets gebaseerd.
In de Katholieke Kerk wordt Palmzondag vanouds gevierd met de zegening van palmtakken aan het begin van de H. Mis. In noordelijker streken worden deze vanwege het klimaat bijna altijd vervangen door buxustakjes. Bij het begin van de misviering zegent de priester de palmtakken met wijwater. Na de zegening volgt dan een processie met gezangen die herinneren aan het volk dat "Hosanna" riep en Jezus met gejuich in Jeruzalem binnenhaalde.
Vermoedelijk was de ontbossing in Europa als gevolg van de scheepsbouw en nadien van de industrialisatie een verschijnsel dat het gebruik van palm versterkt heeft: na ontbossing wast ze goed aan, en ze is zeer gemakkelijk te stekken. Waarschijnlijk maakte ‘buxus’ dan ook snel deel uit van een normale tuinapotheek.
Nog vroeger werd over “buxus” geschreven als middel tegen ziektes. Recepten tegen schurft, jicht en ogenlijden vindt men al bij Hildegard von Bingen (1098-1179). Maar een verwittiging is hier op zijn plaats: dekte het woord “buxus” bij Hildegard de echte buxus? In Frankrijk werd buxus voorgeschreven bij een typisch Frans lijden: “leverluiheid” en tegen griep en zelfs als haargroeimiddel die de haren rood of geel maakte (Fuchs 1549 en 1558). Dit laatste werd ook in Italië beweerd. Fuchs en Matthioli (1653) gingen een stap verder en vertelden dat een boerin eruitzag als een apin nadat ze buxusextract had gebruikt. Vanaf de 16e eeuw werd ook ‘buxus’ als middel tegen syfilis ingezet. Tegen tandpijn en buikpijn werd in Frankrijk buxussap gebruikt. Lobelius (1570) beweerde zelfs dat hij iemand had zien genezen van pokken door buxus! Durante (1576) en Dodoens (1618) beweren dat buxussap helpt bij slangenbeten. Vreemd genoeg zei Fuchs (1549) voordien dat slangen zelf buxussap nemen bij een verwonding.
In de hedendaagse Italiaanse 'fytotherapie' is de lijst van ziektes die behandeld zouden kunnen worden met onder meer buxusextracten zeer lang.
In Engeland worden nu nog paarden behandeld met een handvol buxusbladeren in het hooi zodat parasieten (Hypoderma en Gastrophilidae) bestreden worden. Doch schijnen 750 gram buxusbladeren dodelijk te zijn voor paarden en er wordt gezegd dat zwijnen bij een test stierven. Aan de Kaspische zee wordt beweerd dat buxus giftig is voor kamelen en in Duitsland zegt men dat dit voor runderen geldt. De dodelijke dosis zou bij een hond 0,8 gram buxin zijn. Maar blijkbaar is nog nergens een geval bekend dat een mens aan een ingenomen buxusmiddel gestorven is. De plantkundigen uit de 16e en 17e eeuw en later werden gezien als geloofwaardige wetenschappers. Het is daarom niet te verwonderen dat in Frankrijk nog steeds buxusbladeren gekookt worden en dat dit brouwsel, dat een afstotelijke smaak heeft, tegen griep en andere ongemakken ingenomen wordt. Doch deze wetenschappers vertelden ook andere dingen: „Want Bucxboom (sic) is niet alleen quaet voor de hersenen ingenomen maar selfs de vruchten daer van die nochtans niet seer en sterck en riecken zijn schadelick“ verwittigt Dodoens (1618) in zijn Cruydtboeck. En voegt erbij dat zij bedrogen worden die buxusmiddeltjes nemen tegen syfilis. Dezelfde wetenschapper beweert dat buxus „door sijnen vuylen Stanck de lucht bederft“ en de duivel die zelf stinkt op de vlucht drijft. Ook vleselijke lusten werden geremd. In de landbouw gebruikte men buxus om mollen te verdrijven: op drie hoeken van een veld stak men gewijde buxustakjes in de grond. Langs de vierde hoek verdwenen de mollen, volgens Belgische boeren. In Zuid-Duitsland gebruikt men buxus als plantaardig tegenmiddel tegen negatieve aardstralen.
Het hout van Buxus sempervirens wordt palmhout genoemd, het is zo hard dat het volgens Plinius de Oudere het vuur trotseerde. Hij noemde het geschikt om schrijftabletten en andere kleine voorwerpen van te maken. Rond 1500 sneed men gebedsnoten en religieuze drieluiken uit buxushout.[1] Ook blaasinstrumenten zouden er toen al uit gemaakt zijn. Later werd het in Spanje gebruikt voor onder andere castagnetten en er werden kruisbeeldjes, schaakfiguren, rozenkransen, mesheften, kleine vorkjes en lepels van geproduceerd. Weefspoelen van palmhout werden vooral in Engeland gebruikt, daartoe importeerde men in de 19e eeuw duizenden tonnen buxushout uit de Kaukasus. Palmhout wordt onder andere ook gebruikt voor de staven in rondsels van windmolens.
In de baroktijd werden er in Nederland, Engeland, Frankrijk en Duitsland houtblaasinstrumenten uit palmhout vervaardigd. Vooral barokhobo's, traverso's en blokfluiten werden ervan gemaakt. Ook anno 2015 worden nog handgemaakte instrumenten uit deze - om de specifieke klank gewaardeerde houtsoort - vervaardigd. Deze instrumenten zijn vaak kopieën van originelen waarop nauwelijks nog gespeeld kan of mag worden. In Frankrijk, Nederland en in Duitsland worden ook nog blokfluiten van palmhout geproduceerd.
Buxus kent verscheidene ziektes. Het meest voorkomend en meest opvallend is de buxusvlo Psylla buxii. Bij aantasting door dit vliegend insect krullen de bladeren aan het einde van de twijgen zodanig dat het effect ietwat lijkt op spruitjes. Enkele variëteiten zijn blijkbaar gevoeliger dan anderen: vooral buxus ‘Vardar Valley’ en ook buxus ‘Greenpeace’ zijn zowat gepredestineerd om hieraan te lijden. Andere buxus wordt natuurlijk ook besmet. Er zijn chemische middelen in de handel om hiertegen op te treden. Maar snoei is wel effectiever. Bovendien wordt buxus die in de schaduw staat, niet of veel minder aangetast.
Rode spin (Eurytetrarynchus buxii) tast buxus aan als hij in de zon staat en dus vooral in warme zomers. Bij aantasting lijkt het blad zilverig door de vele kleine gaatjes die deze mijten in het blad boren. Tot acht generaties per jaar zijn mogelijk. Daarom is chemische bestrijding niet eenvoudig. Ook hier wordt buxus die in de schaduw groeit niet of slechts zeer licht aangetast.
De buxusgalmug (Monarthropalpus buxii) tast de bladeren van binnenuit aan. Larven van dit insect vreten van binnenuit het bladgroen. Aangetaste buxus wordt kaal omdat de bladeren afvallen. Opvallend is dat de aantasting het sterkst is in de volle zon. Vreemd genoeg wordt buxus 'Rotundifolia' zelden hieraan ziek.
De buxusmot (Cydalima perspectalis) komt oorspronkelijk uit Oost-Azië, maar komt door ongewilde introductie nu ook voor in Europa. Volgens onderzoek van de Universiteit van Bazel werd hij in 2006 in Europa geïntroduceerd via verpakkingshout van natuursteen uit Azië. Nadien ging de verspreiding snel vanuit Duitsland en Zwitserland naar de rest van Europa. Ook in België, Nederland, Groot-Brittannië en Frankrijk is de soort intussen aan een opmars bezig. De rupsen van buxusmotten zorgen voor veel schade aan de buxus, ze kunnen een struik volledig kaalvreten.
Door zijn urinegeur trekt buxus honden aan die hun merk erop sproeien. Hieraan gaan hele delen buxus kapot.
Er zijn ook nematoden bekend die de wortels vernietigen. Vermijden kan men de aantasting door de juiste bodem nl. luchtige grond. Hoge grondwaterstanden of natte gronden maken buxus kapot.
Zware taksterfte, veroorzaakt door de schimmel Cylindrocladium buxicola, is sinds enkele jaren aan een sterke opmars bezig. Eerste symptomen zijn donkerbruine tot zwarte vlekken op de bladeren en op de stengels. Vervolgens verdorren de bladeren, maar blijven nog enige tijd aan de plant hangen. Als er niet wordt ingegrepen, sterft de plant na enkele dagen volledig af, vooral onder vochtige omstandigheden. Er zijn tot op heden echter nog geen middelen gevonden die de schimmel volledig onder controle kunnen houden. Steeds meer en meer particulieren en openbare domeinen zoals kasteeltuinen worden het slachtoffer van deze agressieve schimmel.
Uit deze opmerkingen kan men afleiden in welke situatie buxus zich het best voelt. Namelijk uit de zon en in luchtige bodem zoals die onder meer ook voor rododendrons of azalea’s geschikt is. Echter, buxus heeft minder zure grond nodig en houdt zelfs van een kalkgift als de pH-waarde aan de lage kant is.
Buxus-sempervirens
Kasteel Alden Biesen met de Franse tuin
Buxuskwekerij
Buxus sempervirens rosmarinifolia
Bast van Buxus sempervirens var. arborescens
Buxus sempervirens var. arborescens
Zware taksterfte
Aantasting door de buxusmot
Buxus is een geslacht van planten uit de buxusfamilie (Buxaceae). De planten kunnen makkelijk gesnoeid worden en of zeer laag gehouden worden (in formele tuinen bijvoorbeeld), of juist hoog opgroeien en in een bijzondere vorm gesnoeid worden.
Buxus staat ook bekend onder de namen 'buksboom', 'bosseboom' en 'palmboompje'. Soms wordt de naam 'palm' gebruikt. Buxus heeft niets met palmen te maken. Van buxus, meer bepaald Buxus sempervirens, wordt vaak ten onrechte aangenomen dat die een mediterrane oorsprong heeft. Daarom wordt vaak, eveneens ten onrechte, geloofd dat buxus van een zonnige, droge standplaats houdt.
Buksbom (vitskapleg namn Buxus) er giftige (inneheld alkaloider), seintveksande, alltid grøne og vanlegvis små buskar i buksbomfamilien. Buksbom kan verte fleire hundre år gamal.
Buksbomslekta (Buxus) er en slekt i buksbomfamilien.
De er eviggrønne, sambu busker eller små trær. Unge kvister er firkantede, og bladene er motsatte og læraktige. Blomstene er små og enkjønnede; hunblomstene sitter alene, mens hannblomstene sitter flere sammen. Frukten er en tørr, tredelt kapsel med to svarte frø i hvert kammer.
Slekta er utbredt i Afrika, Amerika, Asia og Europa, og de fleste artene er tropiske. I Europa er det to arter, balearbuksbom (Buxus balearica) og buksbom (Buxus sempervirens). Ingen arter vokser vilt i Norge, men buksbom blir plantet i de mildeste strøkene.
Buksbomslekta (Buxus) er en slekt i buksbomfamilien.
De er eviggrønne, sambu busker eller små trær. Unge kvister er firkantede, og bladene er motsatte og læraktige. Blomstene er små og enkjønnede; hunblomstene sitter alene, mens hannblomstene sitter flere sammen. Frukten er en tørr, tredelt kapsel med to svarte frø i hvert kammer.
Slekta er utbredt i Afrika, Amerika, Asia og Europa, og de fleste artene er tropiske. I Europa er det to arter, balearbuksbom (Buxus balearica) og buksbom (Buxus sempervirens). Ingen arter vokser vilt i Norge, men buksbom blir plantet i de mildeste strøkene.
Bukszpan, gryszpan (Buxus L.) – rodzaj zimozielonych drzew i krzewów z rodziny bukszpanowatych. W obrębie rodzaju wyróżnia się od ok. 30[2][3] do ponad 100 gatunków[4], występujących głównie w obszarze klimatu tropikalnego i podzwrotnikowego Afryki Południowej, Ameryki Środkowej i Karaibów, kilka tylko gatunków występuje w obszarach klimatu umiarkowanego Azji i Europy[2]. Gatunkiem typowym jest Buxus sempervirens L.[5] – zarazem gatunek najczęściej uprawiany w Polsce[3].
Rodzaj Buxus należy do rodziny bukszpanowatych (Buxaceae), która jest rodziną siostrzaną dla rodziny Didymelaceae, wraz z nią należy do rzędu bukszpanowców (Buxales) stanowiącego jedną ze starszych linii rozwojowych dwuliściennych właściwych[1].
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa oczarowe (Hamamelididae Takht.), nadrząd Daphniphyllanae Takht. ex Reveal, rząd bukszpanowce (Buxales Takht. ex Reveal), podrząd Buxineae Engl., rodzina bukszpanowate (Buxaceae Dumort.), podrodzina Buxoideae Burnett, plemię Buxeae Rchb. (Dumort.) Dumort., podplemię Buxinae Müll.-Arg. in DC., rodzaj bukszpan (Buxus L.)[6].
Bukszpan, gryszpan (Buxus L.) – rodzaj zimozielonych drzew i krzewów z rodziny bukszpanowatych. W obrębie rodzaju wyróżnia się od ok. 30 do ponad 100 gatunków, występujących głównie w obszarze klimatu tropikalnego i podzwrotnikowego Afryki Południowej, Ameryki Środkowej i Karaibów, kilka tylko gatunków występuje w obszarach klimatu umiarkowanego Azji i Europy. Gatunkiem typowym jest Buxus sempervirens L. – zarazem gatunek najczęściej uprawiany w Polsce.
Buxus é um género botânico pertencente à família Buxaceae. É conhecida por buxo[1] ou buxeiro[2].
Krušpán (staršie: buxus, ľudovo: boleráz; lat. Buxus L.) je rod rastlín z čeľade krušpánovité (Buxaceae Dumort.).
Krušpán (staršie: buxus, ľudovo: boleráz; lat. Buxus L.) je rod rastlín z čeľade krušpánovité (Buxaceae Dumort.).
Şimşir, şimşirgiller (Buxaceae) familyasının Buxus cinsinden çalılara verilen ad.
Genel olarak çalı nadiren ağaççık formunda herdemyeşil bitkilerdir. Sürgünleri dört köşelidir. Yaprakları derimsi, tam kenarlı ve tüysüzdür. Gölgeye dayanıklı, yavaş büyüyen nemli besin maddelerince zengin toprakları tercih eder. Çok nadir de olsa ağaç formunda olabilir ve kuşüzümüne benzer meyveler verir. Sudan yoğun olan ender bitkilerden biridir. Doğal görünümü ve dayanıklılığından dolayı tahta kaşık oymacılığında tercih edilirler.
Şimşir, şimşirgiller (Buxaceae) familyasının Buxus cinsinden çalılara verilen ad.
Genel olarak çalı nadiren ağaççık formunda herdemyeşil bitkilerdir. Sürgünleri dört köşelidir. Yaprakları derimsi, tam kenarlı ve tüysüzdür. Gölgeye dayanıklı, yavaş büyüyen nemli besin maddelerince zengin toprakları tercih eder. Çok nadir de olsa ağaç formunda olabilir ve kuşüzümüne benzer meyveler verir. Sudan yoğun olan ender bitkilerden biridir. Doğal görünümü ve dayanıklılığından dolayı tahta kaşık oymacılığında tercih edilirler.
Виділяють три значних ареали:
Ареал самшитів постійно скорочується внаслідок вирубувань.
Самшити досить невибагливі рослини: вони ростуть на кам'янистих завалах, на узліссях лісів, у чагарникових хащах і темних листяних лісах. Дуже тіньовитривалі, але й теплолюбні. В природі живуть на слабокислих ґрунтах. Можуть підмерзати, особливо верхні нові паростки. Тому їх підстригають навесні. З самшиту створюють живоплоти, садячи рослини одна від одної на відстані 15-25 см. Іноді саджають в шаховому порядку, таким чином щільність загороді буде досить густа. Однак, через повільне зростання годиться для малих живоплотів або топіарних форм невеликих розмірів.
Листя — супротивне, від еліптичних до майже круглястих, цілокрайні, шкірясті.
Квіти — дрібні, однополі, в пазухових суцвіттях, ароматні.
Плоди — тригніздова коробочка, яка при достиганні розтріскується та розкидає чорне блискуче насіння.
Самшит — одна з найдавніших декоративних рослин, яку використовують для озеленення та в декоративному садівництві. Цінують за густу красиву крону, блискуче листя та здатність добре переносити стрижку, що дає створювати з них живоплоти та бордюри, а також вигадливі фігури, що довго зберігають форму.
Католики в країнах Західної Європи та православні християни Грузії прикрашають гілками самшиту свої помешкання на вербну неділю.
Chi Hoàng dương, tên khoa học Buxus, là một chi thực vật của khoảng 70 loài trong họ Hoàng dương (Buxaceae). Tên gọi chung của chúng là hoàng dương.
Các loài hoàng dương có nguồn gốc ở miền tây và miền nam châu Âu, miền tây nam, nam và đông châu Á, châu Phi, Madagascar, khu vực phía bắc Nam Mỹ, Trung Mỹ, México và Caribe, với phần lớn các loài sinh sống trong khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới; chỉ có các loài ở châu Âu và một số loài châu Á là chịu được lạnh. Trung tâm đa dạng có tại Cuba (khoảng 30 loài), Trung Quốc (17 loài) và Madagascar (9 loài).
Chúng là các cây bụi hay cây gỗ nhỏ thường xanh lớn chậm, cao khoảng 2–12 m (ít khi tới 15 m). Các lá mọc đối, hình từ tròn tới mũi mác, bóng mặt; ở phần lớn các loài lá khá nhỏ, thường dài 1,5–5 cm và rộng 0,3-2,5 cm, nhưng ở B. macrocarpa thì lá dài tới 11 cm và rộng 5 cm. Hoa nhỏ màu vàng lục, đơn tính cùng gốc (cả hoa đực lẫn hoa cái trên cùng một cây). Quả là loại quả nang nhỏ dài 0,5-1,5 cm (tới 3 cm ở B. macrocarpa), chứa vài hạt nhỏ.
Chi này được chia thành ba phân chi khác nhau về mặt di truyền, mỗi phân chi có mặt tại các khu vực khác nhau, với các loài Á-Âu ở một phân chi, các loài châu Phi (ngoại trừ các loài ở tây bắc châu lục này) và Madagascan thuộc phân chi thứ hai và các loài châu Mỹ thuộc phân chi thứ ba. Các loài châu Phi và châu Mỹ về mặt di truyền là gần gũi với nhau hơn các loài Á-Âu (Balthazar và ctv, 2000).
Hoàng dương nói chung được sử dụng làm hàng rào hay cây cảnh tạo hình, gỗ rất nặng của nó có giá trị trong chạm khắc gỗ và làm chữ in bằng gỗ trong in ấn. Hoa rất nhỏ của chúng có nghĩa là hoàng dương được trồng chủ yếu vì tán lá của chúng.
Buxus sempervirens
Lá Buxus sempervirens
Lá Buxus sempervirens
Chi Hoàng dương, tên khoa học Buxus, là một chi thực vật của khoảng 70 loài trong họ Hoàng dương (Buxaceae). Tên gọi chung của chúng là hoàng dương.
Các loài hoàng dương có nguồn gốc ở miền tây và miền nam châu Âu, miền tây nam, nam và đông châu Á, châu Phi, Madagascar, khu vực phía bắc Nam Mỹ, Trung Mỹ, México và Caribe, với phần lớn các loài sinh sống trong khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới; chỉ có các loài ở châu Âu và một số loài châu Á là chịu được lạnh. Trung tâm đa dạng có tại Cuba (khoảng 30 loài), Trung Quốc (17 loài) và Madagascar (9 loài).
Листья — супротивные, от эллиптических до почти округлых, цельнокрайные, кожистые.
Цветки мелкие, однополые, в пазушных соцветиях, ароматные. Плод — трёхгнёздная коробочка, которая при созревании растрескивается и разбрасывает чёрные блестящие семена.
Самшиты — весьма неприхотливые растения: они растут на каменистых осыпях, на опушках лесов, в кустарниковых зарослях и тёмных лиственных лесах. Очень теневыносливы, но и теплолюбивы. В природе обитают на слабокислых почвах.
Самшит часто упоминается античными авторами. По Овидию, древнегреческая богиня Афина сделала себе флейту именно из самшита.
Существуют три крупных ареала:
В России на Черноморском побережье Краснодарского края и Кавказа в ущельях и долинах рек во втором ярусе широколиственных лесов растёт один вид — Самшит колхидский (Buxus colchica). Самшит колхидский занесён в Красную книгу Российской Федерации.
Уникальный самшитовый лес расположен в среднем течении реки Цицы на территории Цицинского лесничества Курджипского лесхоза в Республике Адыгея, имеет статус участка с заповедным режимом охраны. Площадь его составляет около 200 га.
Самшитовая роща есть в городе Сочи (микрорайон Мацеста Хостинского района), на окраине основной дороги Курортного проспекта) и в Абхазии недалеко от города Пицунда, по дороге к неработающему пансионату «Дом творчества кинематографистов». В Абхазии есть фразеологический оборот «даже самшит не помнит»: так говорят о событиях, которые произошли очень давно.
Ареал самшита в России постоянно сокращается вследствие рубок. Особенно большие территории самшитовых реликтовых лесов пострадали осенью 2009 года при строительстве олимпийской дороги Адлер — Красная Поляна. Было выкорчевано и закопано несколько тысяч стволов[8]. Кроме того, с посадочным материалом для олимпийских строек была завезена самшитовая огнёвка, опасный инвазивный вредитель, в результате чего Тисо-самшитовая роща и другие насаждения самшита на Кавказе находятся под угрозой полного уничтожения[9]. По данным природоохранной организации «НАБУ-Кавказ» по состоянию на август 2017 г. в России осталось только 5,5 га. самшитовых лесов[10].
Самшит — одно из самых древних декоративных растений, которые использовались для озеленения и в декоративном садоводстве (часто под названием «Буксус»). Ценится за густую красивую крону, блестящую листву и способность хорошо переносить стрижку, что позволяет создавать из них живые изгороди и бордюры, а также долго сохраняющие форму причудливые фигуры (см. Топиар).
Католики в странах Западной Европы, а также православные христиане Грузии украшают ветками самшита свои жилища в вербное воскресенье.
Самшит — превосходный медонос, дающий ранний взяток (на Черноморском побережье — в конце февраля — начале марта), хотя мёд с него считается ядовитым.
Самшит — безъядровая спелодревесная порода. Это значит, что в свежесрубленном дереве различие по цвету между заболонью и спелой древесиной почти незаметно. Высушенная древесина самшита имеет равномерную матовую окраску от светло-жёлтого до воскового цвета, который мало темнеет со временем, и однородное строение с узкими годичными слоями. Сосуды мелкие, одиночные, невооружённым глазом не видны. Сердцевинные лучи практически незаметны на разрезах. На вкус древесина немного горькая, особенного запаха нет.
Древесина самшита самая твёрдая и плотная из всех встречающихся в Европе. Её плотность от 830 кг/м³ (абсолютно сухая) до 1300 кг/м³ (свежесрубленная), а твёрдость от 58 Н/мм² (радиальная) до 112 Н/мм² (торцевая).
По прочности самшит превосходит граб: на сжатие вдоль волокон — около 74 МПа, при статическом изгибе — 115 МПа.
Твёрдая, однородная, тяжёлая древесина самшита используется для мелких резчицких работ по дереву, при изготовлении мелкой посуды, шахматных фигур, битков для игры в новус, музыкальных инструментов, скульптурных стеков, деталей машин, от которых требовалась высокая износостойкость в сочетании с идеально гладкой поверхностью: вальцы печатных машин, шпули и ткацкие челноки, измерительные приборы, детали оптических и хирургических инструментов. Свилеватые участки идут на изготовление курительных трубок.
Распиленная поперёк волокон (торцевая) древесина самшита применяется в ксилографии (гравюре на дереве). Самшит — самое лучшее дерево для ксилографии, и это привело к почти полному его уничтожению во второй половине XIX века, когда иллюстрации в газетах во всём мире резались на самшитовых досках, иногда размером в газетный разворот.
Из самшита делали и делают сейчас в незначительном количестве пилёный шпон, используя специальные станки с тонким пропилом. В XX и XXI веке самшитовый шпон из-за дороговизны применяется только для инкрустаций.
Цугэ (японское название самшита мелколистного) — древесина, из которой делают фигурки для игры в сёги[11].
Предложения продать древесину самшита на рынке встречаются достаточно редко, и цена его очень высока.
Уже в античные времена самшит применялся в качестве лекарственного растения как средство против кашля, желудочно-кишечных болезней, а также хронических лихорадок, например, малярии. Как средство против малярии, якобы, сравним по действию с хинином. В наши дни препараты из самшита из-за своей токсичности используются редко, поскольку их весьма сложно точно дозировать. Передозировка может привести к рвоте, судорогам и даже приводит к летальному исходу. Гомеопаты и сейчас используют самшит как, якобы, средство против ревматизма.
Все части растения и особенно листья ядовиты. Самшит содержит около 70 алкалоидов, среди прочих циклобуксин D. В листьях и коре содержание алкалоидов составляет около 3 %. Смертельная доза циклобуксина D для собак составляет 0,1 мг на килограмм веса тела при пероральном приёме.
В природе самшит размножается семенами и вегетативно.
В культуре размножается обычно летними и осенними черенками, так как семена имеют очень длительный период покоя.
По данным сайта The Plant List, род насчитывает 104[12] вида.
Вид Самшит колхидский, или кавказский (Buxus colchica Pojark.) признан синонимом вида Самшит вечнозелёный (Buxus sempervirens L.).
Вид Самшит гирканский (Buxus hyrcana Pojark.) признан подвидом вида Самшит вечнозелёный (Buxus sempervirens L.).
Листья — супротивные, от эллиптических до почти округлых, цельнокрайные, кожистые.
Цветки мелкие, однополые, в пазушных соцветиях, ароматные. Плод — трёхгнёздная коробочка, которая при созревании растрескивается и разбрасывает чёрные блестящие семена.
黄杨属（学名：Buxus）是黄杨科下的一个属，为灌木植物。该属共有约70种，分布于温带地区。[1]
这是一篇與植物相關的小作品。你可以通过编辑或修订扩充其内容。 
ツゲ属(Buxus)は、ツゲ科の属で、科を代表する属である。
古いラテン語およびギリシャ語に由来し、「箱」を意味するboxも同じ語源である。
アジア・ヨーロッパ・北アフリカ・西インド諸島と中米地方に分布する。分布域はほぼ北半球の暖帯から温帯地方といってもよい。種の数については、分類の仕方によって開きがあり、30～70種とされている。
ツゲの変種であるクサツゲのように、樹高30cm足らずのものもあるが、おおむね樹高数メートルの常緑低木または小高木である。枝はよく分枝する。葉は革質で光沢があり、全縁で対生する。葉の小さなものが多い。花は雌雄同株で、一つの雌花を数個の雄花が取り囲むようにつき、花弁はなく、あまり目立たない。
材は光沢があり、緻密で美しく、様々な細工物に利用されている。また、比較的強健で刈り込みによく耐えることから、庭木としてもよく使われている。
この項目は、植物に関連した書きかけの項目です。この項目を加筆・訂正などしてくださる協力者を求めています（プロジェクト:植物／Portal:植物）。 ツゲ属(Buxus)は、ツゲ科の属で、科を代表する属である。
.jpg)
Commons ponúka multimediálne súbory na tému 
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému 
