Brachyura

Para sa ibang gamit, tingnan ang Alimasag (paglilinaw).

Para sa ibang gamit, tingnan ang Alimango (paglilinaw).

Para sa ibang gamit, tingnan ang Talangka (paglilinaw).

Ang mga alimasag, alimango, o talangka (Ingles: mga crab) ay mga krustasyanong dekapoda ng inpra-ordeng Brachyura, na karaniwang mayroong napakaikling "buntot" (Griyego: βραχύ / brachy = maiksi, ουρά/οura = buntot), o kung saan ang pinaliit na tiyan ay nakakubli ng buo sa ilalim ng toraks. Pangkaraniwan silang natatakpan ng isang makapal na eksoskeleton, at may panandatang isang pares ng mga sipit (chelae). 6,793 mga uri ang nakikilala.^[1] Matatagpuan ang mga alimasag sa lahat ng mga karagatan ng mundo. Bilang karagdagab, marami ring mga alimasag sa tubig-tabang at sa lupa, partikular na sa mga rehiyong tropikal. Sari-sari ang sukat at laki ng mga alimasag, mula sa talangkang gisantes, na iilang mga milimentro lamang ang lapad, hanggang sa Hapones na gagambang alimasag, na may haba ng hitang umaabot sa 4 m.^[2]

Mga sanggunian

Ang lathalaing ito na tungkol sa Hayop ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.

Le cancere es un animal invertebrate del familia del arthropodos qui vive in fluvios e mares.

Chiĕk (蠞, hŏk-miàng: Brachyura) sê siŏh cṳ̄ng ciék-ciĕ dông-ŭk, ô lâng ciáh duâi-mō̤-kă. Ék-buăng lì gōng, diŏh gèng-cūi diē-sié cá hô̤ lā̤ chiĕk, diŏh ò̤ ciŏng-uâng dáng-cūi diē-sié gì diŏh hô̤ bòng-hâ̤ (gĭng-dáng tĕ̤k „màng-hâ“).

Los crancs son de crustacèus de cinc parelhs de patas que la primièra es modificada per formar un parelh de pinças, una carapaça puslèu plata, e un abdomèn cort e larg plaçat jol torax. I a dos gropes principals: l'infraòrdre dels Brachyura o vertadièrs crancs e los Paguroidea, o crancs ermitas. Los crancs ermitas, o bernat ermita, vivon recatats dins de cauquilhas voidas, que i pòdon protegir son ròstre mòl.

Mai de 7000 espècias son estadas descrichas, repartidas sus l'ensemble de la planeta. Los crancs colonizan una granda varietat de mitans: aqüatics evidentament mas tanben continentals, cèrtas especias realizant la quasi totalitat de lor cicle en defòra de l'aiga. Es sustot en zòna tropicala que se tròba indiferentament de crancs marins, de crancs d'aiga doça e de crancs terrèstres.

L'aparicion dels crancs remonta a l'èra segondària; lo pus ancian fossil de cranc conegut data del jurassic mejan, fa environ 170 milions d'annadas.

Noiridura

Lo cranc es fòrt voraç es a dire que manja fòrça: de cauquilhatges, de rafatum. Lo cranc dobrís los cauquilhatges ambe sas pinças. Pòt devorar dusqu’a 50 lustras joves per jorn. Quitament se pòt atacar a de tortugas de mars pichonas que venon d'espelir e que se trigòssan sus la plaja per rejónher la mar.

Reproduccion

Lo mascle recèrca una femèla qu'es a pelmudar per s'acoblar.

Plaça dels crancs dins lo renhe animal

Lo mond animal:

• amb asterisc : los tipes d'organizacion que son de grases evolutius correspondent pas a de gropes monofiletics, mas parafiletics (comportant pas totes los descendents d'un meteis ancèstre – exemple : los descendents d'ancèstres vermifòrmes son pas totes uèi de vèrms, etc.).
• En jaune : las principalas explosions radiativas.

* Unicellulars Procariòtas (cellula sens nuclèu) ♦ Equinodèrmes: Orsin, Crinoïdes, Congombres de mar, estèla de mar e ofiura. ♦ Bivalves (cauquilhatges) >* Unicellulars Eucariòtas (cellula de nuclèu) ♦ Gasteropòdes (escagaròls, limauces,...) >* Esponga (organisme multicellular) ♦ Mollusques ♦ Cefalopòdes (Pofres, sepias) >* Polip: idras, coralh e medusa >* Vèrm (mobilitat e tube digestiu) bilaterian ♦ Trilobits (de doas a 24 patas - atudat) >* Peisses agnats (sens maissas) ♦ Artropòdes primitius tipe miriapòdes (Fòrça patas) ♦ Decapòdes: crancs e escrabidas (dètz patas) >* Peisses primitius (peisses cartilaginoses) ♦ Aracnids de uèch patas: aranhas, scorpions et acarians. ♦ Domaisèlas >* Peisses tipics (peisses ossoses) ♦ Sèrps > exapòdes (de sièis patas) : Insèctes primitius sens alas (tipe Apterygota). ♦ Babaròts, mantas, termites. >* Peisses de nadarèlas carnudas (Sarcopterygii) ♦ Dinosaures (atudat) ♦ Ortoptèr (sautarèla, grèlh). >* Tetrapòdes primitius (tipe Anfibians) ♦ Crocodils ♦ Marsupials ♦ Emiptèrs (Barnats pudents, cigalas,...) >* Reptils primitius (Amniòtas de tipe Lausèrt) ♦ Tartugas ♦ Insectivòrs (Taupia, Eiriç,...) ♦ Coleoptèrs (escarabat, catarineta,...) ♦ Ausèls ♦ Quiroptèrs (Ratapenada) ♦ Imenoptèrs (abelha, Vèspa, formiga ♦ Primats ♦ Diptèr (moscas) >*Mamifèrs primitius tipe monotrèma ♦ Rosegaires e Lagomòrfs (conilhs) ♦ Lepidoptèr (parpalhòl) ♦ Carnivòrs ♦ ♦ Ongulats ♦

Divèrsas espècias de crancs

• Cranc fantauma de las Seichèlas

• Atelecyclus rotundatus

• Corystes cassivelaunus

• Cancer pagurus

• Carcinus maenas

• Cardisoma guanhumi

• Gecarcinus lateralis

• Goneplax rhomboides

• Guinotia dentata

• Liocarcinus navigator

• Liocarcinus holsatus

• Liocarcinus marmoreus

• Liocarcinus depurator

• Liocarcinus pusillus

• Liocarcinus vernalis

• Necora puber

• Ocypode quadrata

• Portumnus latipes

• Thia scutellata

• Hemigrapsus takanoi

• Cranc porcelana

• Cranc roge d'Hawaii

• Acoblament

• Crab of Lamos.jpg

  Cranc de Lamos

• Cranc verd

• Cranc reial d'espinas

• Cranc-esponga devorissent un orsin

• Cranc de Wellington

• Cranc de cocotièr (cranc terrèstre - Malàisia)

• Cardisoma armatum

Valor economica

Lo cranc es una importanta ressorsa alimentària pels òmes e fa doncas l'objècte d'una activitat economica particularament desvolopada. Lo jaciment mai conegut se situa dins la mar de Bering al nòrd de l'ocean Pacific, entre Alaska e Russia, ont se tròba en granda pregondor de crancs gegants, los "Crancs reials de Kamchatka" que sa carn s'aparenta a la del ligombau, es exportada dins lo mond entièr. Rapòrta un revengut fòrt confortable mas ocupa gaireben tota lo ròdol ecologic. La reglamentacion de pesca dels crancs del Kamtchatka autoriza pas que la presa de crancs adultes de 10 a 12 ans. L'animal atenh alara una envergura de mai d'un mètre cinquanta ambe las patas, e un pes mejan de 5 kg. Recentament, es estat aclimatat en mar de Barents dins las annadas 1960 per l'Union Sovietica. Los pescadors norvegians an drech de capturar, dins lors casièrs, fins a 300 000 crancs a l'èst del cap Nòrd. A l'oèst, la pesca es illimitada.^{[ref. necessària]}

Dins lo Bacin Mediterranèu, lo cranc de ròca (cranc verd) fa comunament partida de las recèptas tradicionalas coma la sopa de peis. Per çò qu'es del tortèl, es generalament pescat en Bretanha.

Chifras

S'estima las capturas mondialas de crancs a 1,2 milion de tonas per an (donadas de 2003). Çaquelà, cal soslinhar que lo cranc essent un animal costièr de bon capturar, aquesta chifra ten pas compte de la pesca individuala e de la pesca artesanala, sustot dins los païses paures, lo cranc representant una font de proteïnas fòrça economica. Sus las còstas de l'Africa Eqüatoriala, los enfants atrapan aisidament los crancs blaus que fan simplament rostir a la brasa.

La pesca dels crancs de Kamtchatka sola representa un prelèvament annal d'environ 45 000 tonas.

• Crancs blaus

• Venda de crancs blaus

• Callinectes sapidus (Crancs blaus sul mercat de Pirèa)

• Pinças de cranc

• Paralithodes camtschaticus (Cranc de Kamtchatka)

• Tortèl (dessús)

• Tortèl (dejos)

• Tortèl (de fàcia)

• Crancs-aranhas gegants a l'aqüari Kaiyukan (Ōsaka, Japon)

• Crancs-aranhas gegants a l'aqüari Kaiyukan (Ōsaka, Japon)

Lu granciu è nu crustaceu di l'òrdini Decapoda (chi signìfica deci pedi), dû nfraòrdini Brachyura. Tipicamenti li granci hannu la cuda curta (grecu: brachy = curtu, ura = cuda). Pòrtanu nu duru esoschèlitru, e hannu nu paru di chelae. Si nn'attròvanu circa 6.000 speci.

Ntâ littiratura siciliana

Li Granci di Giuvanni Meli^[1]:

Un granciu si picava

di educari li figghi,

e l'insosizzunava

'nsistennu: "V'aju dittu

di caminari drittu".

Rifirimenti

1. ↑ Meli, Giuvanni (1995) Moral Fables and Other Poems: A Bilingual Anthology (Sicilian/English), Legas (antoluggìa bilinguali, traduciuta di Prof. Gaitanu Cipolla)

Guaiamu (karaiñe'ẽ: Cangrejo) herava avei Japeusa, ha'e mymba oiko paraguasu, yre. Guaimu oguereko apekue oñangareko hetere, ha oguereko 10 pykuéra, mokõi peteĩha jetapaicha.^[1]

Mandu'a

1. ↑ http://dicionariotupiguarani.blogspot.com/2010/09/g.html

Kaa ni wanyama wa faila Arithropodi, oda Decapoda na oda ya chini Brachyura (brakhys = fupi, oura = mkia) ambao kwa kawaida wana mkia mfupi mno au fumbatio lao limejificha ndani ya kifua. Wanyama wengine wafananao na kaa, kama wanamezi (hermit crabs), kaa-mfalme (king crabs) na kaangao (horseshoe crabs), sio kaa wa kweli. Kaa wamefunikwa na kiunzi cha nje na wana miguu kumi (jozi tano) kama Decapoda wote. Jozi ya kwanza inabeba magando (kucha za kaa).

Kaa wanapatikana katika bahari zote duniani, lakini kaa wengi wanaishi kwenye maji baridi na nchi kavu, hata kwenye sehemu za kitropiki. Kaa wana ukubwa mbalimbali kwa mfano kuanzia pea crab mwenye urefu wa milimita kadhaa, mpaka kwa kaa wa Kijapani (Japanese spider crab wenye mpaka jumla ya urefu (pamoja na miguu yake) wa mita 4. [1]

Mabadiliko na uainishaji

Oda ya chini ya Brachyura ina jumla ya spishi 6793 katika familia 93[2], idadi sawa na mabaki ya oda Decapoda[3]. Mabadiliko ya vizazi ya kaa yanajumuisha kuongezeka kwa mwili wenye msuru na kupungua kwa fumbatio. Japokuwa makundi mengine nayo yanapitia mabadiliko hayohayo, kaa wameonekana kuimarika zaidi. Kaa wanafahamika kwa kuhudumia chakula na kulinda familia zao, na wakati wa kujamiiana hutafuta sehemu mzuri ya kaajike kutoa mayai yake.[4]

Kiasi cha spishi 850 [5] za kaa wanaishi kwe maji baridi, au nchi kavu na majini na wanapatikana maeneo mbalimbali hasa maeneo ya kitropiki na nusu tropiki, walionekana kuwa wanauhusiano na wanaunda familia iliyokubwa na karibu sana, lakini sasa inaaminika wanaunda makundi makubwa tofauti mawili, wale wa Dunia Mpya na Dunia ya Kale.

Tabia

Kaa ni wanyama waliochangamka na wenye tabia tata. Huwasiliana kwa kugonga au kupunga koleo zao. Kaa huchukiana wao kwa wao,na mara nyingi dume huchukiana kuwapata kaa jike. [6] Kwenye fukwe kwenye miamba, ambako mapango na nyufa zimejaa, kaa hupigania pia kupata nafasi.

Chakula

Kaa hula nyama na majani lakini hasa hula algi [7] na hula chakula kingi chochote kama vile moluski, minyoo, fungi, bacteria, na hata jamii nyingine za crustaceans, kutokana na upatikanaji wao na pia spishi ya kaa husika, kwa kaa wengi, mchanganyiko wa mlo wenye nyama na mimea hupendelea kukua haraka nawenye nguvu htabiti[8][9]

Mapishi ya kaa

[[10]] Kaa masala kutoka Karnataka, India

Kaa huandaliwa na kuliwa katika namna mbalimbali sehemu tofauti tofauti za dunia.Baadhi ya spishi wanaliwa wote hata gamba lake, kama vile kaa mwenye gamba laini. Spishi nyingine huliwa miguu yake na koleo lake tu. Hiki ni kitu cha kawaida kwa kaa wa kuliwa kama vile snow crab.

Katika maeneo mbalimbali duniani viungo kadhaa huongezwa kuberesha ladha ya kaa mfano huko Asiai, kaa- masala na kaa- pilipili ni chakula chenye viungo vingi sana.

Kwa Uingereza nyama ya kaa na hupikwa huandaliwa ndani ya magamba ya kaa tena namna mojawapo ya kuandaa kaa wanyama ni kumwondoa na kumwandaa na kumchanganya na unga kutengeneza keki ya kaa.

Kwa kawaida kaa huchemshwa wakiwa hai, wana sayansi wa Norwei walidhihirisha suala hili kwa kusema kuwa kaa hawaumii wala kuhisi maumivu pindi wanapopikwa hivyo. [11], hata hivyo hapo baadae wana sayansi walitambua na kusema kuwa kaa nao huhisi maumivu na kuyakumbuka, japo hili si suala kubwa wakati wa kupika.

Uvuvi

[[12]] Wavuvi wakichagua kaa wanaoliwa huko Fionnphort, Scotland

Kaa wanafanya asilimia zaidi ya 20% ya jamii ya crustaceans. Wote wanaovuliwa baharini, na kutumika duniani kote, kufikia tani milioni moja na nusu kwa mwaka.

Kaa na tamaduni

[[13]] Moche chombo kikionesha kaa

Kaa ni miongoni mwa alama 12 za kundi la nyoka la zodiaki. John Bevis aliona umbo hilo la kaa na kulifananisha na kaa mnamo 1731.

Picha [[14]] Masked crab

[[15]] Corystes cassivelaunus

Marejeo

Keavies are decapod crustaceans o the infraorder Brachyura, which teepically hae a very short projectin "tail" (Greek: βραχύς, romanised: brachys = short,^[2] οὐρά / οura = tail^[3]), uisually entirely hidden unner the thorax.

References

Kepithing iku sawijining kéwan anggota krustaséa asikil sapuluh saka upabangsa (infraordo) Brachyura, kang ditepungi nduwé "buntut" kang cendhak banget (basa Yunani: brachy = cendhak, ura = buntut), utawa kang wetengé (abdomen) ndelik sangisoré dhadha (thorax). Awak kepithing direksa déning warangka njaba kang atos banget, lan dumadi saka kitin, lan ndarbèni supit sapasang minangka sanjata.

Kepithing bisa tinemu saindhenging samudra donya. Ana uga kepithing banyu tawa lan kepithing dharat, kususé ing tlatah-tlatah tropis. Rajungan iku kepithing kang urip ing tlatah banyu asin segara lan arang munggah ing dharat, kamangka yuyu iku kepithing kang urip ing banyu tawa (kali lan tlaga). Saliyané iku uga ana kepithing kang urip ing dharat.

Kepithing iku manékawarna rupa ukurané, saka kepithing kacang kang ambané namung sawatara milimèter pasagi, nganti kepithing kemangga Jepang, kang ndarbèni rentangan sikil nganti 4 mèter.

Réferènsi

Keuyeup nyaéta crustacea Decapoda ti infraordo Brachyura, nu dicirikeun ku ayana "buntut" anu pondok pisan (Basa Yunani: βραχύς / brachys = pondok,^[2] οὐρά / οura = buntut^[3]), atawa anu abdoménna nyumput handapeun toraks.^[4]

Évolusi

Awak keuyeup biasana dibulen ku éksoskeleton anu kandel sarta boga 'pakarang' mangrupa sapasang cacapit. Keuyeup aya di sagara di sakuliah dunya jeung di darat, boh dina cai atawa di darat, utamana di wewengkon tropis. Gedéna rupa-rupa, ti Pinnotheres pisum anu awakna ukur sababaraha miliméter, nepi ka Macrocheira kaempferi (keuyeup lancah ti Jepang) anu deupa sukuna bisa nepi ka 4 m.^[5]

Di darat (kaasup dina cai darat), aya kira 850 spésiés^[6], sumebar di wewengkon tropis jeung semi-tropis. Mimitina mah disangka hiji grup monofilétik, tapi kiwari sacara umum ngabagi kana sahanteuna dua silsilah, hiji ti Dunya Kuna jeung hiji ti Dunya Anyar.^[7]

Dimorfismeu séksual

Ilaharna, keuyeup jalu bisa dibédakeun ti nu bikang tina ukuran cacapitna,^[8], utamana di genus Uca. Keuyeup jalu ti ieu genus boga cacapit anu gedé sabeulah nu dipaké pikeun komunikasi, utamana pikeun ngabandang bikang.^[9] Béda nu lianna bisa kapanggih dina bentuk pléonna (abdomén); nu jalu biasana heureut jeung ngabentuk jurutilu, anapon nu bikang biasana leuwih lébar sarta buleud.^[10] Ieu patali raket jeung kanyataan yén endog nu geus dibuahan digedékeun di jero pléopod bikangna.

Paripolah

Kaahéngan keuyeup katémbong tina leumpangna anu ka gigir^[11], ku sabab sasandian sukuna leuwih ngagampangkeun leumpang ka gigir batan ka hareup.^[12] Najan kitu, aya ogé anu leumpangna ka hareup atawa ka tukang, di antarana Raninidae,^[13], keuyeup lancah Libinia emarginata^[14] jeung Mictyris platycheles.^[11]. Aya ogé keuyeup anu bisa ngojay, di antarana Portunidae jeung Matutidae.^[15]

Ieu sato kaasup omnivora, kahakananana ganggang^[16] moluska, cacing, crustacea lianna, fungi, baktéri, jeung détritus, gumantung aya/henteuna di lingkungan hirupna sarta spésiésna.

Kadaharan manusa

Keuyeup bisa ngahontal 20% crustacéa hasil laut, nu jumlahna bisa nepi ka 1½ juya ton sataunna, utamana Portunus trituberculatus. Keuyeup dahareun lianna nyaéta Portunus pelagicus, sababaraha spésiés genus Chionoecetes, Callinectes sapidus, Charybdis spp., Cancer pagurus, Metacarcinus magister, jeung Scylla serrata, nu masing-masing bisa ngahontal leuwih ti 20.000 ton sataunna.^[17]

Masak keuyeup sok tara dipaéhan heula. Taun 2005, élmuwan Norwégia boga kacindekan yén lobster teu boga kanyeri.^[18], tapi panalungtikan leuwih ahir nyindekkeun yén crustacéa bisa ngarasa jeung nginget kanyeri.^[19]

Rujukan

• Crab. Wikipédia basa Inggris (disalin 14 Juli 2010)

Krab (Brachyura) se yon bèt.

Krabbadýrini eru stórur liðdýraflokkur og tann, sum í fjølbroytni kemur skordýrum næst. Men meðan flestu skordýr liva á landi, eru flestu krabbadýr sjódýr. Tey eru sera ólík í vakstrarlag og stødd og hava nógv bein, tíggju ella fleiri. Tey stóru anda við táknum, tey smærru við húðini. Kitinhúðin á teimum stóru krabbadýrunum hevur so nógv kálk í sær, at hon verður til harða skel. Flestu krabbadýr hava stóra broyting. Vit skifta tey í ringkrabbar, skelkrabbar og smákrabbar.


Skelkrabbar eita so, tí teir hava stóra skel um høvd og frampart. Til henda bólkin hoyra tey flestu av teimum stóru og mest kendu krabbadýrunum á okkara leiðum. Jómfrúhummarin er av størstu krabbadýrum hjá okkum, hann er vanligur innansyndis, har botnurin er bleytur, mest í Tangafirði og norður gjøgnum Sundalagið. Hann er ljósreyður omaná og hvítur undir búkinum. Við grunnari skoru er høvdið avmarkað frá kroppinum, sum er skiftur í framkropp og bakkropp. Aftast er breið sundbløðka at svimja við. Um høvdið og framkroppin er stór skel, sum gongur úr bakinum niður við báðum liðum. Undir henni báðumegin eru táknurnar.

Kongakrabbin uttan fyri Alaska í Norðuramerika er størsta krabbadýr, vit vita um. Hann er óføra stórur, vigar frá 4-9 kg og verður veiddur í túsundatali til matna.

Krabbe Systematik Oard: Primiiformes Unneroard: Pleocyemata Deeloard: Brachyura

Ju Krabbe (Brachyura) sunt Dierte dät ap Kuste fon uus Waareld lieuwje.

• Cancer pagurus
  in Noudsee un Atlantisken Ozean

• Callinectes sapidus
  Aaste fon Amerikoa

• Carcinus maenas
  Noudsee un Atlantisken Ozean

• Macrocheira kaempferi
  Suude fon Honshū

• Paralithodes camtschaticus
  Beringsee

• Metacarcinus magister
  Wääste fon Noudamerikoa

• Eriocheir sinensis
  Wääste Kuste fon Jeelsee

• Scylla serrate
  Indo-Pazifik

• Portunus pelagicus
  Indisken Ozean

• Menippe mercenaria
  Aaste fon Noudamerikoa

• Chionoecetes opilio
  Wääste un Aaste fon Noudamerikoa

• Maja squinado
  Wääste fon Europa un ju Middelmeer

• Birgus latro
  Indo-Pazifik

• Corrystes cassivelaunus
  Wääste fon Europa un ju Middelmeer

• Gecarcoida natalis
  Middewinter un Keeling Ailounde

• Pinnotheres pisum
  Europa

• Necora puber
  Wääste fon Europa un ju Middelmeer

• Ocypode quadrata
  Aaste fon Noudamerikoa

• Cancer borealis
  Aaste fon Noudamerikoa

• Cancer irroratus
  Aaste fon Noudamerikoa

• Planes minutus
  Atlantisken un Indisken Ozeane

• Cancer productus
  Wääste fon Noudamerikoa

• Pagurus bernhardus
  Wääste fon Europa

• Paralythodes platypus
  Beringsee

• Hemigrapsus nusus
  Wääste fon Noudamerikoa

• Pilumnus hirtellus
  Noudaaste fon Atlantisken Ozean, Middelmeer un Swotte See

• Macropodia rostrata
  Aaste fon Atlantisken Ozean, Middelmeer un Swotte See

• Chaceon fenneri
  Wääste tropiske Atlantisken Ozean

• Pseudocarcinus gigas
  Suude fon Australien

• Ranina ranina
  tropiske Gebiete

• Gecarcinus quadratus
  Wääste fon Middelamerikoa

Krabbn (Brachyura) zyn kreeftachtigen (Crustacea), orde tienpôtigen (Decapoda).

Uutzicht

Krabbn en e kopborststik en e klêen achterlyf dat ommegeklapt zit teegn under buuk. Z'en een stevig rikpantser, een gesegmenteerd buukpantser en vuuf poar gelede pôotn. 'n Poar van die pôotn is uutgegroeid tout schoaren, d'andere wordn gebruukt by 't loopn, zwemmn en groavn. Met under schoaren kunn z'under prooi verscheuren en under verdedigen. Krabbn oasemen met under kieuwen die alsan nat moetn bluuvn.

Leven

Krabbn en een eigenoardige maniere van under te verplatsn. Ze loopn over 't algemêen ipzyds in plekke van voruut.

Krabbn eetn plantn, worms, schelpbêestn, zêesterren, klêne vissn, andere klêne bêestjes en surtout oas.

De mêeste van de 4500 sôortn leevn in de zêe. Langs uze kust zie je mêestal de Strandkrabbe (Carcinus maenas), die 5–6 cm lank is en die beter lopt dan zwemt. De Nôordzêekrabbe (Cancer pagurus) wordt tot 30 cm brêed en wordt surtout langs de Britse kustn gevangen vor ip t'eetn. Ook Zwemkrabbn (Liocarcinus spp.) kom je teegn an uze kust, 't zyn zelfs de meest algemêne.

Biologische indelinge ^[1]

• Sectie Dromiacea
  • Dakoticancroidea †
  • Dromioidea
  • Eocarcinoidea †
  • Glaessneropsoidea †
  • Homolodromioidea
  • Homoloidea
• Sectie Raninoida
  • Raninoidea
• Sectie Cyclodorippoida
  • Cyclodorippoidea
• Sectie Eubrachyura
  • Subsectie Heterotremata
    • Aethroidea
    • Bellioidea
    • Bythograeioidea
    • Calappoidea
    • Cancroidea
    • Carpilioidea
    • Cheiragonoidea
    • Componocancroidea †
    • Corystoidea
    • Dairoidea
    • Dorippoidea
    • Eriphioidea
    • Gecarcinucoidea
    • Goneplacoidea
    • Hexapodoidea
    • Leucosioidea
    • Majoidea
    • Orithyioidea
    • Palicoidea
    • Parthenopoidea
    • Pilumnoidea
    • Potamoidea
    • Portunoidea
    • Pseudothelphusoidea
    • Pseudozioidea
    • Retroplumoidea
    • Trapezioidea
    • Trichodactyloidea
    • Xanthoidea
  • Subsectie Thoracotremata
    • Cryptochiroidea
    • Grapsoidea
    • Ocypodoidea
    • Pinnotheroidea

Uutdrukkienge

Je lopt zo schêef of e krabbe.

Externe koppelienge

• Krabben.net

Krabo esas nomo vulgara di krustacei diversa, dekpeda, kurta-kauda, di qua la tipo esas la krabo ordinara cancer, carcinus, speco manjebla qua habitas en la sablo di maro.

Krabë (Brachyura) - to je grëpa mùszlôków z rzãdu Decapoda. Jich ôrt Eriocheir sinensis wierã[1] nie żëje jesz na Kaszëbach, ale w Bôłce krótkò Szczecëna òn je.

Lëteratura

• Czerniejewski P., Filipiak J. 2001. Krab wełnistoszczypcy Eriocheir Sinensis (Milne-Edwards 1853) z Zalewu Szczecińskiego Komunikaty Rybackie 60: 28-32. Instytut Rybactwa Śródlądowego w Olsztynie.

Tha ruadhag a' tighinn an seo. Is docha tha sibh lorg brù-dhearg

Tha Partan, Crùbag neo Ruadhag na bheathaich mara (maorach) aig a bheil deich casan. Tha dà spòg ghearr air, agus tha iad coltach ri giomach.

Nuair a thilgeas partan a chuir plaoisg, canar bogag ris.

She decapod crustagh y phartan. T'ee ny h-olteyr jeh'n mynoardagh Brachyura, as famman feer ghiare eck (βραχύ/brachy = giare, ουρά/oura = famman), ny ny keayrtyn, ta'n clane brooinney cloagit fo y thoraks. Ta ushylagh mooie çhiu ec y chooid smoo jeu, as jees dy h-igney oc. Ta fys ayn er ny smoo na 6,700 dooie^[2].

Ta partanyn ry-akin ayns faarkey erbee y teihll. Chammah's shen, ta ram partanyn cummal ayns ushtey millish ny er y thalloo, ayns y chryss ghrianchryssagh er lheh. Ta mooadyssyn partan anchasley ayn, goaill stiagh y phartan vog (cha nel agh millimeaderyn er lheead) chammah as y partan yiard Shapaanagh, as lheead lurgagh 4 m ec kuse jeu^[3]

Bee

She decapod y phartan - eeder ooilley as jeig lurgaghyn eck - agh ta'n ghaa lurgey er ny caghlaa as ignaghyn mooar oc. Myr shen, ta sleih gra dy vel hoght lurgaghyn oc. Ta kuse dy ghooieyn gee algey son y chooid smoo; dooieyn elley, t'ad gee beishteigyn, eeastyn shliggagh, crustee elley, fungys ny dridder. Ta ymmodee dooieyn gee mestey jeh stoo losseree as cretooragh.

Meeryn as fo-veeryn

• Rheynn Dromiacea
• Dakoticancroidea †
• Dromioidea
• Eocarcinoidea †
• Glaessneropsoidea †
• Homolodromioidea
• Homoloidea
• Rheynn Raninoida
• Rheynn Cyclodorippoida
• Rheynn Eubrachyura
  • Fo-rheynn Heterotremata
• Aethroidea
• Bellioidea
• Bythograeoidea
• Calappoidea
• Cancroidea
• Carpilioidea
• Cheiragonoidea
• Componocancroidea †
• Corystoidea
• Dairoidea
• Dorippoidea
• Eriphioidea
• Gecarcinucoidea
• Goneplacoidea
• Hexapodoidea
• Leucosioidea
• Majoidea
• Orithyioidea
• Palicoidea
• Parthenopoidea
• Pilumnoidea
• Portunoidea
• Potamoidea
• Pseudothelphusoidea
• Pseudozioidea
• Retroplumoidea
• Trapezioidea
• Trichodactyloidea
• Xanthoidea
  • Fo-rheynn Thoracotremata
• Cryptochiroidea
• Grapsoidea
• Ocypodoidea
• Pinnotheroidea

Imraaghyn

In Tecuicihtli, ce yolcatl tlen inin chanti tlani in hueyātl ihuan nemi xālco.

Tifiraqest neɣ Takureẓma (Assaɣ usnan: Brachyura) d aɣersiw amruc amrawdar, Yettidir deg yakk inagrawen n tegnit, llan-t dges waṭas n telmas yettidiren deg waman d wakal aladɣa deg yidgan isbegsanen, llan-t wazal n 6793 n telmas yettwassenen d 1800 tmesɣaz

Acrir (awelleh)

Ẓeṛ daɣen

Ο κάβουρας είναι καρκινοειδές μαλακόστρακο της τάξης των Δεκαπόδων και της υποτάξεως των βραχύουρων, τα οποία έχουν τυπικά κοντή (βραχεία) ουρά, εξ ου και το όνομα της υποτάξεως. Ανήκει στην οικογένεια Καρκινίδες και ζει κυρίως στη θάλασσα. Το σώμα του καλύπτεται γενικά από έναν σκληρό εξωσκελετό (με σχήμα πολυγωνικό ή στρογγυλό) και είναι εξοπλισμένο με ένα ζευγάρι δαγκάνες, Είναι γνωστά 6.793 είδη.^[1] Απαντώνται σε όλους τους ωκεανούς του κόσμου. Όλα τα θαλασσινά είδη είναι βαθύβια, ζουν δηλαδή σε βυθούς, ανάλογα και με το είδος τους. Επιπρόσθετα, υπάρχουν και κάβουρες που ζουν στην ξηρά, ιδίως σε τροπικές περιοχές. Το μέγεθός τους διαφέρει, από τον κάβουρα-μπιζέλι, του οποίου το πλάτος είναι σε χιλιοστά, ως τον κάβουρα-αράχνη της Ιαπωνίας, ο οποίος έχει μήκος μέχρι 4 μέτρα με τα πόδια ανοικτά.^[2] Μερικά είδη κολυμπούν καλά.

Περιγραφή

Το περπάτημα του κάβουρα γίνεται πλαγίως προς τη μία ή την άλλη του πλευρά, πάνω σε βράχους ή μέσα σε τρύπες και σχισμές τους, σε πέτρες και σε αμμουδιές, μέσα και έξω από το νερό. Το δεκάποδο αυτό έχει κοιλιακό τμήμα χωρίς πόδια, πολύ μικρό και χωμένο σε μία κοιλότητα στο κάτω μέρος του κεφαλοθώρακα. Στο κεφάλι υπάρχουν κοντές κεραίες με αισθητήρια όργανα, στόμα και μάτια πάνω σε κινούμενους μίσχους. Έχουν δύο σιαγόνες πάνω και δύο κάτω. Τα πέντε ζευγάρια ποδιών που διαθέτουν είναι πολύ ανεπτυγμένα και στο πρώτο ζευγάρι ποδιών έχουν στην άκρη λαβίδες. Στα άλλα τέσσερα διαθέτουν «νύχια», τα οποία είναι γαμψά.

Τροφή

Τα καβούρια είναι παμφάγα ζώα και την ημέρα κρύβονται. Η αναζήτηση της τροφής γίνεται συνήθως τη νύχτα. Πολλά είδη τρέφονται αποκλειστικά με φύκια, ενώ άλλα τρώνε μαλάκια, σκουλήκια, άλλα αρθρόποδα, βακτήρια, μύκητες και αυγά μικρών ζώων. Με τις λαβίδες τους τεμαχίζουν την τροφή και ύστερα τη φέρνουν στο στόμα.

Αλίευση

Το 20% όλων των θαλασσινών αρθρόποδων που αλιεύονται διεθνώς είναι καβούρια και κάθε χρόνο καταναλώνονται πάνω από 1.500.000 τόνοι. Το 1/5 αυτής της ποσότητας αφορά μόνο ένα είδος, το Portunus trituberculatus^[3]. Εκτός από τον άνθρωπο, που τον κυνηγά για το κρέας του, εχθρό έχει και το χταπόδι.

Εξέλιξη και συστηματική ταξινόμηση

Τα αρχαιότερα απολιθώματα από κάβουρα χρονολογούνται από την Ιουρασική Περίοδο.^[4] Η υφομοταξία Βραχύουρα περιλαμβάνει 93 οικογένειες^[5], όπως επίσης και τα υπόλοιπα από τα Δεκάποδα.^{[6] [7]}

Αναπαραγωγή

Στα περισσότερα δεκάποδα τα σεξουαλικά όργανα υπάρχουν στα πόδια, σε αντίθεση με τα καβούρια.^[8] Ζώα γονοχωριστικά, τα καβούρια ζευγαρώνουν όταν αλλάξει όστρακο το θηλυκό. Το τελευταίο γεννά εκατομμύρια αυγά. Τα θηλυκά σε πολλά είδη μεταφέρουν τα ίδια τα αυγά τους συγκρατημένα από τη διπλωμένη κοιλιά τους και με το πλάγιο μέρος της. Τα μικρά που βγαίνουν από τα αυγά περνούν δύο μεταβατικά στάδια (αρχικά προνύμφες, που επιπλέουν στο νερό) μέχρι να γίνουν τέλεια ζώα. Αυτό γίνεται με συνεχή αλλαγή κελύφους (διαδοχικές εκδύσεις) σε διάστημα δύο μηνών. Όταν ενηλικιωθούν, κατεβαίνουν οριστικά στον βυθό.

Πολιτιστικές επιδράσεις

Ο αρχαίος λαός Μότσε του Περού είχε θεοποιήσει τη φύση και ιδιαίτερα τη θάλασσα.^[9] Το ενδιαφέρον τους είχε εστιαστεί στα ζώα και σε πολλές απεικονίσεις στην τέχνη τους βρίσκονται και καβούρια.^[10]

Επιλεγμένα είδη

Τα είδη των καβουριών διαφέρουν σε σχήματα και χρώματα. Μερικά είδη κολλούν στη ράχη τους και στα πόδια τους φύκια και σπόγγους, ώστε να προστατεύονται από τους εχθρούς τους και να μην ξεχωρίζουν από το περιβάλλον. Από τα καβούρια του γλυκού νερού, τα αντιπροσωπευτικότερα είδη ζουν στο Κονγκό. Επίσης, τα καβούρια που ζουν στον ποταμό Γιανγκ Τσε Κιανγκ στην Κίνα είναι επιβλαβή και καταστρέφουν πολλές φορές τα φράγματα, επειδή σκάβουν στον βυθό και σε άλλα πετρώδη αντικείμενα. Τα καβούρια της στεριάς ανήκουν στο γένος «Ωκύποδα». Σε αυτά η μία δαγκάνα είναι μικρότερη από την άλλη. Μερικά προκαλούν καταστροφές στις φυτείες.

Τα περισσότερα από τα παρακάτω επιλεγμένα είδη απαντώνται και σε ελληνικές ακτές:

• Κάβουρας ο κοινός (Πορτούνος ο έφηβος): έχει όλα τα πόδια του τριχωτά και κολυμπά με τα δύο τελευταία, που είναι πεπλατυσμένα. Συνηθισμένος στις ελληνικές θάλασσες.
• Καβουρομάνα ή μεγάλος κάβουρας: λέγεται και «αράχνη της θάλασσας». Ο θώρακάς της έχει σε κάθε πλευρά πέντε μακριά πόδια. Ζει στις ακτές της Μεσογείου και του Ατλαντικού.
• Ιταλικός: Ο Καλλινήκτης ο εύγευστος, τρίχρωμος, ζει στη Βόρεια Αμερική και από τις θάλασσες της Ιταλίας, από όπου και το όνομά του, εισήχθη στις ελληνικές, μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Σήμερα κινδυνεύει με εξαφάνιση.
• Μακρόχειρ: Ζει στις θάλασσες της Ιαπωνίας και είναι γιγάντιο καβούρι, με άνοιγμα δαγκανών περίπου 3 μέτρων.
• Μικρός κάβουρας (Carcinus maenas), με όλα τα πόδια κινητικά. Έχει χρώμα πράσινο και μαύρο και πλάτος 5 εκατοστών.
• Πάγουρος (κοινά παγούρι): Έχει σχήμα έλλειψης και η επιστημονική του ονομασία είναι Cancer pagurus. Το πλάτος του φθάνει τα 12 εκατοστά. Οι δαγκάνες του είναι μαύρες.
• Πιννοθήρας το όστρεον. Το καβούρι αυτό ζει επίσης στις ελληνικές ακτές και έχει πολύ λεπτό και διαφανές όστρακο. Ζει σε συμβίωση με την πίννα.

Πινακοθήκη

• Μασκοφόρο καβούρι, Corystes cassivelaunus

• Liocarcinus vernalis

• Κυκλικός κάβουρας, Atelecyclus rotundatus

• Κάβουρας της ξηράς Geocarcinus ruricola

• Stenorhynchus seticornis

• "Grapsus grapsus

• Thia scutellata

• Ιαπωνικός κάβουρας- αράχνη, Macrocheira kaempferi

• Καβούρι- φάντασμα, Ocypode quadrata

• Uca pugnax

• Lyreidus tridentatus,

• Hepatus epheliticus

Δείτε επίσης

• Αστακός
• Γαρίδα

Παραπομπές

Βιβλιογραφία

• Συλλογικό έργο, Νέα Εγκυκλοπαιδεία, εκδ. Μαλλιάρης-Παιδεία, 2006, τ. 11, σελ. 191.
• Εγκυκλοπαίδεια 2002, εκδ. 1983, τ. 8, σελ. 280.

Крабдар (Brachyura, L. 1758) – он буттуу рактар түркүмүндөгү деңиз жандыктары. Денеси таш баканыкындай тегерек, сырты катуу. Башы кичине, катуу кабыкка кирип турат. Биринчи жуп буту менен жылып жүрөт. Буттарында кыпчуурлары бар. Кыска курсагы симметриялуу келип, жаак көкүрөгүнүн алдында ийилип турат. Эркегинин курсак буттары (1 – 2 жуп) копуляция органына айланган, ургаачысыныкы 4 жуп. Жумуртка алып жүрүү кызматын аткарат. Алардын 4 миңден ашык түрү белгилүү, көбүнчө тропик деңиздеринде, дарыяларында, тузсуз сууларында жана кургакта кездешет. Омурткасыз жандыктардын калдыктары – тарптары менен азыктанат. Метаморфоза жолу менен өөрчүйт. Кээ бир түрү түсүн өзгөртүүгө жөндөмдүү. Крабдар тамак катары колдонулат.

Колдонулган адабияттар

• “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 4-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2012. 832 бет, илл. ISBN 978 9967-14-104 -9

केकड़ा (Blue) आर्थ्रोपोडा संघ का एक जन्तु है। इसका शरीर गोलाकार तथा चपटा होता है। सिरोवक्ष (सिफेलोथोरेक्स) तथा उदर में बँटा रहता है। इसका उदर बहुत छोटा होता है। इसके सिरोवक्ष के अधर वाले भाग में पाँच जोड़े चलन पाद मिलते हैं। सिर पर एक जोड़ा सवृन्त संयुक्त नेत्र मिलता है। इसमें श्वसन गिल्स द्वारा होता है। इन्हें पकाकर खाया भी जाता है।

केकड़े दुनिया के हर समुद्र द्वीपों पर पाए जाते हैं। इनमें से अधिकतर मीठे पानी के हैं और जमीन पर भी रहते हैं। खारे और मीठे पानी के केकड़ों प्रजातियां करीब 850 हैं और भी इनमेसे के मिलाकर ४ हजार से ज्यादा है। कहा जाता है कि केकड़ों का अस्तित्व जुरासिक काल से है। इसके कई प्रमाण वैज्ञानिको/जीववैज्ञानिकों ने खोजे हैं। केकड़े अक्सर पानी मे निचली सतह पर ही रहते है। ये तिरछे चलते है।

लक्षण

• यह जलीय जंतु होता है जो जल प्रणाली की तलछटी में रहता है।
• इसका शरीर सिफैलोथोरेक्स (Cephalothorex) और उदर में विभाजित रहता है तथा उदर बहुत छोटा होता है।
• सिफैलोथोरेक्स की चौड़ाई लंबाई से ज्यादा होती है।
• इसके सिर पर एक जोड़ा ऐंटेन्यूल्स (Antennules), एक जोड़ा श्रृंगिका (Antenna) और एक जोड़ी संवृंत संयुक्त नेत्र (Compound eye) होते हैं।
• इसके वक्षीय उपांगों (Appendages) में प्रथम जोड़ा मैक्जिलीपीड्स कीलेट (Chelates) और 4 जोड़े प्रचलन पाद (Walking-legs) होते हैं।
• इसके उदर में प्लियोपोड्स (Pleopods) अल्प विकसित यूरोपपोड्स (Uropods) नहीं पाए जाते हैं।
• इसमें श्वसन क्लोम द्वारा होता है।
• यह एक लिंगी होता है। जीवन वृत्त में जूइया (Zoea) नामक लार्वा अवस्था होती है जिसके कायंतरण से वयस्क का विकास होता है।

छबिदीर्घा

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

सन्दर्भ

ਕੇਕੜਾ ਦਸ ਪੈਰਾਂ ਵਾਲੇ ਜਲਚਰਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਜਾਤੀ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਜੀਵ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਨਿੱਕਲੀ ਹੋਈ ਛੋਟੀ ਪੂੰਛ ਹੁੰਦੀ ਹੈ^[1] ਜੋ ਕਿ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਦੀ ਪੂਰੀ ਛਾਤੀ ਹੇਠਾਂ ਛਿਪੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੇਕੜੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ, ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਧਰਾਤਲ ਉੱਪਰ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਕੇਕੜੇ ਦੇ ਪੰਜਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਜੋੜਾ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਕੱਛੂ ਵਾਂਗ ਮੋਟੇ ਬਾਹਰੀ ਕੰਕਾਲ ਨਾਲ ਢਕਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਨਾਮ ਦੇ ਕੁਛ ਹੋਰ ਵੀ ਜਾਨਵਰ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ- ਏਕਾਂਤਵਾਸੀ ਕੇਕੜੇ, ਰਾਜਾ ਕੇਕੜਾ, ਚੀਨੀ ਮਿੱਟੀ ਵਰਗੇ ਕੇਕੜੇ, ਘੋੜੇ ਦੀ ਨਾਲ ਵਰਗੇ ਕੇਕੜੇ, ਜੂੰਅ - ਇਹ ਸਾਰੇ ਅਸਲੀ ਕੇਕੜੇ ਨਹੀਂ ਹਨ।

ਵਿਕਾਸ

ਕੇਕੜੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੱਛੂ ਵਾਂਗ ਮੋਟੇ ਬਾਹਰੀਕੰਕਾਲ ਨਾਲ ਢਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਭਾਰੀ ਖਨਿਜ ਕਾਈਟਿਨ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ,^[2][3] ਅਤੇ ਇੱਕ ਜੋੜਾ ਤਿਖੇ ਪੰਜਿਆਂ ਨਾਲ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੇਕੜੇ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਵਿਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਕਾਫ਼ੀ ਕੇਕੜੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੰਡੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਉੱਪਰ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ| ਕੇਕੜੇ ਦੇ ਅਕਾਰ ਵਿਚ ਕਾਫ਼ੀ ਭਿੰਨਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਟਰ ਦੇ ਦਾਣੇ ਜਿੰਨੇ ਅਕਾਰ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਜਪਾਨੀ ਮੱਕੜੀ ਦੇ ਆਕਾਰ ਤੋਂ ਕੁਛ ਕੁ ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਚੌੜਾ ਅਤੇ ਇਸਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ 4ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਫੈਲ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ|^[4]

ਕੇਕੜੇ ਦੀਆਂ ਲਗਭਗ 850 ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਵਾਲੀਆਂ ਹਨ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਥਲਚਰੀ ਜਾਂ ਅਰਧਸਥਲਚਰੀ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ| ;^[5] ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਖੰਡੀ ਜਾਂ ਅਧਖੰਡੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ| ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਚਲਿੱਤ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਬਣਿਆ, ਪਰ ਹੁਣ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਘੱਟੋ ਘੱੱਟ ਦੋ ਅਲਗ ਅਲਗ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਤਵ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਗੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ|^[6]

ਕੇਕੜੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਜਿਵਾਸ਼ਮ ਜੋਰਾਸਿਕ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ,^[7] ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਾਰਬੋਨੀਫੇਰਸ ਮੋਰਾਕਿਸ ਨੂੰ ਕੱਛੂ ਦੀ ਪਿੱਠ ਦੀ ਹੱਡੀ ਕਰਕੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਮੁੱਢਲੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕੇਕੜਾ ਹੀ ਹੋਵੇ|^[8] ਕੇਕੜੇ ਦੀ ਚਮਕ ਉਸਦਾ ਅਸਲ ਸ਼ਿਕਾਰ ਜੁਰਾਸਿਕ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਯੁਗ ਕ੍ਰੀਟੇਸ਼ਸ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਗੋਂਡਵਾਨਾ ਦੀਪਸਮੂਹ ਦੇ ਟੁੱਟਣ ਨਾਲ ਜਾਂ ਸਮਵਰਤੀ ਹੱਡੀਆਂ ਵਾਲੀ ਮੱਛੀ ਦੇ ਵਿਕਰਣ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ|^[9]

ਯੋਨ ਦੋਹਰਾਪਨ

ਕੇਕੜਿਆਂ ਵਿਚ ਯੋਨ ਦੋਹਰਾਪਨ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ| ਨਰ ਕੇਕੜੇ ਦੇ ਅਕਸਰ ਵੱਡੇ ਪੰਜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ|^[10] ਇਹ ਪ੍ਰਵਰਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਕਾ(Ocypodidae) ਜਾਤੀ ਦੇ ਖੰਭਕਾਰੀ ਕੇਕੜੇ ਵਿਚ ਸਪਸ਼ਟ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ| ਖੰਭਕਾਰੀ ਕੇਕੜਿਆਂ ਵਿਚ ਲ, ਨਰ ਕੇਕੜੇ ਦਾ ਇੱਕ ਪੰਜਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਖ਼ਾਸਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਦਾ ਦੋਸਤ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ|^[11] ਹੋਰ ਸੱਪਸ਼ਟ ਅੰਤਰ ਪੇਟ ਦੀ ਬਣਤਰ ਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨਰ ਕੇਕੜਿਆਂ ਵਿਚ ਪਤਲੀ ਤੇ ਤਿਕੋਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਮਾਦਾ ਕੇਕੜੇ ਦੇ ਪੇਟ ਦੀ ਬਣਤਰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੋਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਔਸ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮਾਨਦਾ ਕੇਕੜੇ ਨੇ ਪੇਟ ਅੰਦਰ ਫਲਯੁਕਤ(ਬੱਚੇ) ਆਂਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ

ਮੌਜੂਦਾ ਅਤੇ ਵਿਲੁਪਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠਾਂ ਬਰੈਕਟਾਂ ਵਿਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ| ਸਭਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਾਰ ਇਉਕਾਰਕੀਨੋਇਡੀਆ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਉਕਾਰਸਿਂਸ ਅਤੇ ਪਲੈਟੀਕੋਟਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ, ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਭਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਕੇਕੜਾ ਸਮੂਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿ ਹੁਣ ਐਨੋਮੁਰਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮਸਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ^[12]

• ਭਾਗ ਡਰੋਮਿਆਸਿਆ
  • ਡਾਕੋਟੀਕੈਨਰੋਡੀਆ(6†)
  • ਡਰੋਮਿਉਡੀਆ(147, 85†)
  • ਗਲੀਸਨੈਰੋਪਸੋਡੀਆ (45†)
  • ਹੋਮੋਲੋਡਰੋਮਿਉਡੀਆ (24, 107†)
  • ਹੋਮੋਲੋਡੀਆ (73, 49†)
• ਭਾਗ ਰਾਨੀਨੋਇਡਾ(46, 196†)
• ਭਾਗ ਸਕਾਈਕਲੋਡੋਰਿਪੋਡਿਆ(99, 27†)
• ਭਾਗ ਬ੍ਰੈਚੂਰੀਆ
  • ਉਪਭਾਗ ਹੇਟੇਰੋਟਰੇਮਾਟਾ
    • ਐਥਰੋਇਡੀਆ (37, 44†)
    • ਬੇਲਿਉਡੀਆ (7)
    • ਬਾਈਥੋਗਰਾਉਡੀਆ (14)
    • ਕਾਲਾਪੋਡੀਆ (101, 71†)
    • ਕੈਨਕਰੋਡੀਆ (57, 81†)
    • ਕਾਰਪਿਲਿਉਡੀਆ (4, 104†)
    • ਚੇਰਾਗੋਨੋਡੀਆ (3, 13†)
    • ਕੋਰੀਸਟੋਡੀਆ (10, 5†)
    • ਕੋਂਪੋਨੋਕੈਨਕਰੋਡੀਆ (1†)
    • ਡਾਇਰੋਡੀਆ (4, 8†)
    • ਡੋਰੀਪੋਡੀਆ (101, 73†)
    • ਏਰੀਫੀਉਡੀਆ (67, 14†)
    • ਗੈਸਾਰਸਨੂਸੋਡੀਆ (349)
    • ਗੋਨਅਪਲਾਸੋਡੀਆ (182, 94†)
    • ਹੈਕਸਾਪੋਡੋਡੀਆ (21, 25†)
    • ਲੇਉਕੋਸਿਉਡੀਆ (488, 113†)
    • ਮਾਜੋਡੀਆ (980, 89†)
    • ਉਰੀਥੀਉਡੀਆ (1)
    • ਪਾਲੀਕੋਡੀਆ (63, 6†)
    • ਪਾਰਥੈਨੋਪੋਡੀਆ (144, 36†)
    • ਪਿਲੁਮਨੋਡੀਆ (405, 47†)
    • ਪੋਰਟੂਨੋਡੀਆ (455, 200†)
    • ਪੋਟਾਮੋਡੀਆ (662, 8†)
    • ਸਿਊਡੋਦੇਲਫੂਸੋਡੀਆ (276)
    • ਸਿਉਡੋਜ਼ਿਉਡੀਆ (22, 6†)
    • ਰੈਟਰੋਪਲਮੋਡੀਆ (10, 27†)
    • ਟਰਾਪੇਜ਼ੀਉਡੀਆ (58, 10†)
    • ਟਰੀਚੋਡਾਕਟੀਲੋਡੀਆ (50)
    • ਐਗਜ਼ਾਥੋਡੀਆ (736, 134†)
  • ਉਪਭਾਗ ਥੋਰਾਕੋਟਰੇਮਾਟਾ
    • ਕਰੀਪਟੋਚੀਰਿਉਡੀਆ (46)
    • ਗਰਾਪਸੋਡੀਆ (493, 28†)
    • ਉਸੀਪੋਡੋਡੀਆ (304, 14†)
    ***ਪਿੰਨੋਥੇਰੋਡੀਆ (304, 13†)

ਹਵਾਲੇ

કરચલો એ પાણીમાં/જમીનપર રહેતું એક પ્રકાર નું crustracean જીવ છે. એક સંબંધિત સમાનાર્થ કરચલાનું માંસ છે. તેઓ જગતના બધા મહાસાગરોમાં, તાજા પાણીમાં અને જમીન પર વસે છે, સામાન્ય રીતે તેના અંગો જાડા કવચમાં અવરેલાં હોય છે અને એક જોડ પંજા હોય છે.

ઉત્પત્તિ

કરચલાનું શરીર સામાન્ય રીતે જાડા કવચથી આવરી લેવામાં આવેલું છે, જે મુખ્યત્વે અત્યંત ખનિજીકૃત ચીટિનના બનેલા છે, અને પંજા ના એક જોડ સાથે સશસ્ત્ર છે. કરચલા વિશ્વના તમામ મહાસાગરોમાં જોવા મળે છે, જ્યારે ઘણા કરચલાં તાજા પાણીમાં અને જમીન પર પણ થાય છે, તેઓ ખાસ કરીને ઉષ્ણકટિબંધીય વિસ્તારોમાં રહે છે. કરચલાં કદમાં અલગ અલગ હોય છે, જે થોડીક મિલીમીટરથી અમુક મીટર સુધી થાય છે. જાપાનીઝ સ્પાઈડર કરચલા 4 મીટર (13 ફુ) સુધીની લંબાઈના થાય છે.

કરચલાના આશરે 850 પ્રજાતિઓ છે; તેઓ સમગ્ર વિશ્વમાં ઉષ્ણકટિબંધીય અને અર્ધ-ઉષ્ણકટિબંધીય પ્રદેશોમાં જોવા મળે છે.

માનવ વપરાશ

મત્સ્યોદ્યોગ

કરચલાનું ઉત્પાદન દર વર્ષે દરિયાઈ ક્રસ્ટાસીસના 20 ટકા જેટલા એટલે 15 લાખ ટનનું છે. Portunus trituberculatus પ્રજાતિ તેમાના 20% છે.

કેટલીક પ્રજાતિઓમાં હાથે થી કરચલાના માંસને એક અથવા બંને પંજાથી ખેંચીને પાણીમાં જીવંત કરચલાને પાછા છોડી દેવામાં આવે છે. જે કરચલાઓ જીવી જશે તો પંજાને પુનઃ સ્થાપિત કરશે એવી માન્યતા છે.

વાનગીઓ

દુનિયાભરમાં ઘણાં વિવિધ રીતોમાં કરચલા તૈયાર કરી ખાવામાં આવે છે. કેટલીક પ્રજાતિઓ કવચ સહિત ખવાય છે, જેમ કે નરમ-કવચ વાળા કરચલા ; અન્ય (ખાસ કરી મોટા કદવાળા) પ્રજાતિઓના ફક્ત પંજા અથવા પગ ખાવામાં આવે છે. ઘણી સંસ્કૃતિઓમાં માદા કરચલાના ઈંડા પણ ખાવામાં આવે છે, જે સામાન્ય રીતે ફળદ્રુપ કરચલાઓમાં નારંગી અથવા પીળો દેખાય છે. આ દક્ષિણપૂર્વ એશિયાઈ સંસ્કૃતિઓમાં, કેટલાક ભૂમધ્ય અને ઉત્તરીય યુરોપીયન સંસ્કૃતિઓમાં, તેમજ પૂર્વી, ચેસાપીક અને અમેરિકાના દક્ષિણી ભાગમાં લોકપ્રિય છે.

કેટલાક પ્રદેશોમાં, મસાલાનો ઉપયોગ સ્વાદ સુધારવા કરાય છે. દક્ષિણ પૂર્વ એશિયા અને ભારતમાં ભારે મસાલેદાર વાનગીઓ બનાવાય છે. ચેસાપીક ખાડી વિસ્તારમાં, વાદળી કરચલાને ઘણી વાર ઉકાળવામાં આવે છે. અલાસ્કન કીંગ કરચલા અથવા બરફ કરચલાના પગ સામાન્ય રીતે ફક્ત બાફી અને લસણ અથવા લીંબુ સાથે પીરસવામાં આવે છે.

બ્રિટિશ વાનગી ડ્રેસ્ડ ક્રેબમાં કરચલા માંસ કાઢવામાં આવે છે અને હાર્ડ શેલમાં મૂકવામાં આવે છે.

બનાવટી કરચલા , જેને સુરિમી પણ કહેવાય છે, તે માછલીના માંસમાંથી બનાવામાં આવે છે. જ્યારે તે રાંધણ ઉદ્યોગના કેટલાક ઘટકોમાં વાસ્તવિક કરચલા માટે અયોગ્ય રીતે ઓછું ગુણવત્તાવાળું અવેજી તરીકે ક્યારેક બદનામ થયું હોય, ત્યારે તે ઓછી કિંમત ના લીધે જાપાન અને દક્ષિણ કોરિયાની સુશી ઘટક તરીકે અને ઘર રસોઈમાં તે ખુબ લોકપ્રિય છે. મોટાભાગની પૂર્વ અને દક્ષિણ-પૂર્વ એશિયાઈ સંસ્કૃતિઓમાં સુરિમી પ્રોટીનનું અગત્યનું સ્રોત છે, જે માછલીના લાડુ અને માછલીના કેક જેવા વાનગીઓ બનાવામાં વપરાય છે.

પીડા

કરચલાં ઘણીવાર જીવંત ઉકાળવામાં આવે છે 2005 માં, નોર્વેના વૈજ્ઞાનિકોએ તારણ કાઢ્યું હતું કે કરચલા પીડા અનુભવતા નથી. જો કે, બોબ ઍલવૂડ અને બેલફાસ્ટમાં ક્વીન્સ યુનિવર્સિટીના મિરજમ એપેલ દ્વારા કરવામાં આવેલા એક અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે હરમીટ ક્રેબે વિદ્યુત આંચકાઓ પર પ્રતિક્રિયા આપી હતી. આ સૂચવે છે કે કેટલાક ક્રસ્ટેશન્સ પીડા અનુભવે છે અને તેને યાદ રાખી શકે છે.

நண்டு (crab) உலகின் எல்லா கடல்களிலும் காணப்படும் ஒரு நீர்வாழ் உயிரினமாகும். நன்னீர் நிலைகளிலும் காணப்படும் நண்டு இனங்களும் உண்டு. சில மில்லிமீற்றர் (mm) அகலமான நண்டுகள் முதல் கால் அகலம் நான்கு மீற்றர் (m) வரை வளரும் யப்பானியச் (Japanese) சிலந்தி நண்டு வரை பல அளவுகளிலும் காணப்படுகிறது. நண்டுகள் பொதுவாகத் தட்டையான ஓடும் ஐந்து சோடி கால்களும் கொண்டவை. இவற்றில் முதற்சோடிக் கால்கள் கவ்விகளாக மாற்றமடைந்துள்ளன.

நண்டுகள் மேல் ஓட்டினை உடையன. ஆண்டுக்கொருமுறை மேலோடுகள் கழன்று புதுப்பித்துக் கொள்கின்றன. நண்டுகள் கூட்டுக்கண்கள் இரண்டைக் கொண்டவை.

பெண் நண்டுகள் ஆண் நண்டுகளிலும் பார்க்க அகலமான வயிற்றுப்பகுதியைக் கொண்டுள்ளன. வயிற்றின் கீழேயே அவை தம் முட்டைகளைக் கொண்டுள்ளன.

நண்டு மிகவும் பிரபலமான கடல் உணவு ஆகும். கடலுணவுகளில் 20% நண்டுகளே. ஆண்டுதோறும் ஒன்றரை மில்லியன் தொன்னுக்கும் (Ton) அதிகமான நண்டுகள் உணவாகின்றன.

நண்டு வகைகள்

• தேங்காய் நண்டு - (பார்க்க)
• குளுவான் நண்டு
• நீலக்கால் நண்டு

పీత (ఆంగ్లం Crab) పది కాళ్ళ క్రస్టేషియా (Crustacea) జీవులు. ఇవి బ్రాకీయూరా (Brachyura) నిమ్నక్రమానికి చెందినవి. వీటికి చిన్న తోక (Greek: [βραχύ/brachy] error: {{lang}}: text has italic markup (help) = short, ουρά/οura = tail) కుంచించుకుపోయిన ఉదరము ఉరోభాగం చేత కప్పబడుతుంది. ఇవి మందమైన బాహ్య అస్తిపంజరం (exoskeleton) చేత కప్పబడి రెండు కీలే అనే భాగాలుంటాయి. వీనిలో 6,793 జాతులు గుర్తించబడ్డాయి.^[1] పీతలు ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రధానంగా సముద్రజలాల్లో నివసిస్తాయి. కొన్ని రకాలు మంచినీటిలోను, భూమి మీద కూడా నివసిస్తాయి. ఇవి పరిమాణంలో కొన్ని మిల్లీమీటర్ల నుండి 4 మీటర్ల వరకు ఉంటాయి.^[2]

మూలాలు

ನಿಜವಾದ ಏಡಿಗಳು ಬ್ರಾಚ್ಯುರಾ ಎಂಬ ಕೆಳಗಿನ ಗಣಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ದಶಪಾದಿಗಳಾಗಿದ್ದು, ವಿಶಿಷ್ಟವೆಂಬಂತೆ ಅವು ಒಂದು ಅತ್ಯಂತ ಗಿಡ್ಡನೆಯ, ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುವ "ಬಾಲ"ವನ್ನು (Greek: [βραχύς / brachys] error: {{lang}}: text has italic markup (help) = ಗಿಡ್ಡನೆಯ, ^[೨] [οὐρά / οura] error: {{lang}}: text has italic markup (help) = ಬಾಲ^[೩]) ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ, ಅಥವಾ ಆ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ತಗ್ಗಿಸಿದ ಕಿಬ್ಬೊಟ್ಟೆಯು ಮುಂಡಭಾಗದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮುಚ್ಚಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಸನ್ಯಾಸಿ ಏಡಿಗಳು, ಅರಸೇಡಿಗಳು, ಹೊಳಪುಳ್ಳ ಏಡಿಗಳು, ಲಾಳದ ಏಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಕೂರೆಯಂಥ ಇತರ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ನಿಜವಾದ ಏಡಿಗಳಲ್ಲ.

ವಿಕಸನ

ಏಡಿಗಳು ಒಂದು ದಪ್ಪನಾದ ಹೊರಕವಚದಿಂದ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆವರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ, ಮತ್ತು ಒಂದು ಏಕ ಜೋಡಿ ಕೊಂಡಿಗಳಿಂದ (ಚಿಮುಟ ಕೊಂಡಿಗಳಿಂದ) ಸಜ್ಜುಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲಾ ಸಾಗರಗಳಲ್ಲೂ ಏಡಿಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆಯಾದರೂ, ಅನೇಕ ಏಡಿಗಳು ಸಿಹಿನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ನೆಲದ ಮೇಲೆ, ಅದರಲ್ಲೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಉಷ್ಣವಲಯದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ. ಏಡಿಗಳ ಗಾತ್ರವು ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ; ಕೆಲವೇ ಮಿಲಿಮೀಟರುಗಳಷ್ಟು ಅಗಲವಿರುವ ಬಟಾಣಿ ಏಡಿಯಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು 4 metres (13 ft)ರವರೆಗಿನ ಉದ್ದದ ಕಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಜಪಾನಿ ಜೇಡ ಏಡಿಯವರೆಗೆ ಏಡಿಗಳ ಗಾತ್ರದ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯಿದೆ.^[೪]

ಲಭ್ಯವಿರುವ ಏಡಿಯ ಜಾತಿಗಳ ಪೈಕಿ ಸುಮಾರು ಜಾತಿಗಳು ಸಿಹಿನೀರಿನ, ಭೂಚರ ಅಥವಾ ಅರೆ-ಭೂಚರ ಜಾತಿಗಳಾಗಿವೆ;^[೫] ಪ್ರಪಂಚದ ಉಷ್ಣವಲಯದ ಮತ್ತು ಅರೆ-ಉಷ್ಣವಲಯದ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಅವು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಅವು ಒಂದು ಏಕ ಜೈವಿಕ ಕುಲದ ಗುಂಪು ಇರಬಹುದೆಂದು ಹಿಂದೆ ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು, ಆದರೆ ಅವು ಕನಿಷ್ಟಪಕ್ಷ ಎರಡು ವಿಶಿಷ್ಟ ವಂಶಾವಳಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಈಗ ನಂಬಲಾಗುತ್ತಿದೆ; ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಂಶಾವಳಿಯು ಪೂರ್ವಾರ್ಧಗೋಳದಲ್ಲಿದ್ದರೆ, ಮತ್ತೊಂದು ಅಮೆರಿಕಾ ಖಂಡಗಳಲ್ಲಿದೆ.^[೬]

ಅತ್ಯಂತ ಮುಂಚಿನ ಅಸಂದಿಗ್ಧ ಏಡಿಯ ಪಳೆಯುಳಿಕೆಗಳು ಜ್ಯುರಾಸಿಕ್‌‌ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸೇರಿವೆಯಾದರೂ, ಕೇವಲ ತನ್ನ ಬೆನ್ನುಚಿಪ್ಪಿನಿಂದ ಚಿರಪರಿಚಿತವಾಗಿರುವ ಕಾರ್ಬನಿಫರಸ್‌ ಕಾಲದ ಇಮೋಕ್ಯಾರಿಸ್‌ ಏಡಿಯು ಒಂದು ಆದಿಮ ಏಡಿಯಿರಬಹುದು ಎನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೭] ಕ್ರಿಟೇಷಿಯ ಅವಧಿಯಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ನಂತರದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದ ಏಡಿಗಳ ಪ್ರಸರಣವು, ಗೊಂಡ್ವಾನಾದ ಅವನತಿಯೊಂದಿಗೆ ಅಥವಾ ಏಡಿಗಳ ಮುಖ್ಯ ಪರಭಕ್ಷಕಗಳಾದ ಮೂಳೆಮೂಳೆಯ ಮೀನಿನ ಏಕಕಾಲೀನ ಪ್ರಸರಣದೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದು.^[೮]

ಲೈಂಗಿಕ ದ್ವಿರೂಪತೆ

ಏಡಿಗಳು ಅನೇಕವೇಳೆ ಎದ್ದುಕಾಣುವ ಲೈಂಗಿಕ ದ್ವಿರೂಪತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. ಗಂಡುಗಳು ಅನೇಕವೇಳೆ ದೊಡ್ಡದಾದ ಚಿಮುಟಕೊಂಡಿಗಳನ್ನು^[೯] ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ; ಈ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯು ಉಕಾ ಕುಲದ (ಒಸಿಪೊಡಿಡೇ) ಬಾಗಿಕೊಂಡಿರುವ ಕೊಂಡಿಯ ಏಡಿಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಎದ್ದುಕಾಣುತ್ತದೆ. ಬಾಗಿಕೊಂಡಿರುವ ಕೊಂಡಿಯ ಏಡಿಗಳಲ್ಲಿ, ಗಂಡುಗಳು ಒಂದು ಚಿಮುಟಕೊಂಡಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅದು ಮಹತ್ತರವಾಗಿ ಹಿಗ್ಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ; ಈ ಚಿಮುಟಕೊಂಡಿಯು ಸಂವಹನಕ್ಕಾಗಿ, ಅದರಲ್ಲೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಸಂಗಾತಿಯೊಂದನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.^[೧೦] ಮತ್ತೊಂದು ಎದ್ದುಕಾಣುವ ವ್ಯತ್ಯಾಸವು ಪ್ಲಿಯಾನ್‌‌ (ಕಿಬ್ಬೊಟ್ಟೆ) ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ; ಬಹುತೇಕ ಗಂಡು ಏಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಕಿರಿದಾಗಿದ್ದು, ತ್ರಿಕೋನಾಕಾರದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ, ಹೆಣ್ಣುಗಳು ಒಂದು ಅಗಲವಾದ, ದುಂಡನೆಯ ಕಿಬ್ಬೊಟ್ಟೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.^[೧೧] ಹೆಣ್ಣು ಏಡಿಗಳು ತಮ್ಮ ಪ್ಲಿಯೋಪಾಡ್‌‌ಗಳ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಫಲೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮೊಟ್ಟೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕಾವುಕೂರುವುದರಿಂದ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಈ ಬಗೆಯ ಭಿನ್ನತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.

ವರ್ತನೆ

ಏಡಿಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟವೆಂಬಂತೆ ಒಂದು ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ^[೧೨] ನಡೆಯುತ್ತವೆ (ಈ ಒಂದು ವರ್ತನೆಯಿಂದಾಗಿಯೇ ಏಡಿಯಂತೆ ಪಕ್ಕಕ್ಕೆ ಚಲಿಸುವ ಎಂಬ ಪದ ನಮಗೆ ದೊರೆತಿದೆ). ಅವುಗಳ ಕಾಲುಗಳ ಕೀಲುಜೋಡಣೆಯೇ ಇದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ. ಸದರಿ ಕೀಲುಜೋಡಣೆಯು ಒಂದು ಓರೆಯಾದ ನಡೆಯುವ ಭಂಗಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿಸುತ್ತದೆ.^[೧೩] ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕೆಲವೊಂದು ಏಡಿಗಳು ಮುಂದಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ನಡೆಯಲು ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ಯ ನೀಡುತ್ತವೆ; ರ್ಯಾನಿನಿಡ್‌ಗಳಾದ,^[೧೪] ಲಿಬಿನಿಯಾ ಎಮರ್ಜಿನೇಟಾ ^[೧೫] ಮತ್ತು ಮಿಕ್ಟಿರಿಸ್‌‌ ಪ್ಲಾಟಿಚೆಲೆಸ್‌ ಈ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರುತ್ತವೆ.^[೧೨]. ಕೆಲವೊಂದು ಏಡಿಗಳು, ಅದರಲ್ಲೂ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಪೊರ್ಚುನಿಡೆ ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಟುಟಿಡೆ ವಂಶಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಏಡಿಗಳು, ಈಜುವಲ್ಲಿಯೂ ಸಮರ್ಥವಾಗಿರುತ್ತವೆ.^[೧೬]

ಏಡಿಗಳು ಬಹುತೇಕವಾಗಿ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲ ಪ್ರಾಣಿಗಳಾಗಿದ್ದು, ಸಂಕೀರ್ಣ ವರ್ತನೆಯ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ತಮ್ಮ ಚಿಮುಟಾಂಗಗಳನ್ನು ಬಡಿಯುವ ಅಥವಾ ಬೀಸುವ ಮೂಲಕ ಸಂವಹಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಅವು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಪರಸ್ಪರರೆಡೆಗೆ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿಯಾಗಿರುವಂಥ ಒಲವನ್ನು ಏಡಿಗಳು ತೋರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಏಡಿಗಳ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಗಳಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಗಂಡು ಏಡಿಗಳು ಅನೇಕವೇಳೆ ಹೋರಾಡುತ್ತವೆ.^[೧೭] ಹೆಚ್ಚೂಕಮ್ಮಿ ಎಲ್ಲಾ ಗವಿಗಳು ಮತ್ತು ಬಿರುಕುಗಳು ಆಕ್ರಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ, ಬಂಡೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಸಮುದ್ರತೀರಗಳ ಮೇಲೆ, ರಂಧ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಡಗಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಾಗಿಯೂ ಸಹ ಏಡಿಗಳು ಹೋರಾಡಬಹುದು.^[೧೮]

ಏಡಿಗಳು ಸರ್ವಾಹಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದು, ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಪಾಚಿಗಳನ್ನು^[೧೯] ತಿಂದು ಜೀವಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಯಾವುದೇ ಆಹಾರವನ್ನು ಅವು ಸೇವಿಸಬಲ್ಲವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಮೃದ್ವಂಗಿಗಳು, ಹುಳುಗಳು, ಇತರ ಕಠಿಣಚರ್ಮಿಗಳು, ಶಿಲೀಂಧ್ರಗಳು, ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾ ಮತ್ತು ಅವಶೇಷ ಇವೇ ಮೊದಲಾದವುಗಳು ಏಡಿಗಳ ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದು, ಇವುಗಳ ಲಭ್ಯತೆ ಹಾಗೂ ಏಡಿಯ ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಉದರಪೋಷಣೆಯು ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಅನೇಕ ಏಡಿಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ, ಸಸ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿ ದ್ರವ್ಯದ ಒಂದು ಸಮ್ಮಿಶ್ರ ಆಹಾರಕ್ರಮವನ್ನು ನೀಡಿದಲ್ಲಿ, ಅದು ಅವುಗಳ ಅತಿವೇಗದ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಮಹತ್ತರವಾದ ದಾರ್ಢ್ಯತೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ.^{[೨೦][೨೧]}

ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬಕ್ಕಾಗಿ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು, ಹಾಗೂ ಮಿಲನದ ಋತುವಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಹೆಣ್ಣು ಏಡಿಯು ತನ್ನ ಅಂಡಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಒಂದು ಅನುಕೂಲಕರವಾದ ತಾಣವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳಲು, ಏಡಿಗಳು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಕೆಲಸಮಾಡುತ್ತವೆ ಎಂಬುದು ಚಿರಪರಿಚಿತ ಸಂಗತಿ.^[೨೨]

ಮಾನವ ಬಳಕೆ

ಮೀನುಗಾರಿಕೆ

ವಿಶ್ವವ್ಯಾಪಿಯಾಗಿ ಹಿಡಿಯಲ್ಪಡುವ, ಬೆಳೆಸಲ್ಪಡುವ, ಮತ್ತು ಸೇವಿಸಲ್ಪಡುವ, ಕಡಲಿನಲ್ಲಿ ದೊರೆಯುವ ಎಲ್ಲಾ ಕಠಿಣಚರ್ಮಿಗಳ ಪೈಕಿ ಏಡಿಗಳ ಪಾಲು 20% ನಷ್ಟರವರೆಗಿದ್ದು, ಇದರ ಪ್ರಮಾಣವು ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 1½ ದಶಲಕ್ಷ ಟನ್ನುಗಳನ್ನು ಮುಟ್ಟುತ್ತದೆ. ಪೋರ್ಟುನಸ್‌ ಟ್ರೈಟ್ಯುಬರ್ಕ್ಯುಲೇಟಸ್‌ ಎಂಬ ಜಾತಿಯು ಆ ಒಟ್ಟು ಪ್ರಮಾಣದ ಪೈಕಿ ಐದನೇ ಒಂದರಷ್ಟು ಪಾಲನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ವಾಣಿಜ್ಯ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾಗಿರುವ ಇತರ ವರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ಇವು ಸೇರಿವೆ: ಪೋರ್ಟುನಸ್‌ ಪೆಲಾಗಿಕಸ್‌ , ಚಿಯೊನೊಸೆಟೆಸ್‌ ಕುಲದಲ್ಲಿನ ಹಲವಾರು ಜಾತಿಗಳು, ನೀಲಿ ಏಡಿ (ಕ್ಯಾಲಿನೆಕ್ಟೆಸ್‌ ಸ್ಯಾಪಿಡಸ್‌ ), ಚಾರಿಬ್ಡಿಸ್‌ ಜಾತಿ , ಕ್ಯಾನ್ಸರ್‌ ಪ್ಯಾಗರಸ್‌ , ಡಂಗೆನೆಸ್‌ ಏಡಿ (ಮೆಟಾಕಾರ್ಸಿನಸ್‌ ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟರ್‌‌ ) ಹಾಗೂ ಸಿಲ್ಲಾ ಸೆರ್ರಾಟ . ಇವುಗಳ ಪೈಕಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬಗೆಯೂ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 20,000 ಟನ್ನುಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುತ್ತವೆ.^[೨೩]

ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರ

ಪ್ರಪಂಚದ ಉದ್ದಗಲಕ್ಕೂ ಹಲವಾರು ವಿಭಿನ್ನ ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ಏಡಿಗಳನ್ನು ಒಂದು ಆಹಾರಭಕ್ಷ್ಯವಾಗಿ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿ ತಿನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೊಂದು ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಇಡಿಯಾಗಿ ತಿನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೃದು-ಚಿಪ್ಪಿನ ಏಡಿಯನ್ನು ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಬಳಸುವಾಗ ಅದರ ಚಿಪ್ಪನ್ನೂ ತಿನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ; ಇನ್ನುಳಿದ ಜಾತಿಗಳ ಏಡಿಗಳನ್ನು ಬಳಸುವಾಗ, ಕೇವಲ ಚಿಮುಟಕೊಂಡಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು/ಅಥವಾ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೇವಲ ಚಿಮುಟಕೊಂಡಿಗಳನ್ನು ಮತ್ತು/ಅಥವಾ ಕಾಲುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಪರಿಪಾಠವು, ಹಿಮದ ಏಡಿಯಂಥ ದೊಡ್ಡದಾದ ಏಡಿಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಬಹುತೇಕವಾಗಿ ಪೂರ್ವದೇಶಗಳ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣು ಏಡಿಯ ಹಿಂಡುಮೊಟ್ಟೆಗಳನ್ನೂ ಸಹ ತಿನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ; ಇವು ಸಂತಾನಶೀಲ ಏಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಿತ್ತಳೆ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.

ಕೆಲವೊಂದು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಮಸಾಲೆಗಳು ಪಾಕಶಾಲೆಯಲ್ಲಿನ ಅಡುಗೆಯ ಅನುಭವವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸುತ್ತವೆ. ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ, ಮಸಾಲಾ ಏಡಿ ಮತ್ತು ಮೆಣಸಿನಕಾಯಿ ಏಡಿಗಳು ಅತೀವವಾಗಿ ಮಸಾಲೆಭರಿತ ಆಹಾರಭಕ್ಷ್ಯಗಳ ಉದಾಹರಣೆಗಳಾಗಿವೆ. ಮೆರಿಲ್ಯಾಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ, ನೀಲಿ ಏಡಿಯನ್ನು ಅನೇಕವೇಳೆ ಹಳೆಯ ಬೇ ಎಲೆಯ ಮಸಾಲೆಯೊಂದಿಗೆ ತಿನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಬ್ರಿಟಿಷರ ಆಹಾರಭಕ್ಷ್ಯವಾದ ಕ್ರೋಮರ್‌‌ ಏಡಿಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವಾಗ, ಏಡಿ ಮಾಂಸದ ಸಾರವನ್ನು ತೆಗೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಗಡುಸಾದ ಚಿಪ್ಪಿನ ಒಳಗಡೆ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಏಡಿ ಮಾಂಸದ ಸಾರತೆಗೆದು, ಅದಕ್ಕೆ ಒಂದು ಹಿಟ್ಟಿನ ಮಿಶ್ರಣವನ್ನು ಸೇರ್ಪಡೆಮಾಡಿ, ಒಂದು ಏಡಿ ಕೇಕನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವುದು ಅಮೆರಿಕನ್ನರ ಒಂದು ಪಾಕವಿಧಾನವಾಗಿದೆ.

ಫ್ರೆಂಚ್‌ ಮೂಲದ ಒಂದು ಜಾಗತಿಕ ಆಹಾರಭಕ್ಷ್ಯವಾದ ಬಾಡಿನ ಸಾರಿನಲ್ಲಿ ಕೂಡಾ ಏಡಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ನೋವು

ಜೀವಂತ ಏಡಿಗಳನ್ನು ಅನೇಕವೇಳೆ ಬೇಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕಡಲೇಡಿಗಳು ನೋವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಲಾರವು ಎಂಬುದಾಗಿ 2005ರಲ್ಲಿ ನಾರ್ವೆ ದೇಶದ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳು ತೀರ್ಮಾನಿಸಿದರು.^[೨೪] ಆದಾಗ್ಯೂ, ನಂತರದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಸೂಚಿಸಿದ ಪ್ರಕಾರ, ಕಠಿಣಚರ್ಮಿಗಳು ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿ ನೋವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಬಲ್ಲವು ಮತ್ತು ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲವು ಎಂಬುದು ತಿಳಿದುಬಂತು.^[೨೫]

ವರ್ಗೀಕರಣ

ಬ್ರಾಚ್ಯುರಾ ಎಂಬ ಕೆಳಗಿನ ಗಣವು 93 ವಂಶಗಳಲ್ಲಿ^[೧೬] 6,793 ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಪಾಲು ದಶಪಾದಿಗಳ ಉಳಿಕೆಗಳಾಗಿವೆ.^[೨೬] ಒಂದು ಬೆಳೆಯುತ್ತಾ ಗಟ್ಟಿಮುಟ್ಟಾದ ಶರೀರ, ಮತ್ತು ಕಿಬ್ಬೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಸಂಕೋಚನ ಅಥವಾ ತಗ್ಗಿರುವಿಕೆಯ ಲಕ್ಷಣಗಳಿಂದ ಏಡಿಗಳ ವಿಕಸನವು ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇತರ ಅನೇಕ ಗುಂಪುಗಳು ಇದೇರೀತಿಯ ಸಂಸ್ಕರಣಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿವೆಯಾದರೂ, ಕಾರ್ಸಿನೈಸೇಷನ್‌ ಎಂಬುದು ಏಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಮುಂದುವರಿದ ಸಂಸ್ಕರಣವಾಗಿದೆ. ಉದರದ ಕೊನೆಯ ಖಂಡವು ಏಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬಲ್ಲ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಯುರೋಪಾಡ್‌‌ಗಳ ಗೈರುಹಾಜರಿಯು ಇಲ್ಲಿ ಎದ್ದುಕಾಣುವಂತಿರುತ್ತದೆ; ಎದೆಮೂಳೆಗೆ ಎದುರಾಗಿ ತಗ್ಗಿಸಿದ ಕಿಬ್ಬೊಟ್ಟೆಯನ್ನು ಬಿಗಿಯಾದ ಹಿಡಿದುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಣ್ಣ ಸಾಧನಗಳಾಗಿ ಪ್ರಾಯಶಃ ಅವು ವಿಕಸನಗೊಂಡಿರಬಹುದು.

ಬಹುತೇಕ ದಶಪಾದಿಗಳಲ್ಲಿ, ಗೊನೊರಂಧ್ರಗಳು (ಲೈಂಗಿಕ ದ್ವಾರಗಳು) ಕಾಲುಗಳ ಮೇಲೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪ್ಲಿಯೋಪಾಡ್‌‌‌ಗಳ (ಕಿಬ್ಬೊಟ್ಟೆಯ ಉಪಾಂಗಗಳು) ಮೊದಲ ಎರಡು ಜೋಡಿಗಳನ್ನು ಏಡಿಗಳು ವೀರ್ಯ ವರ್ಗಾವಣೆಗಾಗಿ ಬಳಸುವುದರಿಂದ, ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಬದಲಾವಣೆಗೊಳಗಾಗಿದೆ. ಗಂಡು ಏಡಿಯ ಕಿಬ್ಬೊಟ್ಟೆಯು ಒಂದು ಕಿರಿದಾಗಿರುವ ಆಕಾರವಾಗಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ, ಗೊನೊರಂಧ್ರಗಳು ಮಧ್ಯರೇಖೆಯ ಕಡೆಗೆ ಚಲಿಸಿರುತ್ತವೆ; ಇದು ಕಾಲುಗಳಿಂದ ಆಚೆಗಿದ್ದು, ಎದೆಮೂಳೆಯ ಮೇಲಿರುತ್ತದೆ.^[೨೭] ಹೆಣ್ಣು ಗೊನೊರಂಧ್ರಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆಯೂ ಇದೇರೀತಿಯ ಬದಲಾವಣೆಯೊಂದು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಸಂಭವಿಸಿತು. ಎದೆಮೂಳೆಯೆಡೆಗಿನ ಹೆಣ್ಣು ಗೊನೊರಂಧ್ರದ ಚಲನೆಯು ಯೂಬ್ರಾಚ್ಯುರಾ ಎಂಬ ಏಕಮೂಲ ವರ್ಗವನ್ನು ವಿಶದೀಕರಿಸುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಗಂಡು ಗೊನೊರಂಧ್ರದ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿನ ನಂತರದ ಬದಲಾವಣೆಯು ಥೊರಾಕೊಟ್ರೆಮೇಟಾವನ್ನು ವಿಶದೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಹೆಣ್ಣು ಗೊನೊರಂಧ್ರಗಳು ಎದೆಮೂಳೆಯ ಮೇಲೆ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುವಂಥ ಏಡಿಗಳು ಒಂದು ಏಕ ಜೈವಿಕ ಕುಲದ ಗುಂಪನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತವೆಯೇ ಎಂಬುದು ಈಗಲೂ ಸಹ ಒಂದು ಚರ್ಚಾವಿಷಯವಾಗಿದೆ.^[೨೬]

ಮಹಾವಂಶಗಳು

ಉಪಲಬ್ಧ ಮತ್ತು ನಿರ್ನಾಮವಾದ (†) ಜಾತಿಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ಆವರಣಗಳಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.^[೧೬]

• ಗುಂಪು ಡ್ರೋಮಿಯೇಸಿ
  • ಡಕೋಟಿಕ್ಯಾನ್‌ಕ್ರೋಯ್ಡಿಯಾ (6†)
  • ಡ್ರೋಮಿಯೋಯ್ಡಿಯಾ (147, 85†)
  • ಇಯೋಕಾರ್ಸಿನೋಯ್ಡಿಯಾ (1†)
  • ಗ್ಲೇಸ್‌ನೆರೊಪ್ಸೋಯ್ಡಿಯಾ (45†)
  • ಹೊಮೊಲೊಡ್ರೋಮಿಯೋಯ್ಡಿಯಾ (24, 107†)
  • ಹೊಮೊಲೊಯ್ಡಿಯಾ (73, 49†)
• ಗುಂಪು ರ್ಯಾನಿನೋಯ್ಡಾ (46, 196†)
• ಗುಂಪು ಸೈಕ್ಲೋಡೋರಿಪೋಯ್ಡಾ (99, 27†)
• ಗುಂಪು ಯೂಬ್ರಾಚ್ಯುರಾ
  • ಉಪಗುಂಪು ಹೆಟೆರೊಟ್ರೆಮೇಟಾ
  • ಏಥ್ರೋಯ್ಡಿಯಾ (37, 44†)
  • ಬೆಲ್ಲೋಯ್ಡಿಯಾ (7)
  • ಬೈಥೋಗ್ರೇಯ್ಡಿಯಾ (14)
  • ಕ್ಯಾಲಪ್ಪೋಯ್ಡಿಯಾ (101, 71†)
  • ಕ್ಯಾನ್‌ಕ್ರೋಯ್ಡಿಯಾ (57, 81†)
  • ಕ್ಯಾರ್ಪಿಲಿಯೋಯ್ಡಿಯಾ (4, 104†)
  • ಚೆರಾಗೊನೊಯ್ಡಿಯಾ (3, 13†)
  • ಕೋರಿಸ್ಟೊಯ್ಡಿಯಾ (10, 5†)
  • ಕೊಂಪೊನೊಕ್ಯಾನ್‌ಕ್ರೋಯ್ಡಿಯಾ (1†)
  • ಡೈರೋಯ್ಡಿಯಾ (4, 8†)
  • ಡೋರಿಪ್ಪೊಯ್ಡಿಯಾ (101, 73†)
  • ಎರಿಫಿಯೊಯ್ಡಿಯಾ (67, 14†)
  • ಗೆಕಾರ್ಸಿನ್ಯುಕೋಯ್ಡಿಯಾ (349)
  • ಗೊನೆಪ್ಪ್ಲಾಕೋಯ್ಡಿಯಾ (182, 94†)
  • ಹೆಕ್ಸಾಪೊಡೊಯ್ಡಿಯಾ (21, 25†)
  • ಲ್ಯೂಕೋಸಿಯೋಯ್ಡಿಯಾ (488, 113†)
  • ಮಜೋಯ್ಡಿಯಾ (980, 89†)
  • ಒರಿಥಿಯೋಯ್ಡಿಯಾ (1)
  • ಪ್ಯಾಲಿಕೋಯ್ಡಿಯಾ (63, 6†)
  • ಪಾರ್ಥೆನೋಪೋಯ್ಡಿಯಾ (144, 36†)
  • ಪಿಲುಮ್ನೋಯ್ಡಿಯಾ (405, 47†)
  • ಪೋರ್ಟುನೋಯ್ಡಿಯಾ (455, 200†)
  • ಪೊಟಾಮೋಯ್ಡಿಯಾ (662, 8†)
  • ಸ್ಯೂಡೋಥೆಲ್ಫುಸೋಯ್ಡಿಯಾ (276)
  • ಸ್ಯೂಡೋಝಿಯೋಯ್ಡಿಯಾ (22, 6†)
  • ರೆಟ್ರೊಪ್ಲೂಮೋಯ್ಡಿಯಾ (10, 27†)
  • ಟ್ರೆಪೆಝಿಯೋಯ್ಡಿಯಾ (58, 10†)
  • ಟ್ರೈಕೋಡ್ಯಾಕ್ಟೈಲೋಯ್ಡಿಯಾ (50)
  • ಕ್ಸಾಂಥೋಯ್ಡಿಯಾ (736, 134†)
  • ಉಪಗುಂಪು ಥೊರಾಕೊಟ್ರೆಮೇಟಾ
  • ಕ್ರಿಪ್ಟೋಕಿರೋಯ್ಡಿಯಾ (46)
  • ಗ್ರೇಪ್ಸೋಯ್ಡಿಯಾ (493, 28†)
  • ಒಸಿಪೊಡೋಯ್ಡಿಯಾ (304, 14†)
  • ಪಿನ್ನೊಥೆರೊಯ್ಡಿಯಾ (304, 13†)

ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಭಾವಗಳು

ನಕ್ಷತ್ರಪುಂಜವಾದ ಕರ್ಕಾಟಕ ಮತ್ತು ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ರಾಶಿಯಾದ ಕಟಕ‌ ಈ ಎರಡಕ್ಕೂ ಸಹ ಏಡಿಯ ಹೆಸರನ್ನೇ ಇಡಲಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಒಂದು ಏಡಿಯ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಅವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಜಾನ್ ಬೆವಿಸ್‌ ಎಂಬಾತ 1731ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಏಡಿ ನೀಹಾರಿಕೆಯನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಿದ ಮತ್ತು ಅದು ಈ ಪ್ರಾಣಿಯನ್ನು ಹೋಲುವಂತಿರುವುದನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡ. ಏಡಿ ಸ್ಪಂದತಾರೆಯು ನೀಹಾರಿಕೆಯ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ.

ಪ್ರಾಚೀನ ಪೆರುವಿನ ಮೊಚೆ ಜನರು ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು, ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಮುದ್ರವನ್ನು^[೨೮] ಪೂಜಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅನೇಕವೇಳೆ ತಮ್ಮ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಏಡಿಗಳನ್ನು ಅವರು ಚಿತ್ರಿಸಿದರು.^[೨೯] ಗ್ರೀಕ್‌ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ, ಕಾರ್ಕಿನೋಸ್‌ ಎಂಬುದು ಒಂದು ಏಡಿಯಾಗಿದ್ದು, ಅದು ಹೆರಾಕಲ್ಸ್‌ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಸೆಣಸಾಡಿ ಲೆರ್ನೆಯನ್‌ ಹೈಡ್ರಾ ಸಹಾಯಕ್ಕೆ ಬಂತು ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು