Anemone hepatica (hepática) ye una planta yerbácea miembru de la familia Ranunculaceae.
Son natives de los montes de les rexones templaes del hemisferiu norte. Tamién fueron llamaes Hepatica nobilis,[1] anque un recién estudiu indica que Hepatica tien de ser incluyíu en Anemone.[2] Crez en terrenes caliares, roquedales y zones fresques, avesíes, montascoses y montes húmedos. La variedá H. nobilis var. nobilis ye nativa d'Europa.
Ye una pequeña planta yerbácea perenne qu'algama los 20 cm d'altor y tien el raigañu formada por fibres dures. Les fueyes, con pelusa, son de color verde escuru con llongures peciolos que broten direutamente del raigañu y tienen tres lóbulos enteros y arrondaos, son coriacees y cordaes con unos 3 cm de llargor. Les flores son azules (raramente blanques o rosadas), apaecen primero que les fueyes en cuanto sumen les nieves en primavera, tienen cinco sépalos y cinco pétalos y crecen nun pedúnculu erecto velloso, siendo una de les más belles flores de monte. Tien trés bráctees con aspeutu de mota. El frutu ye un aqueniu.
El so nome deriva del motudu carauterísticu que tienen les fueyes paecíu al texíu hepático. Amás utilizóse en medicina popular pa tratar afecciones hepátiques.
Contién anemonina, anemonol, hepatotrilobina, emulsina, saponósidos.
Popularmente ye usada como diuréticu, antiinflamatoriu intestinal y vulnerario (cicatrizante). Dende antiguu atribuyóse-y un efeutu protector y estimulante del funcionamientu hepáticu, siguiendo la teoría de les signaturas, poles sos fueyes trilobulaes. Indicáu para firíes, forúnculos, eczema.[4]
La planta fresca ye vesicante. Per vía oral puede producir gastroenteritis.
Úsense les fueyes. Recoyer en primavera. Fervinchu: 1 cuyaradina de café per taza, 2-3 taces al día o aplicada externamente en forma de llavadures o compreses.[4]
Anemone hepatica, describióse por Carlos Linneo y espublizóse en Species Plantarum 1: 538, nel añu 1753.[5]
Anemone: nome xenéricu que vien de la pallabra griega Άνεμος, que significa vientu.
hepatica: epítetu
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Anemone hepatica (hepática) ye una planta yerbácea miembru de la familia Ranunculaceae.
Anemone hepatica (lat. Anemone hepatica) - qaymaqçiçəyikimilər fəsiləsinin əsmə cinsinə aid bitki növü.
İkiləpəlilər ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Anemone hepatica (lat. Anemone hepatica) - qaymaqçiçəyikimilər fəsiləsinin əsmə cinsinə aid bitki növü.
L’herba fetgera, viola de llop o viola de pastor (Anemone hepatica) és una planta perenne de la família de les ranunculàcies. Es troba en boscs generalment caducifolis, principalment a l'estatge montà, però també al subalpí i a la part més plujosa de la regió mediterrània. Al Pirineu català es troba des de la Val d'Aran i de la Baixa Ribagorça fins al Vallespir i l'Alt Empordà. La trobem també en zones d'Osona, del Bages i del baix Solsonès a l'Anoia. És present, a més, a la Serralada Prelitoral i a les zones que van des del Gironès fins al Montnegre i de Montserrat als Ports de Beseit. A nivell mundial es troba a l'hemisferi nord, tant a Europa com a l'Àsia o Amèrica del Nord. Aquesta planta també és coneguda com a viola borda, viola de galàpet o herba de la Trinitat.[2]
El seu nom binomial és format pels epítets genèric Anemone del grec "mogut pel vent" i "hepatica" del llatí "hepaticus",[3] pres del grec "hepar" (fetge), degut a la similitud de les fulles amb aquest òrgan. En llatí medieval es coneixia com a herba Trinitas.
La taxonomia del gènere Anemone encara és problemàtica, però els darrers estudis filogenètics indiquen que el gènere Hepatica (abans reconegut en algunes classificacions) forma part del gènere Anemone.[4]
És una planta comuna, que es troba a zones fresques i humides, muntanyoses, al sotabosc d'una gran varietat de boscos ombrívols. Floreix durant els mesos de març i abril. El tipus de pol·linització és entomòfila.
És una planta perenne d'uns 20cm d'alçada amb moltes arrels fibroses. El rizoma és curt. Les fulles, de color verd fosc, són radicals i d'uns 3cm de longitud, amb pecíols llargs que broten directament de l'arrel amb pèls; formades per 3 lòbuls enters i arrodonits, coriàcies i cordades per la base.
Les flors apareixen tan aviat com desapareix la neu a la primavera. Són hermafrodites, solitàries, amb simetria actinomorfa, de color blau (a vegades poden ser blanques o amb tons rosats) i amb 6 sèpals i 5 a 10 pètals lliures. Creixen erectes amb peduncles vellosos i és una de les flors més belles i delicades de les nostres muntanyes. L'androceu està format per nombrosos estams i el pistil es compon de diversos fruits agrupats sense pic, cadascun dels quals conté una sola llavor. L'involucre està compost per 3 bractèoles que li donen un aspecte de calze; aquest consta de 2 o 3 cimes de sèpals petaloides. El fruit és un aqueni ovat i agut.
S'usen les fulles o la planta sencera (sense les arrels). Es recol·lecta l'herba sense arrels i es deixa assecar a l'ombra. La medicina acadèmica no utilitza aquesta espècie encara que posseeix certa eficàcia. També en homeopatia és estrany el seu ús.
Conté heteròsids flavònics: Derivats del quercetol i del kaempferol. Conté antocianidines, flavones, flovafens, polifenols, mucílags i tanins.
En estat fresc aquesta planta conté anemonol, una substància que irrita la pell. Quan aquesta s'asseca, l'anemonol es converteix en anemonina (d'acció tuberculostàtica, és a dir, que inhibeix el creixement dels bacils de la tuberculosi) i en àcids anemònic i isoanemònic que no són nocius. Conté també, un glucòsid anomenat hepatrilobina.
A la planta dessecada falten totes les substàncies tòxiques pròpies de les ranunculàcies en estat fresc.
Aquesta planta conté un efecte demulcent, mucilaginós, vulnerari i astringent suau i es recomana en infusió per a casos de febre, afeccions hepàtiques lleus, tos, etc. S'utilitza també com espasmolític i colagog. Per via externa s'ha utilitzat en forma de decocció per a tractar els ulls inflamats per conjuntivitis.
La planta no s'ha d'utilitzar en fresc. En quantitats elevades, s'ha descrit que la planta pot produir una irritació del parènquima renal i de les vies urinàries. Pot ocasionar, també, mal d'estómac i gastroenteritis en administrar-se per via oral.
La Comissió Europea no aconsella [cal citació]el seu subministrament al considerar que l'efectivitat terapèutica de la droga i de les seves preparacions no ha estat suficientment demostrada i pel fet que hi ha un cert risc d'aparició de símptomes tòxics degut a la presència de protoanemonina.
El seu nom característic també és degut a la presència d'unes taques característiques a les fulles que recorden el teixit hepàtic. A més, s'ha usat en medicina popular com a remei tradicional per a les malalties hepàtiques. John Gerard, un important herborista anglès famós pel seu jardí botànic, ja parlava de l'herba fetgera descrivint-la com una planta amb moltes fulles disseminades per terra, amb tres cantons, d'un color verd greixós per la part superior i grisoses per sota. La classificava com a herba freda, seca i astringent, afirmant que era bona contra les debilitats del fetge que procedien d'una causa calenta, ja que refredava i reforçava amb gran valerositat.
L’herba fetgera, viola de llop o viola de pastor (Anemone hepatica) és una planta perenne de la família de les ranunculàcies. Es troba en boscs generalment caducifolis, principalment a l'estatge montà, però també al subalpí i a la part més plujosa de la regió mediterrània. Al Pirineu català es troba des de la Val d'Aran i de la Baixa Ribagorça fins al Vallespir i l'Alt Empordà. La trobem també en zones d'Osona, del Bages i del baix Solsonès a l'Anoia. És present, a més, a la Serralada Prelitoral i a les zones que van des del Gironès fins al Montnegre i de Montserrat als Ports de Beseit. A nivell mundial es troba a l'hemisferi nord, tant a Europa com a l'Àsia o Amèrica del Nord. Aquesta planta també és coneguda com a viola borda, viola de galàpet o herba de la Trinitat.
Lysieuyn blodeol bychan yw Deilen yr afu sy'n enw benywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Ranunculaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Hepatica nobilis a'r enw Saesneg yw Liverleaf.[1]
Mae'r blodau'n gymesur ac yn ddeuryw. Nodwedd arbennig y planhigyn hwn yw bod y sepalau'n lliwgar ac yn edrych yn debyg iawn i betalau. Ceir ychydig lleia erioed o wenwyn o fewn y planhigyn: protoanemonin,sy'n wenwyn i anifail a dyn, alcaloidau neu glycodidau. Mae'n perthyn yn agor i flodyn menyn.
Lysieuyn blodeol bychan yw Deilen yr afu sy'n enw benywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu Ranunculaceae. Yr enw gwyddonol (Lladin) yw Hepatica nobilis a'r enw Saesneg yw Liverleaf.
Mae'r blodau'n gymesur ac yn ddeuryw. Nodwedd arbennig y planhigyn hwn yw bod y sepalau'n lliwgar ac yn edrych yn debyg iawn i betalau. Ceir ychydig lleia erioed o wenwyn o fewn y planhigyn: protoanemonin,sy'n wenwyn i anifail a dyn, alcaloidau neu glycodidau. Mae'n perthyn yn agor i flodyn menyn.
Jaterník podléška, též jaterník trojlaločný (Hepatica nobilis Schreb.), je vytrvalá nízká bylina rostoucí v listnatých lesích mírného pásma Evropy. V České republice se jedná o poměrně hojný druh, ve východní (karpatské) polovině Moravy je však velmi vzácný nebo zcela chybí. V roce 2013 se stal německou Rostlinou roku.
Trojlaločné listy svým tvarem připomínají játra – tomu odpovídá české jméno jaterník i vědecké Hepatica (hepar jsou latinsky játra). Druhové jméno podléška (a jeho lidové názvy podlístka nebo podlíška) jsou zase odvozeny z toho, že tato bylina se často nachází pod lískami.
Jaterník trojlaločný je nízká, 5 až 25 cm vysoká vytrvalá bylina s plazivým oddenkem, ze kterého vyrůstají přízemní, dlouze řapíkaté hluboce vykrojené celokrajné listy, listová čepel je rozdělena na tři vejčité laloky. Jsou tmavozelené, naspodu světlejší a jemně plstnaté, ve stáří jsou kožovité a lysé. Staré listy přezimují, mladé vyrůstají až po odkvětu.
Květy vyrůstají na chlupatých, červenohnědých květonosných stvolech, kterých je na jedné rostlině až devět. Květy jsou podepřeny třemi podpůrnými listeny, které připomínají kalich, jsou oboupohlavné, většinou blankytně modré nebo fialové, vzácněji růžové nebo bílé, okvětních lístků bývá 5–10. Pestíky a tyčinky, kterých bývá velké množství, jsou umístěné na široce kuželovitém květním lůžku. Jaterník je opylován hmyzem, v případě potřeby je i samosprašný.
Květy jaterníku se k večeru a při dešti sklánějí dolů a zavírají se. Během osmidenní doby kvetení se květní plátky prodlužují na dvojnásobek své původní délky. Kvete od dubna do května.
Plodem je zobovitá nažka, na bázi s masíčkem s olejovitou kapalinou, která láká mravence. Rostlina je totiž myrmekochorní, šíření semen zabezpečují právě mravenci.
Jaterník podléška je přirozeně rozšířen ve velké části Evropy, chybí jen na úplném jihu a severu, chybí i ve Velké Británii a na Islandu. Na východ sahá areál do evropské části Ruska. Tolik rozšíření Hepatica nobilis var. nobilis.[1] Další výskyt je až v Číně a Japonsku, což jsou ovšem jiné variety a to Hepatica nobilis var. asiatica a Hepatica nobilis var. japonica. Jsou někdy považovány za příbuzné druhy a mezi evropským a asijským výskytem je hiát mnoho tisíc kilometrů.[1][2] Další příbuzné taxony rostou ve východní části Severní Ameriky, a to: Hepatica americana (syn: Anemone americana) a Hepatica acutiloba (syn. Anemone acutiloba).[3][4]
Jaterník je rostlina rostoucí na hlinitých, slabě vlhkých půdách bohatých na mulovou formu humusu, preferuje neutrální pH, ale snáší i alkalické substráty. Roste běžně v prosvětlených listnatých a smíšených lesích nebo v lískových i jiných křovinách na kamenitém a hlinitém podkladu, ve vyšších polohách se váže na vápenec. V ČR roste od nížin do pahorkatin, většina lokalit se nachází v rozmezí 250 až 600 m n. m. V Alpách se vyskytuje až do nadmořské výšky 2200 metrů.[5]
Jaterník podléška je jen velmi slabě jedovatý, obsah alkaloidu protoanemoninu a anemoninu je totiž nepatrný. Kromě toho obsahuje také glykosid hepatrilobin, antokyany, flavonoidy, třísloviny, sacharózu, amulsin, invertin a v oddenku saponiny.
Existují také zahradní kultivary jaterníků s bílými, růžovými, červenými nebo dokonce černými květy, některé mohou být i plnokvěté. Vyhovuje mu stín nebo polostín, uplatní se jako podrost pod keře a listnaté stromy nebo i na skalkách. Množí se na podzim dělením trsu.
Dříve se jaterník užíval při onemocnění jater, čistě díky tvaru listů. Nicméně jaterník je léčivá rostlina, používá se hlavně list (Folium hepaticae), někdy i s květem (Herba hepaticae), mladé listy bez řapíků se sbírají těsně po odkvětu a suší se přirozeným teplem.
Droga se používala ve formě odvaru jako močopudný prostředek nebo při žlučníkových kolikách, dnes již existují účinnější prostředky. Sloužil také k zastavení krvácení.
Nálev může sloužit jako prostředek pro usnadnění odkašlávání, pomáhá při onemocnění dýchacích cest, zevně jako kloktadlo.
V minulosti se používala také jako náhražka černého čaje.
Obrázky, zvuky či videa k tématu jaterník podléška ve Wikimedia Commons
Galerie jaterník podléška ve Wikimedia CommonsJaterník podléška, též jaterník trojlaločný (Hepatica nobilis Schreb.), je vytrvalá nízká bylina rostoucí v listnatých lesích mírného pásma Evropy. V České republice se jedná o poměrně hojný druh, ve východní (karpatské) polovině Moravy je však velmi vzácný nebo zcela chybí. V roce 2013 se stal německou Rostlinou roku.
Blå anemone (Hepatica nobilis) er en 5-15 cm høj urt, der vokser i næringsrige skove. Hele planten er giftig.
Blå anemone er en flerårig urt med en roset af grundstillede blade. De enkelte blade er langstilkede og trelappede med hel rand. Stilken er dækket af fine silkehår. Bladenes overside er først blank og græsgrøn, men den bliver snart mat og grågrøn. Undersiden er grågrøn og silkehåret.
Blomstringen sker før løvspring, dvs. i april. De enkelte blomster er dybblå og 7-tallige med mange, hvide støvdragere. Frugterne er små nødder, der spirer villigt her i landet. Frøene spredes af myrer.
Rødderne sidder på en lodret jordstængel, som også bærer kranse af knopper til blade og blomster.
Højde x bredde og årlig tilvækst: 0,15 x 0,50 m (15 x 1 cm/år).
Planten er udbredt i det meste af Europa, herunder i Danmark, hvor den vokser hist og her på Øerne og i Østjylland i næringsrige løvskove på ofte kalkrig eller leret bund.
Nationalparken Norra Kvill ligger i Kalmar län, Småland, ca. 19 km nordvest for Vimmerby. Her findes arten i gammel fyrreskov på klippegrund sammen med bl.a. duskfredløs, engviol, finstrået star, gærdevikke, kærmysse, liden steffensurt, skovfyr, skovviol, druemunke, vårkobjælde[2]
Blå anemone regnes af nogle for at være Danmarks nationalblomst og danner logo for Dansk Botanisk Forening og Leverforeningen. [3]
Blå anemone (Hepatica nobilis) er en 5-15 cm høj urt, der vokser i næringsrige skove. Hele planten er giftig.
Das Leberblümchen (Hepatica nobilis, Synonyma: Anemone hepatica, Hepatica triloba), genauer Gewöhnliches Leberblümchen, auch Dreilappiges Leberblümchen genannt,[1] ist eine Pflanzenart innerhalb der Familie der Hahnenfußgewächse (Ranunculaceae).
Der Gattungsname Hepatica wie auch der deutsche Trivialname beziehen sich auf die Gestalt der Laubblätter. Die Laubblätter erinnern im Umriss an die Form einer Leber.
Hepatica nobilis ist die verbreitetste von insgesamt sieben Arten in der Gattung Hepatica. Wie alle Arten der Gattung ist das Gewöhnliche Leberblümchen eine ausdauernde, niedrige Kleinstaude. Es blüht im zeitigen Frühjahr, bzw. zu Beginn der Vegetationsperiode in höheren Gebirgslagen. Je nach Varietät kann die Blütenfarbe ein auffälliges Azurblau, wie bei Hepatica nobilis var. nobilis aufweisen, aber auch blau, rosa, violett oder weiß sein. In Mitteleuropa ist nur die Varietät Hepatica nobilis var. nobilis weit verbreitet.[2] Typischerweise wächst das Leberblümchen in der Humusschicht über lehmigen kalkhaltigen Waldböden in Buchen- und Eichenwäldern (z. B. Thüringen), aber auch auf Sandböden (z. B. Mecklenburg, Brandenburg). Es bevorzugt schattige bis halbschattige Lagen.[2]
Die 6 bis 8 beschriebenen Varietäten kommen in Europa (z. B. var. nobilis, var. pyrenaica), O-Asien (z. B. var. japonica) und in O-Nordamerika (z. B. var. acuta) vor.[2]
Über die Gattungszugehörigkeit der Art gibt es zwei Auffassungen: Die meisten Autoren stellen das Leberblümchen zur Gattung Hepatica. Andere Autoren stellen es in eine weit gefasste Gattung der Windröschen (Anemone).
Die Stiftung Naturschutz Hamburg kürte das Leberblümchen zur Blume des Jahres 2013.
Bei Förster findet sich der Ausspruch: Hepatica nobilis, das heimische Leberblümchen, ein ewiger Schatz halbschattiger Vorfrühlingsgärtchen.[3]
Das Leberblümchen ist eine überwinternd grüne, ausdauernde, krautige Pflanze, die Wuchshöhe beträgt 10 bis 25 cm.[1] Es übersteht den Winter mit Überdauerungsknospen, die sich unmittelbar an der Erdoberfläche in den Blattachseln und im Schutz der überdauernden Blätter befinden und gehört deshalb zu den wintergrünen Hemikryptophyten. Es besitzt ein kurzes, schräg im Boden liegendes, dunkelbraunes Rhizom, das mit schuppenförmigen Niederblättern besetzt ist. Die Wurzeln des Leberblümchens reichen bis zu 30 Zentimeter tief ins Erdreich. Deshalb wird das Leberblümchen zu den Tiefwurzlern gezählt.
Dem Rhizom entspringen nach der Blüte oder gegen Ende der Blütezeit die neu angelegten, grundständigen Laubblätter. Die langen Blattstiele weisen bei jungen Blättern noch eine dicht glänzende, weiße und weiche Behaarung auf. Die Blattspreite ist in drei Lappen geteilt und erinnert im Umriss an die menschliche Leber, worauf der frühere Artname Hepatica triloba Chaix[4] und nach der Signaturenlehre der deutsche Trivialname basiert. Die Lappen besitzen abgerundete oder leicht zugespitzte Blattzipfel und können bis zur Hälfte der Spreite eingeschnitten sein. Die Blattoberseite der leicht ledrigen Blätter ist dunkelgrün gefärbt; die Blattunterseite ist dagegen purpur-violett getönt.
Die behaarten, rötlich-braunen Blütenstandsschäfte wachsen aufrecht. Beinahe direkt über den drei kelchartigen, grünen Hochblättern (Involucrum), die die Blütenknospen schützend umhüllen und damit die Schutzfunktion des fehlenden Kelchs übernehmen,[5] sitzen die langgestielten Blüten. Die endständigen Blüten sind zwittrig, radiärsymmetrisch und besitzen einen Durchmesser von 15 bis 30 mm. Die sechs bis neun gleich gestalteten Blütenhüllblätter sind blau bis blauviolett gefärbt, selten kommen Exemplare mit weißer oder purpurfarbener Blütenhülle vor. Die blaue Farbe wird durch den Anthocyanfarbstoff Cyanidin erzeugt.[6] Ein Kreis weißlicher Staubblätter umgibt das Blütenzentrum. Im Zentrum der Blüte befinden sich zahlreiche freie Fruchtblätter. Sie sind grün gefärbt, länglich geformt und besitzen eine kopfige Narbe.
Die Blütezeit erstreckt sich von März bis April, womit das Leberblümchen zu den im Frühling am frühesten blühenden Pflanzen gehört. Bei Regenwetter und am Abend schließen sich die Blüten. Die häufige Öffnung erfolgt durch Wachstumsbewegungen der Blütenhüllblätter, wodurch diese sich täglich etwas verlängern und während der Gesamtblütezeit auf etwa das Doppelte der ursprünglichen Größe anwachsen.
In einer Sammelfrucht stehen mehrere einsamige Nüsschen zusammen.
Das Leberblümchen ist diploid mit der Chromosomenzahl 2n = 14.
Blütenökologisch handelt es sich beim Gewöhnlichen Leberblümchen um einfach gestaltete Scheibenblumen. Das Leberblümchen bietet keinen Nektar an, ist aber ein wichtiger Pollenlieferant für Bienen, Käfer und Schwebfliegen. Die Lebensdauer der Blüten beträgt etwa acht Tage.
Die Diasporen (behaarte Nüsschen mit Elaiosom) werden von Ameisen aufgesucht und durch diese ausgebreitet.[1] Da sich die Fruchtstängel zur Fruchtreife zu Boden neigen, ist das Gewöhnliche Leberblümchen auch ein Selbstaussäer.
Exemplare dieser Art können Jahrzehnte ohne Blüte überdauern und bis zu 360 Jahre alt werden, wenn keine Störungen wie Baumartenwechsel oder langanhaltende starke Beschattung auftreten.[7]
Die Fruchtreife tritt bereits ab Mai ein. Die nach der Anthese sich vergrößernden Hochblätter tragen durch ihre Photosynthese wesentlich zur Ernährung der Früchte bei. Der zunächst sehr kleine und ungegliederte Embryo entwickelt sich anfangs sehr langsam. Ein Pflanzenexemplar erreicht seine Blühreife erst nach Jahren.
Der Rostpilz Puccinia actaeae-agropyri befällt das Leberblümchen und bildet Spermogonien und Aecien auf den Blättern.[8]
Zur systematischen Stellung des Leberblümchens gibt es zwei Auffassungen. Einerseits sprechen phylogenetische Untersuchungen wie auch morphologische und zytologische Befunde für eine Eingliederung in eine weit gefasste Gattung Anemone.[9][10] Dies hätte aber zur Folge, dass alle Anemoninae zu einer Gattung zusammengefügt werden.[11] Andererseits gibt es durchaus gute Gründe für die Abspaltung der Gattung Hepatica, wie etwa die reduzierte Chromosomengrundzahl x = 7 für Hepatica (gegenüber x=8 für die Windröschen im engeren Sinne).[12]
Die Erstveröffentlichung erfolgte 1753 unter dem Namen Anemone hepatica durch Carl von Linné.[13] Der Name Hepatica nobilis wurde 1771 von Johann Christian von Schreber eingeführt.[14]
Das Areal des Leberblümchens ist durch große Verbreitungslücken gekennzeichnet (disjunktes Areal). Sein Verbreitungsschwerpunkt liegt in den Laubwäldern der Nordhalbkugel. In Europa, Ostasien und Nordamerika bildet es unterschiedliche geographische Rassen aus. Eine vollständige illustrierte Übersicht der Varietäten des Leberblümchens und deren Verbreitung findet man unter Verbreitungskarte und Varietäten.
Das Gewöhnliche Leberblümchen (Hepatica nobilis var. nobilis) gedeiht am besten auf kalkhaltigen, nährstoff- und mullreichen, sommerwarmen, nicht allzu trockenen, aber keineswegs feuchten, lehmigen, häufig steinigen Waldböden.[15] Es besiedelt in Mitteleuropa vor allem Buchen- und Eichenwälder, es geht aber auch gelegentlich in Nadel-Mischwälder. Es steigt in den Alpen bis in Höhenlagen von etwa 1500 Metern.[15] In Mitteleuropa kommt es im Tiefland östlich der Elbe nur selten vor; in den Mittelgebirgen mit Kalkböden und im Alpenvorland tritt es zerstreut auf; insgesamt ist es in Mitteleuropa selten, es bildet aber an seinen Standorten meist größere, individuenreiche Bestände.[15]
Das Gewöhnliche Leberblümchen (Hepatica nobilis var. nobilis) gilt standörtlich sowohl als Lehm- wie auch als Kalkzeiger.[16] Es gilt als Charakterart der mitteleuropäischen Laubwälder (Klasse Querco-Fagetea, vgl. unter Waldgesellschaften Mitteleuropas), besonders häufig kommt es im Kalkbuchenwald (Waldgersten-Buchenwald und Seggen-Buchenwald) vor,[17] seltener auch in Nadelwäldern der Gebirge auf Kalkstandorten. Es bevorzugt gemäßigt kontinentales Klima mit warmen und feuchten Sommern, aber relativ kalten Wintern und fehlt deshalb in stärker atlantisch geprägten Bereichen, in Süddeutschland beispielsweise im Westen des Schwarzwalds und westlich davon (mit einem kleinen Vorposten im Kaiserstuhl).
Die ökologischen Zeigerwerte nach Landolt et al. 2010 sind in der Schweiz: Feuchtezahl F = 2 (mäßig trocken), Lichtzahl L = 2 (schattig), Reaktionszahl R = 4 (neutral bis basisch), Temperaturzahl T = 4 (kollin), Nährstoffzahl N = 2 (nährstoffarm), Kontinentalitätszahl K = 4 (subkontinental).[18]
Das Leberblümchen ist nach der Bundesartenschutzverordnung (BArtSchV) in Deutschland „besonders geschützt“. Es darf weder gepflückt noch ausgegraben werden. In Österreich ist es nicht in allen Bundesländern geschützt.
Die Stiftung Naturschutz Hamburg und Stiftung zum Schutze gefährdeter Pflanzen (Loki-Schmidt-Stiftung) wählte das Leberblümchen zur Blume des Jahres 2013 aus. Die Stiftung sieht das Leberblümchen dadurch als gefährdet an, dass es als beliebte Gartenpflanze ausgegraben wird[19] und dass Altwälder, ein häufiger Standort, immer seltener werden. Zum Rückgang der Art trägt auch die Umwandlung lichter Laubwälder in Nadelholzforste bei.[20]
Aufgrund des in der frischen Pflanze enthaltenen Protoanemonin kann das Leberblümchen als schwach giftig bezeichnet werden. Bei Kontakt mit Haut oder Schleimhäuten entfaltet das Protoanemonin seine reizende Wirkung und kann zu Rötungen, Juckreiz oder auch Blasenbildung führen. Beim Trocknen wird das Protoanemonin in Anemonin und Anemoninsäure umgewandelt, die praktisch ungiftig sind.[21]
Spätestens seit dem 15. Jahrhundert wird das Leberblümchen in Europa als Zierpflanze verwendet. Beschrieben werden schon früh Farbvarianten und gefüllte Blüten. In Japan sind Züchtungen für dekorative Zwecke seit dem siebzehnten Jahrhundert belegt. Seit den 1980er Jahren erfolgte in Japan, Europa und Nordamerika vermehrt die Züchtung neuer Sorten. Auf alljährlichen Ausstellungen können sich Liebhaber und Sammler die neuesten und schönsten Ergebnisse der Züchter ansehen. Aufgrund der großen Formenvariabilität insbesondere von H.nobilis var. japonica gibt es mittlerweile mehr als tausend registrierte Sorten. Eine große Zahl von gezielten Kreuzungen von japanischen mit europäischen Arten und Sorten bringt eine riesige Formenvielfalt hervor. Die Farbe der Blüten reicht von violett, blau, rot, weiß bis gelb und grün. Bei den Blütenblättern treten verschiedene Formen und Größen auf. Weiterhin gibt es gefüllte Blüten (meist steril) die sogar mehrfarbig sein können. Aufgrund des langsamen Wachstums sind Leberblümchen erst mit 4-7 Jahren blühfähig, in Kultur vereinzelt schon nach 3 Jahren. Auch die Form und Färbung/Zeichnung der Laubblätter ist vielfältig. Während in der Natur 5-12 Blüten pro Pflanze beobachtet werden, können unter Idealbedingungen in Kultur bis zu 150 Blüten an einer Pflanze erscheinen, die dann 3-4 Wochen blühen. Aufgrund des langsamen Wachstums befassen sich nur wenige Züchter mit dieser recht schwierigen Pflanze. In Sammlerkreisen werden für außergewöhnlich schöne oder seltene Sorten durchaus Preise von mehreren tausend Euro gezahlt. Einige beliebte Sorten sind 'Alba' – weiße Blüten; 'Alba Plena' – weiße Blüten gefüllt; 'Ballardii' – Blüten hellblau; 'Rosea' – rosa Blüten; 'Rosa Plena' – Blumen rosa, gefüllt; 'Rubra' – Blumen rot-rosa; 'Rubra Plena' – lila Blüten, gefüllt.[22][23]
Weitere Trivialnamen für das (Gewöhnliche) Leberblümchen (lateinisch Hepatica, früher auch Epatica[24]) sind oder waren, zum Teil nur regional: Buechwunni (Brienz, Berner Oberland), Guldin Cle, Goldklee, Güldenklee (Altmark), Guldenklee, Haselmünich (Tirol), Haselblume, Haselvoaltcher (Siebenbürgen), Herblümlein, Herzfreude, Herzkraut, Hirschklee, Himmelblüeml (Südtirol), Blaue Holzblume (Henneberg), Leberblom (Mecklenburg), Leberblümli (Bern, St. Gallen), Leberblume (Graubünden), Leberklee, (edel) Leberkraut (mittelhochdeutsch), güldin Leberkrut, Leberkrut (mittelhochdeutsch), Leverblome (mittelniederdeutsch), Leverkrud (mittelniederdeutsch), Leverwort (mittelniederdeutsch), Liewerkrokt (Siebenbürgen), blau Märzablüm (Aargau), Märzblom (Altmark), Maiblümli (Glarus), Mühliblüamli (St. Gallen bei Sargans), blag Oeschken (Pommern), Schöranchel (Mecklenburg), Schwarzblätterkraut (Schlesien), Steibluoma (St. Gallen im Oberrheintal), Steiblüomli (St. Gallen im Oberrheintal), blaue Violen (Ostpreußen) und Vorwitzchen (Paderborn)[25]
Weblinks zu Abbildungen:
var. nobilis in Pommern
Leberblümchen vom Süntel
var. nobilis mit marmorierten Blättern in Norditalien
var. pyrenaica/hispanica in Katalonien
Briefmarke aus Moldawien (2008)
var. pyrenaica/hispanica Farbhybriden in Katalonien
var. japonica Farb- und Blattvariationen
var. americana in Wisconsin(USA)
Das Leberblümchen (Hepatica nobilis, Synonyma: Anemone hepatica, Hepatica triloba), genauer Gewöhnliches Leberblümchen, auch Dreilappiges Leberblümchen genannt, ist eine Pflanzenart innerhalb der Familie der Hahnenfußgewächse (Ranunculaceae).
Der Gattungsname Hepatica wie auch der deutsche Trivialname beziehen sich auf die Gestalt der Laubblätter. Die Laubblätter erinnern im Umriss an die Form einer Leber.
Hepatica nobilis ist die verbreitetste von insgesamt sieben Arten in der Gattung Hepatica. Wie alle Arten der Gattung ist das Gewöhnliche Leberblümchen eine ausdauernde, niedrige Kleinstaude. Es blüht im zeitigen Frühjahr, bzw. zu Beginn der Vegetationsperiode in höheren Gebirgslagen. Je nach Varietät kann die Blütenfarbe ein auffälliges Azurblau, wie bei Hepatica nobilis var. nobilis aufweisen, aber auch blau, rosa, violett oder weiß sein. In Mitteleuropa ist nur die Varietät Hepatica nobilis var. nobilis weit verbreitet. Typischerweise wächst das Leberblümchen in der Humusschicht über lehmigen kalkhaltigen Waldböden in Buchen- und Eichenwäldern (z. B. Thüringen), aber auch auf Sandböden (z. B. Mecklenburg, Brandenburg). Es bevorzugt schattige bis halbschattige Lagen.
Die 6 bis 8 beschriebenen Varietäten kommen in Europa (z. B. var. nobilis, var. pyrenaica), O-Asien (z. B. var. japonica) und in O-Nordamerika (z. B. var. acuta) vor.
Über die Gattungszugehörigkeit der Art gibt es zwei Auffassungen: Die meisten Autoren stellen das Leberblümchen zur Gattung Hepatica. Andere Autoren stellen es in eine weit gefasste Gattung der Windröschen (Anemone).
Die Stiftung Naturschutz Hamburg kürte das Leberblümchen zur Blume des Jahres 2013.
Bei Förster findet sich der Ausspruch: Hepatica nobilis, das heimische Leberblümchen, ein ewiger Schatz halbschattiger Vorfrühlingsgärtchen.
Alitnásti[1],[2] (Hepatica nobilis) lea oalle uhca giđđat lieđđu šaddu mas leat alit, násttelágán lieđđelasttat.[3] Dát gullá fiskesrássišattuide (Ranunculaceae).
Alitnásti lea máŋggajahkásaš rássešaddu mii šaddá 10–15 cm guhku.
Alitnásti, (Hepatica nobilis) lea oalle uhca giđđat lieđđu šaddu mas leat alit, násttelágán lieđđelasttat. Dát gullá fiskesrássišattuide (Ranunculaceae).
Anemone hepatica (cunusìda 'n bresà col nòm de figadèla[1]) l'è 'na piànta erbàcea che fa part de la famìa botànica de le Ranunculaceae.
L'è 'na piànta perène de dimensiù pesène, la pöl rià a 20 ghèi de altèsa, e che g'ha 'na raìs furmàda de fìbre düre. Le fòie i è de culùr vért scür conden gambì bèl lónch che böta fò diretamènte de la raìs. La fòia la g'ha tré lòbi srotondàcc e co l'òrlo 'ntréch. I è de consistènsa scorzégna. I fiùr i è celèscc (de rar biànch o ròza), e i tàca a fioréser apéna che se fà vià la néf al prensépe de la primaéra. I g'ha de 6 a 10 sépali petalòidi. I è portàcc ensìma a 'n pedùncol peluzèt e che stà sö drit. El g'ha tré bràtee che le vé a furmà 'na sort de càles. El fröt l'è 'n achénio.
I è uriginàre dei bósch de le regiù temperàde de l'emisféro nòrt. Chèsta piànta l'è stàda ciamàda per tat tép col nòm scentìfich de Hepatica nobilis,[2] ma i stüde piö modèrni i g'ha stabilìt che 'l zèner Hepatica l'è mìa 'n zèner de per sò cönt ma 'l g'ha de éser cunsideràt part del zèner Anemone.[3] La crès sö terér calcàrei, dré a le préde e 'n zòne frèsche, a l'ombréa, montagnùs e bósch ömecc. La varietà H. nobilis var. nobilis l'è uriginària de l'Europa.
La spéce Anemone hepatica, l'è stada discriìda del Linèo e püblicàda endèl sò lìber Species Plantarum 1: 538, endèl an 1753.[4]
Anemone hepatica (cunusìda 'n bresà col nòm de figadèla) l'è 'na piànta erbàcea che fa part de la famìa botànica de le Ranunculaceae.
Podleszczón (Hepatica nobilis Mill.) – to je wielelatnô roscëna z rodzëznë jastrownikòwatëch (Ranunculaceae). Òn rosce m.jin. na Kaszëbach, a kwitnie np. w łżëkwiôce.
Podleszczón (Hepatica nobilis Mill.) – to je wielelatnô roscëna z rodzëznë jastrownikòwatëch (Ranunculaceae). Òn rosce m.jin. na Kaszëbach, a kwitnie np. w łżëkwiôce.
Hepatica nobilis Schreb., (Anemone hepatica L., Hepatica triloba Chaix)
Gl scanzaniégl è n’èrva prènn áveta da 5 a 15 cm.
Suó radecale, che tré lòbe, carnose, pelate é assá tòšt; tiéve ne chelore vérd cupe leccecand é ciért štrisc ghiangaštr ngòppa é viòla sott; gl late è cchiù cupe. Tiéve ne pernucc luongh (5–15 cm), marrone é peluse.
Náscene prima e gl sciuore é remánene vérd pur'a gl viérn. Suó larie 7–9 cm é lòngh 5–6 cm.
Suó e chelore viòla-lilla é ruoss 20–30 mm. Sceríscene (na semmana ébbía) da marz a maj.
Tiéve caratteríšteche andiche pecché nen tiéve ne vére cálece ma sule 3 frennecèll, marrone é pelose, che suó appeccecate a gl pètale parènn 3 sèpale.
Gl pètale suó a gl númmere de 6-10, larie 5–8 mm é luongh 10–16 mm.
Ce piace la mbréa de gl bòsch e cèrcua é de fuave é crésc da la cullina fin'a 1000 (2000) m n.l.m.
Èssènn na chianda ne ccone velenosa, è mègl a ne’l’addeprà.
Žėbotė (da palazdis, luotīnėškā: Hepatica nobilis) īr nedėdlis pavasarėnis mėškū augals. Prėklausa viedrīnėniu augalū (Ranunculaceae) šeimā.
Tas īr daugēmetis, 5-25 cm dėdloma augals trėskiautēs lapās. Žīdi onksti pavasarie, balondė-gegožė mienesēs. Žėidā melsvi, ale pasitaika ė baltū, fioletėniu. Aug medės pakluotie ė pamedies, saulietūs vėitūs.
Anemone hepatica (syn. Hepatica nobilis), the common hepatica, liverwort,[2] kidneywort, or pennywort, is a species of flowering plant in the buttercup family Ranunculaceae, native to woodland in temperate regions of the Northern Hemisphere. This herbaceous perennial grows from a rhizome.
Anemone hepatica grows 5–15 cm (2–6 in) high. Leaves and flowers emerge directly from the rhizome, not from a stem above ground.
The leaves have three lobes and are fleshy and hairless, 7–9 cm (2+3⁄4–3+1⁄2 in) wide and 5–6 cm (2–2+1⁄4 in) long. The upper side is dark green with whitish stripes and the lower side is violet or reddish brown. Leaves emerge during or after flowering and remain green through winter.
The flowers are blue, purple, pink, or white and appear in winter or spring. They have five to ten oval showy sepals and three green bracts.
The taxonomy of the genus Anemone and its species is not fully resolved, but phylogenetic studies of many species of Anemone and related genera[3] indicate that species of the genus Hepatica should be included under Anemone because of similarities both in molecular attributes and other shared morphologies.[4] The circumscription of the taxon is also debated, some authors listing the North American var. acuta[5] and var. obtusa,[6] while other list them as the separate species A. acutiloba and A. americana, respectively.[7]
Varieties of Anemone hepatica that are sometimes recognized include:[1]
Anemone hepatica var. japonica
It is found in woods, thickets and meadows, especially in the mountains of continental Europe, North America and Japan.
Hepatica flowers produce pollen but no nectar. In North America, the flowers first attract Lasioglossum sweat bees and small carpenter bees looking in vain for nectar. Then when the stamens begin to release pollen, the bees return to collect and feed on pollen. Mining bees sometimes visit the flowers, but prefer flowers that produce both nectar and pollen.[12]
Like other Ranunculaceae, fresh liverwort contains protoanemonin and is therefore slightly toxic. By drying the herb, protoanemonin is dimerized to the non-toxic anemonin.
Medieval herbalists believed it could be used to treat liver diseases, and is still used in alternative medicine today. Other modern applications by herbalists include treatments for pimples, bronchitis and gout.[13]
Under the name Hepatica nobilis, which is now regarded as a synonym, this plant has gained the Royal Horticultural Society's Award of Garden Merit.[14]
It is the official flower of the Sweden Democrats political party in Swedish politics.
Anemone hepatica (syn. Hepatica nobilis), the common hepatica, liverwort, kidneywort, or pennywort, is a species of flowering plant in the buttercup family Ranunculaceae, native to woodland in temperate regions of the Northern Hemisphere. This herbaceous perennial grows from a rhizome.
Anemone hepatica (hepática) es una planta herbácea de la familia Ranunculaceae.
Crece en casi todos los bosques de las regiones templadas del hemisferio norte, excepto en los más secos. En Europa se encuentra en encinares frescos, robledales y hayedos, así como en pinares húmedos, de pino albar y pino negro. Prefiere terrenos calcáreos, aunque también se encuentra sobre sustratos silíceos, y abunda en las zonas frescas y umbrías en las montañas. En las zonas meridionales y más secas de su zona de distribución sus flores son siempre azules. En las zonas más frías y húmedas se encuentran también variedades con flores blancas y más raramente, rosadas. Sobre sustratos silíceos la forma blanca puede ser la única presente.
Es una pequeña planta herbácea perenne o vivaz que no sobrepasa los 20 cm de altura. Tiene un corto rizoma pivotante, del que salen las raíces fibrosas y las hojas. Estas son coriáceas, de limbo trilobulado, de 3 a 5 cm de longitud y algo más anchas que largas, con tres lóbulos enteros y redondeados, sensiblemente iguales; raramente presentan alguna escotadura intermedia. El haz es de color verde oscuro con manchas blanquecinas, brillante y lampiño. El envés, de color violáceo, es velloso. Están sostenidas por peciolos de 10 a 15 cm de longitud, que arrancan directamente desde el suelo. Las flores, solitarias, crecen sobre un pedúnculo velloso y erecto que sobrepasa la altura de las hojas. Tienen un epicáliz compuesto de tres brácteas pequeñas y enteras, y de 5 a 8, (normalmente 6), piezas coloreadas similares a pétalos. El androceo está formado por numerosos estambres blancos, y el gineceo por un número indefinido de carpelos libres. Son generalmente azules o azul-violáceas, aunque hay variedades con flores blancas y rosadas. Aparecen muy temprano, al principio de primavera o aún en pleno invierno en las zonas menos frías, poco antes de que las nuevas hojas se hayan desplegado. El fruto es un poliaquenio.
El nombre de hepática proviene de la semejanza de la forma de las hojas con el hígado. El envés, además, es de un color similar al de ese órgano. Por ello, en el tiempo en el que estaba vigente la teoría de las signaturas se creía que era una planta útil para tratar los males del hígado. Hoy se sabe que carece de cualquier propiedad para ese uso, y la planta fresca es tóxica por su contenido en protoanemonina.
Contiene anemonina, protoanemonina, hepatotrilobina, emulsina, saponósidos.
La planta fresca es vesicante y tóxica. Puede producir gastroenteritis, por lo que debe usarse siempre la planta seca para administrarla por vía oral. Popularmente es usada como diurético y antiinflamatorio intestinal. Por vía externa es vulneraria (cicatrizante) por lo que está indicada para heridas, forúnculos y eczema.[2]
Se usan las hojas. Se recolecta en primavera. Se prepara la infusión con 1 cucharadita de café por taza, 2-3 tazas al día. Se aplica externamente en forma de lavados o compresas.[2]
Antiguamente se le atribuyó un efecto protector y estimulante del funcionamiento hepático, siguiendo la teoría de las signaturas, por sus hojas trilobuladas. Hoy se sabe que esa creencia es errónea.
Anemone hepatica, fue descrita por Carlos Linneo y publicado en Species Plantarum 1: 538, en el año 1753.[3]
Anemone: nombre genérico que procede de la palabra griega Άνεμος, que significa viento.
hepatica: epíteto que alude a la forma de sus hojas.
Referente al nombre Hepatica nobilis,[8] un reciente estudio indica que Hepatica debe ser incluido en Anemone.[9]
Anemone hepatica (hepática) es una planta herbácea de la familia Ranunculaceae.
Harilik sinilill (Hepatica nobilis) on taimeliik tulikaliste sugukonnast sinilille perekonnast.
Harilik sinilill on mitmeaastane rohttaim. Kasvab risoomi tipust. Üks eksemplar (risoom) võib elada mitusada aastat.
Liigi vanuseks arvatakse 40–50 miljonit aastat.
Liigile andis ladinakeelse nime Hepatica nobilis Johann Christian Daniel von Schreber (1771), kuigi see esineb juba Pierre de Garsault'l (1764). Karl Linné pandud nimi on Anemone hepatica (selle juurde on osa botaanikuid tagasi tulnud). Dominique Chaix'lt pärineb nimi Hepatica triloba (1785).
Hariliku sinilille eestikeelne tavanimetus ja Eestis üldiselt levinud nimetus on sinilill. Teine levinud rahvapärane nimetus on külmalill. See on üldine Virumaal ja Järvamaal ning esineb kohati Harjumaal, Läänemaal, Saaremaal, Viljandimaal ja Tartumaal. Nimetuse "sinilill" variandid on sinelill (Halliste kihelkonnast Karistest), sinelillike (Karula kihelkonnast) ja siniellelilli (Halliste kihelkonnast Abjast). Sinilille muud rahvapärased nimetused on jürilill, keltsalill, külmaelane, külmaölane, lumelill, lumekannike, lumekelluke, maksalehed, metsamirt, kopsurohi, sapihein, surmalill ja siniülane.
Uuemad fülogeneesiuuringud on näidanud, et liik kuulub pigem ülase (Anemone) perekonda, mistõttu tema ladinakeelseks nimeks oleks Anemone hepatica.[1]
Sinilill kasvab pärismaisena kogu Euroopas, sealhulgas Hispaanias, Itaalias, Albaanias, Bulgaarias, endises Jugoslaavias, Rumeenias, Prantsusmaal (ka Korsikal), Šveitsis, Austrias, Tšehhis, Slovakkias, Saksamaal, Poolas, Ukrainas, Valgevenes, Venemaa Euroopa-osas, Taanis, Eestis, Rootsis, Soomes, ja Norras. Euroopas ei kasva sinilill pärismaiselt Suurbritannias ja enamikul saartel, Loode-Hispaanias, Põhja-Prantsusmaal, Hollandis, Põhja-Skandinaavias ning Lõuna-Ukrainas ja Lõuna-Venemaal.
Sinilill kasvab ka Koreas, Jaapanis ja Põhja-Ameerika parasvöötmes (Ameerika Ühendriikide idaosas), kuigi sealseid teisendeid käsitletakse mõnikord eraldi liikidena. Hiinas kasvab sinilill Anhui, Henani, Liaoningi ja Zhejiangi provintsis, Jaapanis Honshū saarel. Kasvab ka Primorjes.
Eestis on sinilill sagedane taim.
Sinilille kõrgus on tavaliselt 10–20 cm, alates 5 cm, mõnikord kuni 25 cm. Õied avanevad väga lühikese varre otsas. Õitsemise aja jooksul kasvab õievars pikemaks.
Igal varrel on üks õis. Õitega varsi on looduses ühel taimel 8–12. Varrel ei ole lehti, välja arvatud kolm väikest kõrglehte otse õie all. Varred on peened, karvased, punakaspruuni värvi, karvad on rohelised.
Varred on karvased kaitseks varakevadiste külmade vastu.
Juurmised lehed on kolmehõlmalised. Hõlmad on võrdsed ja asetsevad ristikujuliselt. Lehed ja hõlmad on laiad, lehe alus on südame- või neerukujuline. Hõlmade kuju on seostatud maksasagaratega. Eestis kasvaval sinilillel on hõlmad teravatipulised, teisendil Hepatica nobilis var. obtusa on hõlmad ümarad. Lehtede pikkus on kuni 10 cm, teisendil Hepatica nobilis var. obtusa kuni 7 cm. Juurmisi lehti on arvukalt ja nad moodustavad kodariku. Leherootsud on pikad ja peened ning lähtuvad juurest. Leht on pealt suure klorofüllisisalduse tõttu tumeroheline, mõnikord heledate laikudega. Alt on leht purpurpruun kuni lilla. Seda värvi seostatakse maksaga. Lehed asetsevad risti päikesekiirtega.
Lehed talvituvad (on talihaljad). Lehe eluiga on 13–14 kuud. Mõnikord on nad õitsemise ajaks juba närbunud. Ka elusad lehed on luitunud, pruunikate laikudega. Uued lehed arenevad pärast õitsemist. Noored lehed on alguses udemelised tutid, alt ja rootsu juurest tihedalt siidkarvased, hiljem muutuvad nahkjaks ja siledaks.
Kolm rohelist umbes 1 cm pikkust kõrglehte on otse õievarre küljes vastu õit. Kõrglehed on piklik-ovaalsed, odakujulise otsaga, meenutavad tupplehti. Kõrglehtede kandelehed on õiele nii lähedal, et nad kokku meenutavad karikat.
Sinililleõie läbimõõt on Eestis tavaliselt 2–3 cm, kuni 4 cm, maailmas kuni 6 cm. Õied on kuueks, mõnikord ka viieks või seitsmeks jagunenud õiekattega. Õiekatte moodustavad tupplehed, kroonlehti ei ole. Õiekate on kroonjas. Tupplehed on tavaliselt tuhmsinised või taevasinised. Tuleb ette ka valgeid, roosasid, lillasid ja purpurseid õisi. Ameerikas on valged õied tavalised. Esineb ka topeltõisi. Kultiveerimisel on saadud palju värvivarjundeid.
Õied on mõlemasugulised. Tolmukad on valged või peaaegu valged, tolmukapea on punane või valge. Tolmukaid ja emakaid on rohkelt. Emakatel puuduvad sulgjad sabad.
Iga õis on eraldi varre otsas. Ühel taimel moodustub looduses 8–12 õit.
Sinilill on putuktolmleja, tolmleb mesilaste, kärbeste, mardikate ja liblikaliste abil.
Sinilill õitseb olenevalt kohast ja ilmadest veebruarist maini, Eestis märtsi lõpust maini. Sinilill on üks esimesi taimi, mis kevadel õitseb. Et ta vajab õitsemise ajal rohkem valgust, peab ta ära õitsema enne kui lehtpuud lehte lähevad.
Üks õis on avatud 8–10 päeva. Öösel ja halva ilmaga õied sulguvad.
Õiepungad moodustuvad juba sügisel või koguni suvel ning õitsemise algus oleneb temperatuurist. Seetõttu on maheda sügise puhul võimalik, et sinilill õitseb sügisel. Õiepungade varane moodustumine on pärit soojema kliimaga ajast. Õiepungade avanemiseks on tarvis ainult piisavat õhutemperatuuri, maa ei pea veel olema sulanud. Õiepungad talvituvad mulla all maapinna lähedal. Külma eest kaitsevad neid langenud puulehed ja lumi. Talvituvaid õiepungi söövad hiired. Ka parasiitseened võivad neid kahjustada. Osa õiepungi külmub ära.
Sinilille viljad on piklikud siidkarvased lühikese nokaga pähklikesed. Seemne alusel on õlirikas seemnelise (elaiosoom), mis maitseb sipelgatele. Sipelgad levitavad seemneid, viies viljad kaasa. Sinilill on üks väheseid taimi Eestis, kelle seemneid levitavad sipelgad. Pärast õitsemist paindub vars vastu maad, et vili oleks sipelgatele kättesaadav.
Eestis valmivad viljad juunis.
Sinilill paljuneb ka vegetatiivselt. Risoomi külgpungadest tekkinud harudele võib kasvada maapealne osa. Risoom on lühike, asetseb pisut viltu, tumepruuni värvi. Risoom on kaetud valgete soomusjate piklik-munajate alalehtedega. Sügavus 2–4 cm. Risoomil on rohkelt niitjaid lisajuuri, mis ulatuvad 15–20 (kuni 25) cm sügavusele.
Risoomi hakkab sinilill koguma õitsemisajaks varuaineid juba õitsemisele eelneval suvel.
Sinilill kasvab üldiselt metsas puude või põõsaste vahel või varjus. Nad on varjulembesed, vajades valgust eelkõige õitsemisajal. Valgusevajadus aasta jooksul langeb. Sinililled eelistavad huumuse- ja lubjarikast kobedat ja pealt niisket mulda.
Lõuna-Euroopas kasvavad sinililled rohkem mägedes (kuni 2200 m) kui tasandikel. Ameerikas kasvavad sinililled eriti pöögimetsas, metsamaal, põõsastikes ja rohumaadel, eriti lubjakivimuldadel.
Eestis kasvavad sinililled leht- ja segametsades, põõsastikes ning puisniitudel, sageli sarapikkudes. Ideaalne kasvukoht on salumets, sest see on kevadel valguseküllane, suvel varjukas. Sobib ka loomets, vähem laanemets. Sinilill on tüüpiline metsataim.
Harilikku sinilille kasvatatakse ilutaimena nii õite kui ka lehtede pärast. Eriti armastatakse roosade, purpursete, valgete ja siniste õitega ristandeid ning topeltõitega sinililli.
Sinilille saab ajatada.
Sinilille kasvukoht on puu või põõsa juures või kiviktaimla ääres. Kuigi sinilill armastab erinevalt enamikust teistest kiviktaimlataimedest poolvarju ja niisket mulda, kasutatakse teda kiviktaimla rikastajana varase õitsemisaja tõttu. Lõuna pool kasvatatakse huumuserikka ja niiske pinnasega külmas ja varjulises kohas või samades tingimustes alpimajas. Eelistatav on liivsavi- või savimuld.
Sinilill ei ole külmakindel.
Sinilill ei hakka vohama. Teda saab hästi kombineerida teiste taimedega. Siiski takistab naabertaimede, eriti kaunviljade kasvamist.
Paljundamiseks taim jagatakse pärast õitsemist või sügisel. Kõige parem aeg jagamiseks on siis, kui lehtedeta taim hakkab hilistalvel õitsema. Istutada kohe alalisse kasvupaika.
Sinilille paljundatakse ka vastvalminud seemnetega, ent need kaotavad kiiresti idanemisvõime. Taim tuleb paigutada alalisse kasvukohta nii ruttu kui võimalik, sest ta ei kannata juurte häirimist. Külvata tuleb niiskesse mulda varjulises kohas. Säilitatud seemet tuleb umbes kolm kuud 0–5 kraadi juures stratifitseerida. Seeme idaneb 10 °C juures 1–12 kuud. Soovitatav on külvata kohe pärast valmimist külmale lavale. Kui seemikud on käsitsemiseks piisavalt suured, tuleb nad pikeerida eraldi pottidesse ning kasvatada vähemalt esimesel talvel kasvuhoones. Alalisse kasvupaika istutada hilissügisel või varasuvel, kui külma ei ole enam karta.
Sinilillevarsi on tarvitatud tee asemel.
Kogutakse sinililleõisi ja noori, alt viltjaid lehti ning karvaseid varsi, millega ravitakse hingamisteede haigusi ja kõhuhaigusi. Sinililleteed joodi reuma, hambavalu ja laste nahatuberkuloosi korral, mõnikord ka kopsutuberkuloosi korral.
Parkainete (tanniin) tõttu tarvitatakse ka maksahaiguste ja sapiteede haiguste puhul. Maksahaigustele on viidanud ka juurmiste lehtede kuju ja alumise poole maksakarva pruun värvus.
Sinilille lehed ja õied on nahka ärritava ja ville tekitava, limaskesta valu vaigistava, toniseeriva, kootava ja kergelt diureetilise toimega. Sinilillel on ka antiseptiline ja kõhulahtisusevastane toime.
Varem kasutati sinililleürti (Herba hepaticae) ja sinililleõisi (Flos hepaticae) sapiteede ja maksahaiguste ning sapikivide raviks ning diureetikumina. 20. sajandil tarvitati sinilille veel maksa- ja sapipõiehaiguste, seedehäirete jm puhul. Välispidiselt tarvitati nahahaiguste, aeglaselt paranevate lõikehaavade jm puhul.
Näidustused olid põiehaigused, neeruhaigused, sapiteede haigused, maksahaigused, suhkurtõbi, veritsevad haavad, bronhiit, katarr, kurgukipitus ja mädanik.
Vastunäidustused olid sapivaevused, maksavaevused, maovähk ja nõrk magu.
Pikaajalisel tarvitamisel võib sinilill kahjustada seedeelundeid ja maksa. Sapikivide korral võib tekkida tüsistus.
Homöopaatias kasutatakse värskeid lehti kurgunakkuste, kroonilise bronhiidi ja maksavaevuste puhul.
Toimeained on ka anemoniin (moodustub kuivamisel protoanemoniinist), saponiin, vaik ja hepatrilobiin. Sisaldab ka flavonoide (sinist värvainet antotsüaniini), samuti sahharoosi ja invertiini. Glükosiidselt seotud anemonool on mürgine.
Taime kogutakse õitsemise ajal, võib kuivatada.
Sinilill on suurtes annustes mürgine, eriti risoom, mis sisaldab saponiine. Kuumutamisel või kuivatamisel mürk hajub. Et värske taim sisaldab protoanemoniini, siis nahale või limaskestale sattunud mahl tekitab tugevat ärritust, punetust, sügelust ja isegi ville (tulikadermatiit). Vältida tuleks ka taime suhu panemist. Taime kuivamisel tekib südamemürk. Ravimtaimena ei soovitata sinilille kasutada. Et sinilill sisaldab protoanemoniini vähe, arvatakse ta vähemürgiste taimede hulka.
Mürgitusnähud seespidisel tarvitamisel on oksendamine, kõhulahtisus ja iiveldus. Mürk ärritab ka limaskesti ning mõjub närvisüsteemile, mille tagajärjel võivad esineda erutus, krambid, halvatusnähud ja hingamishalvatus.
Rasked mürgitused esinevad ainult taime väära tarvitamise korral rahvameditsiinis.
Rootsis ei tohi harilikku sinilille koos risoomiga maast välja tõmmata, samuti noppida ega muul viisil koguda müügiks või muul ärilisel eesmärgil. Ka Soomes, Prantsusmaal Ülem-Normandias, Franche-Comtés ja Île de France'is ning Saksamaal on sinililled looduskaitse all.
Eestis ei ole sinililled looduskaitse all. Et sinililli mitte hävitada, ei tohiks neid üles kiskuda ega liiga palju noppida.
Harilik sinilill on Norra Akershusi maakonna tunnuslill.
Harilik sinilill (Hepatica nobilis) on taimeliik tulikaliste sugukonnast sinilille perekonnast.
Harilik sinilill on mitmeaastane rohttaim. Kasvab risoomi tipust. Üks eksemplar (risoom) võib elada mitusada aastat.
Liigi vanuseks arvatakse 40–50 miljonit aastat.
Sinivuokko eli lehtosinivuokko[2] (Hepatica nobilis tai Anemone hepatica; aiemmin myös Hepatica triloba) on sinikukkainen, keväisin kukkiva melko pienikokoinen leinikkikasvi.
Carl von Linné kuvasi sinivuokon vuokkojen (Anemone) sukuun kuuluvana nimellä Anemone hepatica vuonna 1753 kasvien tieteellisen nimistön pohjana olevassa teoksessaan Species Plantarum. Saksalainen Johann Christian Daniel von Schreber puolestaan kuvasi sinivuokon nimellä Hepatica nobilis vuonna 1771. Lisäksi Dominique Chaix kuvasi sinivuokon nimellä Hepatica triloba vuonna 1785. Tieteellisen nimistön etusijaperiaatteen mukaan Hepatica nobilis on Hepatica-suvussa ainoa kelvollinen tieteellinen nimi sinivuokolle. Hepatica triloba -nimeä on kuitenkin usein käytetty sinivuokon kaksiosaisena nimenä vanhoissa kasvioissa[3]. Suvun tieteellinen nimi Hepatica johtuu kreikan ja latinan kielen maksaa tarkoittavasta sanasta hepar.[4]
Sinivuokon tieteellinen nimi Hepatica nobilis tulee sanoista hepar, ’maksa’ ja nobilis, ’ylhäinen’.[5][6]
Eri vuokkolajien sukulaissuhteita on tutkittu perusteellisesti sekä kasvien morfologian että DNA:n perusteella. Tästä huolimatta kasvitieteilijät eivät ole päässeet sukujen rajaamisesta yksimielisyyteen. Sinivuokko sijoitetaan nykyäänkin toisinaan laajasti käsitettyyn Anemone-sukuun, samaan sukuun valkovuokon (Anemone nemorosa) kanssa, alkuperäisellä Linnén antamalla lajinimellä. Taksonomian sääntöjen mukaan tällöin pitäisi kaikki lähisukuiset vuokot, mukaan lukien sinivuokot (Hepatica), kylmänkukat (Pulsatilla) ja eräät muut pienemmät suvut yhdistää samaan Anemone-sukuun.
Sinivuokko on monivuotinen, 10–15 senttimetriä korkeaksi kasvava ruohokasvi. Elomuodoltaan sinivuokko on puolipiilijä eli hemikryptofyytti. Sen juurakko on pystykasvuinen. Varsia on yhdestä seitsemään. Sinivuokon aluslehdet kasvavat ruusukkeena ja ne ovat nahkeat, väriltään tummanvihreät. Vuoden uudet lehdet aloittavat kasvun kukinnan päättyessä, ja kasvavat alkukesän ajan. Ne talvehtivat vihreinä ja lakastuvat vasta seuraavan vuoden kesällä. Lehtien ruodit ovat 8–20 senttimetriä pitkät ja karvaiset. Lehtilavat ovat kooltaan 4–8 × 5–9 cm, herttatyviset ja kolmihalkoiset. Yksittäiset liuskat ovat ehytlaitaiset, alta karvaiset ja usein myös punertavat. Sinivuokon kukat kehittyvät yksittäin lyhyiden vanamaisten varsien latvoihin. Kukan alla on kolme verholehtimäistä ehyttä ylälehteä. Terälehtiä vastaavia kehälehtiä on 6–8 (–12). Kukat ovat väriltään yleisimmin sinisiä tai sinivioletteja, joskus myös valkoisia, punaisia tai kirjavia. Emilehtiä on 10–30. Sinivuokon hedelmät ovat vuokoille ja muille leinikkikasveille tyypillisesti pähkylöitä, jotka muodostavat pallomaisen hedelmystön. Pähkylät ovat 4–5 millimetriä pitkiä ja niissä on lyhyt, yhden millimetrin ota. Muurahaiset levittävät pähkylöitä, sillä niissä on muurahaisia houkutteleva lisäke eli elaiosomi.[7][8][9]
Sinivuokon lehtiä.
Lehden muoto.
Sinivuokon kukka.
Kukka alapuolelta.
Yleisimmin sinivuokon kukat ovat siniset, mutta toisinaan niitä tavataan myös valkoisen sävyissä, ja kalkkipitoisessa emäksisessä maassa kasvaessaan kukat voivat tulla hortensian (Hydrangea) kukkien tavoin vaaleanpunaisiksi. Sinivuokon kukkanuput valmistuvat myöhäissyksyllä ja ne talvehtivat pakkasten yli auetakseen kukkaan heti varhaiskeväällä lumen sulettua. Suomessa sinivuokko aloittaa etelässä kukintansa huhtikuun puolivälissä. Pohjoisemmilla kasvupaikoillaan kukinnan alku venyy monesti vapun tienoille.[4]
Kukka sivusta.
Lähikuva kukasta.
Pähkylöitä.
Sinivuokon päälevinneisyysalue on Keski- ja Itä-Euroopassa. Sitä tavataan Saksasta, Alppien alueelta ja Italiasta Pohjois-Balkanille, Romaniaan ja Keski-Venäjälle. Lajia tavataan paikoitellen myös Ranskassa ja Pohjois-Espanjassa. Euroopan pohjoisosissa levinneisyysalue ulottuu Etelä-Norjaan, Keski-Ruotsiin ja Etelä-Suomeen. Sinivuokko on lievästi mantereinen laji, joten se puuttuu Euroopan mereisimmiltä alueilta, kuten Isosta-Britanniasta. Myös Norjassa ja Tanskassa se harvinaistuu länsirannikkoa kohti.[5]
Suomessa sinivuokko on yleinen tai hyvin yleinen kasvi maan lounais- ja eteläosissa Ahvenanmaalta linjan Kristiinankaupunki–Jyväskylä–Kotka korkeudelle saakka. Se on myös tavanomainen Etelä-Karjalassa itärajan tuntumassa. Satunnaisemmin sinivuokkoa kasvaa Etelä-Pohjanmaalla, Etelä- ja Pohjois-Savossa ja Pohjois-Karjalassa. Pohjoisimmat havainnot ovat Oulun seudulta ja Etelä-Lapista.[10] Moni sinivuokon esiintymä, varsinkin lajin pääesiintymisalueen ulkopuolella, on seurausta ihmisten tekemistä siirtoistutuksista.[11]
Euroopassa sinivuokkoa tapaa yleisimmillään sekametsävyöhykkeellä, havumetsien ja lehtimetsien vaihettumisalueella, jossa sille sopivia kasvuympäristöjä, kuten reheviä kuusimetsiä ja pähkinäpensaita kasvavia sekametsiä on yhtä lailla. Etelä-Euroopassa lajin esiintymisalueet painottuvat vuoristoseuduille.Toim. Ranta, Pertti & Siitonen, Mikko: Vantaan luonto: Kasvit, s. 212. Vantaa: Vantaan kaupunki, 1996. ISBN 951-8959-47-1. Lounaisimmalla hemiboreaalisella vyöhykkeellä se viihtyy erityisesti yhdessä euroopanpähkinäpensaan (Corylus avellana) kanssa, ja eteläboreaalisella vyöhykkeellä rehevissä lehtomaisissa multavissa kuusikoissa.sinivuokko-käenkaalityypin (HeOT) lehdon tunnuslaji.Käyttö Keskiajalla kehitetyn signatuuriopin mukaisesti sinivuokon lehtien uskottiin auttavan maksavaivoihin, koska sen lehtien muoto ja alapinnan väri muistuttavat maksaa. Kasvin myrkyllisyydestä huolimatta kevään ensimmäisen sinivuokon kukan syömisen uskottiin myös auttavan torjumaan vilustumista.[12] Kansanlääkinnässä sen lehtiä on käytetty sisäisesti virtsanerityksen lisäämiseen ja munuaiskivien hoitoon, sekä ulkoisesti haavojen lääkintään.[9] Näitä tarkoituksia varten sinivuokkoa ei pidä myrkyllisyydestä johtuen enää käyttää eikä niillä ole tehoakaan. Sinivuokko on suosittu puutarhakasvi, jota on yleisesti siirretty luonnosta puutarhoihin. Varsinkin kerrottuja kukkia suositaan yhä edelleen puutarhoissa. Ennen lajin osittaista rauhoittamista sinivuokkoja kerättiin keväisin myytäväksi kaupunkien toreille, esimerkiksi Helsingissä.[5][6] Sinivuokko on Suomessa leskenlehden ja valkovuokon tavoin kevään ensimmäisiä kukkijoita ja sen kukinnan edistymistä seurataan Suomessa muun muassa Luontoliiton vuosittaisessa kevätseurannassa. Sinivuokko on Hämeen alueen maakuntakukka. Sinivuokko poistettiin rauhoitettujen lajien listalta vuonna 2005.[13] Tätä ennen sinivuokon kerääminen kaupan pitämistä varten sekä sen kaupaksi tarjoaminen ja myyminen oli pitkään kielletty Manner-Suomessa.[7] Leinikkikasveille ominaisesti sinivuokon kaikki kasvinosat sisältävät myrkyllisiä aineita.[11] Muuta sinivuokosta
Lähteet
Viitteet
Aiheesta muualla
Sinivuokko eli lehtosinivuokko (Hepatica nobilis tai Anemone hepatica; aiemmin myös Hepatica triloba) on sinikukkainen, keväisin kukkiva melko pienikokoinen leinikkikasvi.
Anémone hépatique
L'Anémone hépatique, Hépatique noble, Hépatique à trois lobes (Hepatica nobilis) est une espèce de plantes herbacées vivaces de la famille des Ranunculaceae, du genre Hepatica.
Synonyme : Anemone hepatica L., 1753
Noms français recommandés : Anémone hépatique, Hépatique noble, Hépatique à trois lobes.
Noms français secondaires ou régionaux : Herbe au foie, Herbe de la Trinité[1].
C'est une plante duveteuse, aux feuilles généralement persistantes pétiolées, en rosette, à trois lobes vert dessus, souvent brun rougeâtre ou violettes dessous. Les fleurs sont généralement bleues (parfois aussi blanches, roses ou pourprées) avec de cinq à dix sépales ovales.
C'est une plante à la floraison précoce (mars-avril) dont il existe des variétés cultivées.
Données d'après : Julve, Ph., 1998 ff. - Baseflor. Index botanique, écologique et chorologique de la flore de France. Version : 23 avril 2004.
Séchée, elle peut être utilisée pour ses propriétés diurétiques en macération[réf. nécessaire] dans de l'eau ou du vin.
Elle est signalée comme toxique dans le livre-guide "A la découverte des fleurs des Alpes" [LIBRIS].
Fleur
Hepatica nobilis
Hepatica nobilis
Anémone hépatique
L'Anémone hépatique, Hépatique noble, Hépatique à trois lobes (Hepatica nobilis) est une espèce de plantes herbacées vivaces de la famille des Ranunculaceae, du genre Hepatica.
Jetrenka (plava šumarica, lat. Hepatica nobilis), zeljasta trajnica iz porodice žabnjakovki. Pripada rodu šumarica jetrenka (Hepatica), a zbog svog plavog cvijeta, poznata je i kao plava šumarica.
Uspravne je dlakave stabljike, naraste do 15 centimetara visine, a raste pojedinačno ili u manjim skupinama. Raširena je po dijelovima Europe (uključujući i Hrvatsku), Azije i Sjeverne Amerike. Danas zbog gubitka staništa i ljudi koji je beru zbog cvjetova, svrstana u kategoriju osjetljivih vrsta i zaštićena je.
U prošlosti su njezini cvjetovi i listovi u narodnoj medicini služili za liječenje bronhitisa i problema s jetrom.[1]
H. nobilis, južna Finska
H. nobilis
H. nobilis
H. nobilis
Jetrenka (plava šumarica, lat. Hepatica nobilis), zeljasta trajnica iz porodice žabnjakovki. Pripada rodu šumarica jetrenka (Hepatica), a zbog svog plavog cvijeta, poznata je i kao plava šumarica.
Uspravne je dlakave stabljike, naraste do 15 centimetara visine, a raste pojedinačno ili u manjim skupinama. Raširena je po dijelovima Europe (uključujući i Hrvatsku), Azije i Sjeverne Amerike. Danas zbog gubitka staništa i ljudi koji je beru zbog cvjetova, svrstana u kategoriju osjetljivih vrsta i zaštićena je.
U prošlosti su njezini cvjetovi i listovi u narodnoj medicini služili za liječenje bronhitisa i problema s jetrom.
H. nobilis, južna Finska
H. nobilis
H. nobilis
H. nobilis
Prawa jatronka (Hepatica nobilis) je rostlina ze swójby maslenkowych rostlinow. Dalše serbske mjeno je módry podlěsk[2].
Prawa jatronka je wjacelětna rostlina, kotraž docpěje wysokosć wot 15 cm a ma mnoholičbne spódnje łopjena na dołhich, kosmatych stołpikach. Rostlina je přećiwo mrózej kruta.
Přeco zelene łopjena su horjeka zelene a nahe, ale deleka brunočerwjene hač do fijałkojte. Nimo toho wone su 3-dźělene ze šěrokimi, owalnymi wotrězkami. Delni bok je normalnje wioletny.
Wona kćěje wot měrca hač do apryla. Kćenja sedźa po jednym na dołhich, kosmatych stołpikach a maja šěrokosć mjezy 2 a 3 cm a maja 5 - 10 módrych abo róžojtych, rědko běłych łopjenow.
Prawa jatronka słuša k zažnokćějakam. Wona bu wot insektow wopróšena.
Prawa jatronka rosće w lisćowych lěsach a kerćinach najčasćišo na wapnitych pódach w ćopłych městnach.
Rostlina je w małych dźělach Europy rozšěrjena, ale faluje abo je rědka pak w regionach z bjezwapnatych pódow.
Prawa jatronka (Hepatica nobilis) je rostlina ze swójby maslenkowych rostlinow. Dalše serbske mjeno je módry podlěsk.
Hepatica nobilis (Schreb., 1771), comunemente nota come erba trinità, è una piccola pianta erbacea, primaverile, appartenente alla famiglia delle Ranunculaceae, originaria di Europa continentale e Siberia[2].
Il genere Hepatica è un piccolo gruppo di piante comprendente circa una decina di specie, una sola delle quali (quella di questa scheda) appartenente alla flora spontanea italiana. La famiglia delle Ranunculaceae invece comprende oltre 2500 specie distribuite su 58 generi[3].
Inizialmente questa specie, ad opera di Linneo (nel 1735), venne catalogata come Polyandria polygynia. Vent'anni più tardi però, lo stesso Linneo, la trasferì al genere Anemone chiamandola Anemone hepatica. Per molto tempo quindi la specie di questa scheda rimase nel genere Anemone, sezione Hepatica. Solo più tardi, insieme ad altre due specie (Hepatica acutiloba e Hepatica angulosa), venne “promossa” in un genere tutto suo: Hepatica[4].
Secondo gli ultimi studi di filogenetica il genere Hepatica, e quindi anche la pianta di questa scheda, dovrebbe essere inclusa come una sezione nel genere Anemone.
La variabilità di questa specie si manifesta attraverso i seguenti caratteri:
Nell'elenco che segue sono indicate alcune varietà e sottospecie (l'elenco può non essere completo e alcuni nominativi sono considerati da altri autori dei sinonimi della specie principale o anche di altre specie):
La specie di questa scheda ha avuto nel tempo diverse nomenclature. L'elenco che segue indica alcuni tra i sinonimi più frequenti:
Il nome generico (Hepatica) venne introdotto dal botanico scozzese Philip Miller (Chelsea, 1691 – Chelsea, 1771) in una pubblicazione del 1754 e deriva dal greco antico “hèpar” oppure ”hèpatos” (= fegato), nome derivato dalla forma particolare delle foglie ma anche dal colore della pagina inferiore della foglie stesse[4].
L'epiteto specifico (nobilis) deriva dal latino (= notabile, noto, conosciuto), probabilmente per la “notorietà” che questa pianta aveva nel passato per le sue supposte proprietà farmacologiche. Inoltre non va dimenticato l'antico concetto della “Signatura” (principio delle affinità formali) col quale si collegava certi effetti terapeutici sul fegato con il colore della pagina inferiore delle sue foglie.
Il nome comune "erba trinità" deriva dal Medioevo in quanto negli affreschi di carattere religioso spesso le foglie di questa pianta servivano a simboleggiare uno dei dogmi cristiano-cattolici relativi alla natura di Dio.
Il binomio scientifico attualmente accettato (Hepatica nobilis) è stato proposto dal naturalista germanico Johann Christian Daniel von Schreber (Weißensee, Turingia, 1739 — Erlangen, 1810) in una pubblicazione del 1771.
In lingua tedesca questa pianta si chiama Leberblümchen; in francese si chiama Hépatique à trois lobes ; in inglese si chiama: Liverleaf.
L'erba trinità è una pianta perenne, alta dai 5 ai 15 cm. L'apparato principale di questa pianta è quello radicale rizomatoso dal quale si sviluppa completamente tutta la pianta. La forma biologica è geofita rizomatosa (G rhiz), ossia sono piante con organi sotterranei portanti gemme, dotate di rizoma, un fusto sotterraneo dal quale, ogni anno, si dipartono radici, foglie e scapi fioriferi. Queste piante contengono diversi alcaloidi della benzilisochinolina[3].
Le radici sono secondarie da rizoma.
Le foglie (unicamente basali o radicali) sono trilobate (a 3 lobi) e carnose quasi coriacee; hanno un colore verde scuro (ma lucente) marcate da bande biancastre sulla pagina superiore e violetto (o bruno-rossicce) in quella inferiore; il margine è inoltre bordato e più scuro; sono inoltre glabre. Sono lungamente picciolate; quest'ultimo è di colore brunastro e pubescente come gli scapi fiorali. Le foglie sono persistenti (anzi generalmente appaiono dopo la fioritura) e rimangono verdi anche durante l'inverno. Lunghezza del picciolo: 5 – 15 cm. Dimensioni delle foglie: larghezza 7 – 9 cm; lunghezza 5 – 6.
L'infiorescenza è composta da scapi fiorali uniflori inseriti direttamente sul rizoma (all'ascella di squame ellittiche). Questi sono interamente afilli, pubescenti (quasi lanosi) e di colore brunastro. Lunghezza degli scapi: 5 – 15 cm.
I fiori di questa specie sono considerati di tipo arcaico e sono più o meno “aciclici” (non hanno una struttura ben definita in calice, corolla e parte riproduttiva). Il perianzio[5](o anche più esattamente il perigonio[3]) di questo fiore è derivato dal perianzio di tipo “diploclamidato”, formato cioè da due verticilli: i tepali e i nettari (che in questo caso specifico sono assenti). I fiori sono inoltre attinomorfi e ermafroditi. Diametro dei fiori: 20 – 30 mm.
I frutti (degli acheni non piumosi) sono degli aggregati di follicoli oblunghi pubescenti e rostrati (= stilo persistente terminale). I semi sono piccoli (con un minuto embrione) ma con abbondante endosperma.
Dal punto di vista fitosociologico la specie di questa scheda appartiene alla seguente comunità vegetale[7]:
Viene coltivata nelle zone in mezz'ombra dei giardini rocciosi e alpini. È utilizzata soprattutto per la sua precoce fioritura. Esistono delle varianti ornamentali (“cultivar”) a fiori doppi. Teme il caldo eccessivo ma non il freddo, mentre il terreno deve essere moderatamente umido. La moltiplicazione viene fatta per divisione dei rizomi (procedura comunque già impiegata dalla natura per generare spontaneamente nuove piante).
In Svezia il fiore, in versione gialloblu, è il simbolo del partito nazionalista dei Democratici Svedesi
Località : Pasa, Sedico (BL), 356 m s.l.m. - 02/04/2008
Località : Le Laste, Limana (BL), 661 m s.l.m. - 07/04/2009
Località : Le Laste, Limana (BL), 661 m s.l.m. - 07/04/2009
Località : Melere, Trichiana (BL), 843 m s.l.m – 06/04/2009
Hepatica nobilis (Schreb., 1771), comunemente nota come erba trinità, è una piccola pianta erbacea, primaverile, appartenente alla famiglia delle Ranunculaceae, originaria di Europa continentale e Siberia.
Triskiautė žibuoklė (lot. Hepatica nobilis, angl. Kidneywort, vok. Leberblümchen) – vėdryninių (Ranunculaceae) šeimos, žibuoklių (Hepatica) genties augalas. Dar vadinamas žibute, žibuole, kepenų žolėle ir kt.
Daugiametis, apie 5-25 cm aukščio žolinis augalas, turintis trumpą šakniastiebį ir ilgais minkštais lapeliais apaugusį stiebą. Lapkočiai ilgi, apaugę ilgais švelniais plaukeliais; lakštai triskiaučiai, su širdiškais arba inkstiškais pagrindais ir plačiomis lygiakraštėmis skiautėmis. Lapų viršutinė pusė žalia, neplaukuota, o apatinė – violetinio atspalvio, ilgais, minkštais, šilkiškais plaukeliais. Pamatiniai lapai žiemojantys. Žiedai pavieniai, vainiklapiai 6-7, kurie melsvai violetiniai, išorinėje pusėje šviesesni. Nektarinių nėra, kuokelių daug, kurie su baltais ar rausvais koteliais ir beveik baltomis dulkinėmis. Vaisiai pailgi, plaukuoti, su snapeliu.
Žydi balandžio – gegužės mėn. Sėklas platina skruzdėlės. Auga lapuočių, mišriuose ir spygliuočių miškuose, pamiškėse.
Vaistams vartojama žolė, lapai ir žiedai. Lapai pjaunami tik jauni, be lapkočių, augalams peržydėjus, žiedai – žydėjimo pradžioje.
Lapuose yra glikozido hepatrilobino, ranunkulino, protoanemonino, rauginių, mineralinių medžiagų, cukraus, saponinų.
Auginamas darželiuose kaip dekoratyvinis augalas; yra išvestų dekoratyvinių formų. Nuodingas.
Pavasarį žydintys augalai, Živilė Lazdauskaitė, Vilnius, Mokslas, 1985, 16 psl.
Triskiaučių žibuoklių puokštė
Žibuoklė
Baltažiedė žibuoklių forma
Rausvažiedė žibuoklių forma
Triskiautė žibuoklė (lot. Hepatica nobilis, angl. Kidneywort, vok. Leberblümchen) – vėdryninių (Ranunculaceae) šeimos, žibuoklių (Hepatica) genties augalas. Dar vadinamas žibute, žibuole, kepenų žolėle ir kt.
Daugiametis, apie 5-25 cm aukščio žolinis augalas, turintis trumpą šakniastiebį ir ilgais minkštais lapeliais apaugusį stiebą. Lapkočiai ilgi, apaugę ilgais švelniais plaukeliais; lakštai triskiaučiai, su širdiškais arba inkstiškais pagrindais ir plačiomis lygiakraštėmis skiautėmis. Lapų viršutinė pusė žalia, neplaukuota, o apatinė – violetinio atspalvio, ilgais, minkštais, šilkiškais plaukeliais. Pamatiniai lapai žiemojantys. Žiedai pavieniai, vainiklapiai 6-7, kurie melsvai violetiniai, išorinėje pusėje šviesesni. Nektarinių nėra, kuokelių daug, kurie su baltais ar rausvais koteliais ir beveik baltomis dulkinėmis. Vaisiai pailgi, plaukuoti, su snapeliu.
Žydi balandžio – gegužės mėn. Sėklas platina skruzdėlės. Auga lapuočių, mišriuose ir spygliuočių miškuose, pamiškėse.
Vaistams vartojama žolė, lapai ir žiedai. Lapai pjaunami tik jauni, be lapkočių, augalams peržydėjus, žiedai – žydėjimo pradžioje.
Lapuose yra glikozido hepatrilobino, ranunkulino, protoanemonino, rauginių, mineralinių medžiagų, cukraus, saponinų.
Auginamas darželiuose kaip dekoratyvinis augalas; yra išvestų dekoratyvinių formų. Nuodingas.
Zilā vizbulīte (Hepatica nobilis) ir daudzgadīgs gundegu dzimtas lakstaugs.
Augums neliels 5 — 20 cm. Saknenis ir īss, tumši brūns, zvīņains. Stumbru ir daudz, tie ir klāti sīkiem matiņiem, brūni vai iesarkani. Lapas daudz, ar kātu, ziemzaļas, ādainas. Lapas plātne trīsdaivaina. Lapas platums 3 — 6 cm, garums 4 — 8 cm. Lapas apakšpuse violeta. Jaunākās lapas klātas ar matiņiem, vecākās kailas. Ir trīs augšlapas, kuras atrodas pie zieda pamatnes un atgādina kauslapas. Ziedi ir pa vienam, lielums līdz 2 cm. Apziednī ir 6 - 10 lapas, parasti zili violetas. Zied no marta beigām līdz maijam.
Aug Ziemeļu puslodes mērenā klimata joslā. Latvijā ir izplatīts visā valsts teritorijā. Aug saulainās nogāzēs, lapkoku mežos, krūmājos.
Plaši izplatīts, kā dekoratīvais augs akmensdārzos. Ir izveidotas formas ar sārtiem un pildītiem ziediem. Viduslaikos tika lietots aknu slimību ārstēšanai. Mūsdienu homeopāti lieto izsitumu, bronhītu un podagras ārstēšanai.[1]
Zilā vizbulīte (Hepatica nobilis) ir daudzgadīgs gundegu dzimtas lakstaugs.
Het leverbloempje (Anemone hepatica, oude naam: Hepatica nobilis) is een hemikryptofyte[1] plant uit de ranonkelfamilie (Ranunculaceae). De Nederlandse naam is ontleend aan de omtrek van de bladeren, die de vorm van een lever heeft. Ook de Engelse naam liverleaf en het Duitse Leberblümchen verwijzen hiernaar[1]. Ook de wetenschappelijke geslachtsnaam wijst daarop: hepaticus (-a, -um) betekent de lever betreffende, lever-[2].
De plant wordt 5-15[3]-25[1] cm hoog. De 1,5-2,5cm grote[3] bloemen zijn meestal paars, zelden[4] roze of wit[3]. Een bloem telt 6-7[3]-9[1]-10[2] bloembladen. Onder de bloem bevinden zich 3 schutbladen[3]. De bloemen sluiten 's avonds en bij regen[1]. De bloemstelen zijn behaard, en dragen 1 bloem[5]. De bloemen zijn soms gevuld[2].
Als zoveel planten van de bosbodem is het een voorjaarsbloeier; ze bloeit in maart en april[1].
De bladeren bestaan uit drie lobben[2]; de omtrek herinnert aan die van een lever. De licht leerachtige[1] bladeren zijn aan de bovenzijde groen, aan de onderzijde bruin tot paars[5][1].
De soort komt voor in de bossen van het noordelijk halfrond, zowel in Europa en Azië als in Noord-Amerika. De soort komt plaatselijk verwilderd voor in België (in de Ardennen)[5][6], maar niet in Nederland.
Een studie door Toshikazu Nomizu, Yoshiji Niimi en Eriko Watanabe vond een opvallend verband tussen temperatuur en embryo-ontwikkeling[7]. Boven de 23-25 °C werd de ontwikkeling ernstig vertraagd, terwijl er bij 4 °C nauwelijks ontwikkeling van het embryo plaatsvond.
De plant is zowel in de natuurlijke vorm als in diverse cultivars in de handel verkrijgbaar. Enkele cultivars zijn[8]:
Middeleeuwse kruidenmeesters gebruikten het plantje tegen leveraandoeningen. Modern gebruik in de volksgeneeskunde bevat behandelingen voor puistjes[9], bronchitis[9], jicht[9], traag helende wonden[10], en lever- of galkwalen[10].
Bronnen, noten en/of referenties
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Leverbloempje (Hepatica nobilis) op Wikimedia Commons. Het leverbloempje (Anemone hepatica, oude naam: Hepatica nobilis) is een hemikryptofyte plant uit de ranonkelfamilie (Ranunculaceae). De Nederlandse naam is ontleend aan de omtrek van de bladeren, die de vorm van een lever heeft. Ook de Engelse naam liverleaf en het Duitse Leberblümchen verwijzen hiernaar. Ook de wetenschappelijke geslachtsnaam wijst daarop: hepaticus (-a, -um) betekent de lever betreffende, lever-.
Blåveis (Hepatica nobilis, Linné kalla planten Anemóne hepática) er ein fleirårig urt i soleiefamilien. Han har karakteristiske, leverforma, vintergrøne blad og blå blomar i april–mai. Planten vert om lag 10 cm høg.
Blåveisen finst i Europa nord til Skandinavia og Finland, og sør til Apenninane og Pyreneane. Den manglar i Vest-Frankrike og på Dei britiske øyane. Blåveisen veks på turr og kalkrik grunn i lauvskog eller barskog. På desse vekseplassane viser ingen andre blomar seg før blåveisen. Allereie under snøsmeltinga byrjar han å opne dei mørkeblåe kronblada sine.
I Noreg er blåveisen vanlegast på Austlandet, Sørlandet og i Trøndelag, men planten finst òg i Ryfylke, Hardanger og ved Bodø.
Slektsnamnet Hepatica viser til det latinske ordet for lever (hepar), medan artsnamnet, nobilis, tyder ‘edel’.
Etter blomstringa ligg stengelen bøygd mot jorda, og småfruktene (nøttene) vert liggande nær morplanten. Dei vert spreidde med hjelp av maur (ein myrmekofil plante).
Blåveis vert dyrka i hagar — både den arten som veks vilt i Noreg og ungarsk blåveis (Hepatica transsylvanica).
Blåveis er fylkesblom i Akershus.
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Blåveis Blåveis (Hepatica nobilis, Linné kalla planten Anemóne hepática) er ein fleirårig urt i soleiefamilien. Han har karakteristiske, leverforma, vintergrøne blad og blå blomar i april–mai. Planten vert om lag 10 cm høg.
Blåveisen finst i Europa nord til Skandinavia og Finland, og sør til Apenninane og Pyreneane. Den manglar i Vest-Frankrike og på Dei britiske øyane. Blåveisen veks på turr og kalkrik grunn i lauvskog eller barskog. På desse vekseplassane viser ingen andre blomar seg før blåveisen. Allereie under snøsmeltinga byrjar han å opne dei mørkeblåe kronblada sine.
I Noreg er blåveisen vanlegast på Austlandet, Sørlandet og i Trøndelag, men planten finst òg i Ryfylke, Hardanger og ved Bodø.
Slektsnamnet Hepatica viser til det latinske ordet for lever (hepar), medan artsnamnet, nobilis, tyder ‘edel’.
Etter blomstringa ligg stengelen bøygd mot jorda, og småfruktene (nøttene) vert liggande nær morplanten. Dei vert spreidde med hjelp av maur (ein myrmekofil plante).
Blåveis vert dyrka i hagar — både den arten som veks vilt i Noreg og ungarsk blåveis (Hepatica transsylvanica).
Blåveis er fylkesblom i Akershus.
Blåveis (Hepatica nobilis) (dansk: blå anemone, svensk: blåsippa) er en flerårig urt i soleiefamilien. Den har karakteristiske, leverformede, vintergrønne blader og blå blomster i april – mai. Planten blir ca. 10 cm høy.
Blåveisen er utbredt i Europa nord til Skandinavia og Finland, og sør til Appenninene og Pyreneene. Den mangler i Vest-Frankrike og på De britiske øyer. Blåveisen har gul stilk og vokser på tørr og kalkrik grunn i løvskog eller barskog. På disse vokseplassene viser ingen andre blomster seg før blåveisen. Allerede under snøsmeltingen begynner den å åpne sine mørkeblå kronblader.
I Norge er blåveisen vanligst på Østlandet, Sørlandet og i Trøndelag, men planten finnes også i Ryfylke, Hardanger og ved Bodø.
Slektsnavnet Hepatica viser til det latinske ordet for lever (hepar), mens artsepitetet, nobilis, betyr «edel». Ettersom bladene er leverformede, er planten, i samsvar med signaturlæren, blitt brukt mot leversykdommer.
Etter blomstringen ligger stengelen bøyd mot jorden, og småfruktene (nøttene) blir liggende i morplantens nærhet. De spres ved hjelp av maur (en myrmekofil plante).
Blåveis dyrkes i hager, både den arten som vokser vill i Norge, og ungarsk blåveis (Hepatica transsilvanica). Den sistnevnte arten stammer fra Karpatene og Transilvania, og har en kraftigere vekst.
Slekten Hepatica finnes i alle de tre store lauvskogområdene på den nordlige halvkule. De østasiatiske formene regnes som regel som varieteter av H. nobilis: var. japonica i Japan, og var. asiatica på fastlandet. I det østlige Nord-Amerika vokser H. acutiloba og H. americana.
Blåveis er fylkesblomsten til Akershus fylke. Det er også kommuneblomsten til Inderøy kommune og Moss kommune.
Blåveisens farge varierer fra helt hvit gjennom alle blåfarger til rød. Dette er bare delvis genetisk, jordens surhet kan også påvirke fargen.
Blåveis (Hepatica nobilis) (dansk: blå anemone, svensk: blåsippa) er en flerårig urt i soleiefamilien. Den har karakteristiske, leverformede, vintergrønne blader og blå blomster i april – mai. Planten blir ca. 10 cm høy.
Blåveisen er utbredt i Europa nord til Skandinavia og Finland, og sør til Appenninene og Pyreneene. Den mangler i Vest-Frankrike og på De britiske øyer. Blåveisen har gul stilk og vokser på tørr og kalkrik grunn i løvskog eller barskog. På disse vokseplassene viser ingen andre blomster seg før blåveisen. Allerede under snøsmeltingen begynner den å åpne sine mørkeblå kronblader.
I Norge er blåveisen vanligst på Østlandet, Sørlandet og i Trøndelag, men planten finnes også i Ryfylke, Hardanger og ved Bodø.
Slektsnavnet Hepatica viser til det latinske ordet for lever (hepar), mens artsepitetet, nobilis, betyr «edel». Ettersom bladene er leverformede, er planten, i samsvar med signaturlæren, blitt brukt mot leversykdommer.
Etter blomstringen ligger stengelen bøyd mot jorden, og småfruktene (nøttene) blir liggende i morplantens nærhet. De spres ved hjelp av maur (en myrmekofil plante).
Blåveis dyrkes i hager, både den arten som vokser vill i Norge, og ungarsk blåveis (Hepatica transsilvanica). Den sistnevnte arten stammer fra Karpatene og Transilvania, og har en kraftigere vekst.
Slekten Hepatica finnes i alle de tre store lauvskogområdene på den nordlige halvkule. De østasiatiske formene regnes som regel som varieteter av H. nobilis: var. japonica i Japan, og var. asiatica på fastlandet. I det østlige Nord-Amerika vokser H. acutiloba og H. americana.
Blåveis er fylkesblomsten til Akershus fylke. Det er også kommuneblomsten til Inderøy kommune og Moss kommune.
A l'é na pianta erbosa drita, auta da sinch a quìndes cm. Le feuje a l'han na forma trilobà ch'a arcòrda 'l fìdich, d'anté a pija 'l nòm; a l'han ël picol, verd scur ant la pàgina dë dzora, viòla 'nt la pàgina da sota. Le fior a son solitarie, con ses pétaj elìtich riond an sima, 'd color bianch, reusa, violet, bleu. L'impolinassion a càpita dzortut ëd neuit.
A l'é frequent dzor tut l'arch alpin. A chërs dzortut vzin a latifeuje e conìfere, ant ij pòst rocos, ant le sev, a-j pias ël sot-strà calcaros, fin a 1500 m.
Da mars a magg.
Ël nòm a l'é dovù sia a la forma dle feuje, sia al color dle feuje da sota.
Fior
Feuje
Frut
A l'é na pianta erbosa drita, auta da sinch a quìndes cm. Le feuje a l'han na forma trilobà ch'a arcòrda 'l fìdich, d'anté a pija 'l nòm; a l'han ël picol, verd scur ant la pàgina dë dzora, viòla 'nt la pàgina da sota. Le fior a son solitarie, con ses pétaj elìtich riond an sima, 'd color bianch, reusa, violet, bleu. L'impolinassion a càpita dzortut ëd neuit.
AmbientA l'é frequent dzor tut l'arch alpin. A chërs dzortut vzin a latifeuje e conìfere, ant ij pòst rocos, ant le sev, a-j pias ël sot-strà calcaros, fin a 1500 m.
FioriduraDa mars a magg.
ParticolaritàËl nòm a l'é dovù sia a la forma dle feuje, sia al color dle feuje da sota.
Fior
Feuje
Frut
Przylaszczka pospolita (Hepatica nobilis Mill.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny jaskrowatych. Występuje na terenie niemal całej Europy oraz na Dalekim Wschodzie. W Polsce należy do dość rozpowszechnionych gatunków w żyznych lasach liściastych i tylko lokalnie jest rzadsza lub całkiem jej brak. W wielu krajach jest uprawiana jako roślina ozdobna, w przeszłości była także stosowana jako roślina lecznicza. Dla ochrony dzikich populacji w Polsce przed zrywaniem kwiatów i wykopywaniem roślin, przylaszczka objęta była do 2014 roku ochroną gatunkową. Naukowa nazwa pochodzi od kształtu liści kojarzących się z płatami wątroby (łac. hepar – wątroba).
Zasięg odmiany typowej (var. nobilis) obejmuje rozległe obszary Europy z wyjątkiem jej północnych i południowych krańców. Granica zasięgu biegnie przez środkową część Półwyspu Skandynawskiego, przez południowo-zachodnią Finlandię do Rosji. Obejmuje północno-zachodnią część tego kraju i następnie przez północną Ukrainę sięga do Rumunii i północnych krańców Grecji. W Europie południowej przylaszczka obecna jest na Półwyspie Apenińskim z wyjątkiem jego południowych krańców oraz w środkowej i północnej Hiszpanii. Granica zachodnia biegnie przez południową Francję, przez zachodnie Niemcy do Danii. Rozdzielone rozległą dysjunkcją odmiany geograficzne występują także na Półwyspie Koreańskim i terenach przyległych oraz w Japonii[3]. Gatunek w szerokim ujęciu obejmuje swym zasięgiem także Amerykę Północną, gdzie występują przylaszczki obecnie uznawane jednak zwykle za odrębne gatunki (Anemone acutiloba, A. americana)[2], określane mianem „zastępczych”, ponieważ cechują się podobną ekologiczną skalą tolerancji i zajmują te same siedliska, co przylaszczki euroazjatyckie[4].
W Polsce przylaszczka jest rozpowszechniona niemal w całym kraju. Brak jej tylko w wyższych partiach Karpat, bardzo rozproszona jest na niektórych obszarach Ziemi Lubuskiej i Dolnego Śląska, na północnym Mazowszu[5].
Młode rośliny lub sadzonki powstałe po podzieleniu kłącza rosną początkowo bardzo wolno[11]. Bylina (hemikryptofit) po spoczynku zimowym rozwija się na przedwiośniu korzystając z pracy ubiegłorocznych, zimozielonych liści. Najpierw w okresie od marca do maja rozwijają się kwiaty wyrastające z pączków formujących się jeszcze jesienią roku poprzedniego, z pewnym opóźnieniem rozwijają się liście (ubiegłoroczne w tym czasie więdną)[8][12]. Poszczególne kwiaty utrzymują się przez 8 dni[13], przy czym w czasie deszczowej pogody oraz na noc zamykają się i zwieszają[14]. W trakcie kwitnienia płatki wciąż rosną, podwajając w tym czasie swą długość[15]. Ponieważ kwiaty rozwijają się stopniowo jedna roślina kwitnie około 3 tygodni[7]. Kwiaty wydzielają delikatny zapach[16] i zapylane są przez owady: muchowate, pszczoły, chrząszcze i motyle[17]. Owoce osypują się zwykle w drugiej połowie maja, przy czym szybko tracą zdolność kiełkowania[7]. Rozprzestrzeniane się za pomocą mrówek (myrmekochoria)[10]. Mniejszą rolę w rozprzestrzenianiu roślin odgrywa rozgałęziające się i rozrastające kłącze[12]. Im starsze rośliny, tym większe formują kępy i obficiej kwitną (ze starych kęp wyrastać może ponad 20 kwiatów)[16]. Przylaszczki są długowieczne – znane są okazy osiągające wiek stu lat[7].
Jest to roślina trująca w przypadku spożycia większej jej ilości[17]. Podobnie jak inne gatunki z rodziny jaskrowatych zawiera we wszystkich organach trujący glikozyd ranunkulinę, saponiny[18] i flawonoidy (kemferol i kwercetynę)[19]. Poza tym w zielu obecny jest glikozyd hepatrylobina i enzym emulsyna[20], olejek eteryczny, garbniki, śluzy i sole mineralne[21]. Ranunkulina łatwo się rozkłada na glukozę i toksyczną protoanemoninę pod wpływem enzymu ranunkulazy podczas suszenia lub przy zniszczeniu tkanek (np. przy zrywaniu, rozcieraniu lub żuciu rośliny). Protoanemonina to lakton o gorzkim i piekącym smaku i ostrym zapachu. Wykazuje bardzo silne działanie drażniące błony śluzowe i skórę. W wyniku kontaktu z rozgniecioną rośliną lub z jej sokiem na skórze pojawia się zaczerwienienie i obrzęk, piekący ból i pęcherze. Dłuższy kontakt prowadzi do rozpadu tkanki[22]. Zatrucia w wyniku spożycia są bardzo rzadkie z powodu piekącego smaku roślin. W przypadku spożycia następuje zapalenie błony śluzowej jamy ustnej, żołądka i jelit, krwawa biegunka, omdlenia, czasem drgawki, w końcu niewydolność krążeniowa, oddechowa i zapalenie nerek z krwiomoczem i białkomoczem. W wyniku zatrucia może nastąpić nieodwracalne uszkodzenie nerek. W przypadku spożycia roślin konieczne jest płukanie żołądka, nie wolno prowokować wymiotów, podawać należy natomiast duże ilości płynów[22].
Liczba chromosomów 2n = 14[23], wykryto także rasy o odmiennych liczbach chromosomowych[4].
Karol Linneusz opisał pierwotnie ten gatunek w Species Plantarum (1753) jako Anemone hepatica, zaliczając go do rodzaju zawilec Anemone. Później jednak przez ponad dwa wieki dominował w systematyce pogląd o rozdzielności rodzajów Hepatica i Anemone[24]. Tak też i w polskiej literaturze taksonomicznej rodzaje te wciąż są rozdzielane[25]. W literaturze naukowej ostatnio coraz częściej kwestionuje się jednak rozłączne traktowanie tych rodzajów, ponieważ w świetle badań nad filogenezą ujęcie takie zmienia rodzaj Anemone w takson parafiletyczny. Zgodnie z aktualną wiedzą przylaszczka pospolita jest bardzo bliską krewną grupy zawilców, do których należy m.in. zawilec narcyzowaty Anemone narcissiflora, podczas gdy pozostałe gatunki zawilców wraz z sasankami Pulsatilla tworzą klad odrębny[26]. W efekcie coraz częściej w literaturze naukowej i w taksonomicznych bazach danych rodzaj Hepatica włączany jest do Anemone i w takim ujęciu przylaszczka pospolita uznawana jest za Anemone hepatica zgodnie z diagnozą Linneusza (Sp. pl. 1:538; 2: errata. 1753)[2][27].
Podobnie jak dyskusyjna jest kwestia usytuowania gatunku w systemie nadrzędnych kategorii systematycznych, nie ma ustalonego konceptu odnośnie podziału gatunku na odmiany, które często, zwłaszcza dawniej, w różnym zakresie podnoszono do rangi odrębnych gatunków. Taksonem nominatywnym (typowym) jest odmiana (varietas) nobilis występująca w Europie i jej dotyczy opis gatunku. Poza tym wyróżnia się następujące odmiany[2]:
Jako odmiany przylaszczki pospolitej bywają uznawane taksony północnoamerykańskie, traktowane tu jako gatunki odrębne zgodnie z danymi GRIN[2]. Są to tzw. gatunki zastępcze, pochodzące najprawdopodobniej od tej samej formy macierzystej rozdzielonej w neogenie[4]. Od europejskiej przylaszczki pospolitej odróżniają się węższymi listkami okwiatu, większymi podkwiatkami tworzącymi pozorny kielich, krótszymi i mniej owłosionymi głąbikami[31]:
1) var. acuta, 2) var. obtusa
1) var. nobilis, 2) var. pyrenaica, 7) var. asiatica, 9) var. japonica
Zmienność morfologiczna jest powodem wyróżniania rozmaitych form różniących się barwą kwiatów, stopniem owłosienia oraz kształtem liści. Forma (w źródle w randze odmiany) multiloba C. Hartm. (syn. Anemone rhaetica Brügg) cechuje się obecnością 1–2 dodatkowych klap, tak że cały liść sprawia wrażenie 5-klapowego. Forma taka opisana została ze wschodnich Karpat. Opisano także z rejonu obecnej zachodniej Ukrainy formę pośrednią subquinquefolia Zapał[32]. Spośród odmian uprawnych szczególnie cenione są te z kwiatami o barwie odmiennej od typowej i kwiatach pełnych, np.:
Przylaszczka pospolita tworzy mieszańca ze spotykaną w Rumunii i na Węgrzech przylaszczką siedmiogrodzką Hepatica transsilvanica Fuss (=Anemone transsilvanica (Fuss) Heuff.). Takson mieszańcowy znany jest jako przylaszczka pośrednia[34] Hepatica ×media Simk.[11] Także i on tworzy odmiany uprawne, spośród których wyróżnia się ‘Ballardii’ o silniejszym wzroście i większych kwiatach (do 4 cm średnicy)[35].
Gatunek znany był w przeszłości pod różnymi nazwami zwyczajowymi. Najstarsze dokumenty piśmienne zawierające jego polską nazwę (XV wiek) określają go mianem „podlasczky” i „podlaszczky”, przy czym nazwa ta w formie „podlaszczki” spotykana jest jeszcze w publikacjach z końca XIX wieku Józefa Rostafińskiego i Jana Karłowicza. Syreniusz na początku XVII wieku użył nazwy „troianek”, która spotykana była też później w wydawnictwach XIX-wiecznych (jako „trojanek”, a w formie nazwy botanicznej jako „trojanek szlachetny”). Podobną dawną nazwą – też odwołującą się do charakterystycznych, trójklapowych liści – jest „trójczak”. Ze względu na kształt liści, zastosowanie i nazwę łacińską roślina znana była także jako „wątrobnica”, „wątrobnik” i „ziele wątrobne”. Ze względu na nierzadkie włączanie gatunku do rodzaju zawilec (Anemone), był on także nazywany mianem „zawilca trojanka” (wiele publikacji z XIX wieku), „zawilca przylaszczki”, a także pod dawną nazwą stosowaną w odniesieniu do zawilca – „wietrznica”, też w formie „wietrznica przylaszczka”. W publikacjach około połowy XIX wieku pojawia się też nazwa „przylaszczka”, w pracy Stanisława Dembosza z 1841 r. na temat flory okolic Krakowa także w przyjętej później powszechnie nazwie jako „przylaszczka pospolita”[36]. W literaturze specjalistycznej w XX wieku i współcześnie właśnie nazwa „przylaszczka pospolita” została powszechnie przyjęta[25], nie pojawiły się propozycje zmian dostosowujące nazwę zwyczajową do zmieniającego się ujęcia systematycznego gatunku (w nowszych pracach systematycznych dawny rodzaj Hepatica włączany jest jako grupa do rodzaju Anemone[2]).
Nazwa naukowa Hepatica nobilis składa się z nazwy rodzajowej Hepatica wywodzonej od greckich słów ἧπαρ (hépar, „wątroba”) i ἡπατικός (hepatikós, „wątrobiany”)[37] lub pochodzących od nich łacińskich hepar („wątroba”) i hepaticus („wątrobiany, „chory na wątrobę”)[38]. Słowo nobilis to łaciński przymiotnik znaczący „szlachetny, znakomity, znany”[39].
Przylaszczka pospolita rośnie w lasach i zaroślach, chętnie na podłożu wapiennym (roślina wapieniolubna) lub obojętnym. Wymaga gleb gliniastych, próchnicznych, na lżejszych rośliny rosną słabiej, są jaśniejsze – żółtozielone[40] i słabiej kwitną[41]. Przylaszczki preferują stanowiska cieniste i półcieniste, świeże do suchych. Rosną w żyznych lasach liściastych – buczynach, grądach i świetlistych dąbrowach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych to gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Querco-Fagetea[42]. W typologii siedlisk leśnych jest gatunkiem wskaźnikowym dla lasu mieszanego świeżego (LMśw, też LMwyżśw)[43] i obecności próchnicy właściwej[44]. Na poszczególnych stanowiskach występuje zwykle po kilkadziesiąt roślin[10]. Przylaszczki zużywają duże ilości biogenów, ograniczając rozwój roślin w sąsiedztwie, zwłaszcza przedstawicieli bobowatych[17]. Mimo zawartości trujących glikozydów są chętnie zjadane wiosną przez sarny. Możliwość ich spożywania tłumaczona jest przemiennym żerowaniem (zwierzęta nie zjadają jednorazowo dużych ilości jednego gatunku) oraz obecnością w przewodzie pokarmowym tych zwierząt mikroorganizmów neutralizujących substancje toksyczne[45]. Liście przylaszczek są minowane przez larwy błonkówki Pseudodineura mentiens (pilarzowate Tenthredinidae)[46].
Jako efektownie kwitnąca wczesną wiosną roślina, przylaszczka narażona jest na zrywanie kwiatów, wykopywanie i przesadzanie do ogródków. Była także pozyskiwana na potrzeby przemysłu farmaceutycznego[10]. W przeszłości kwiaty przylaszczki były w ogromnych ilościach zrywane i oferowane na wiosennych targach kwiatowych[47]. Ponieważ przyczyniało się to wszystko do zanikania stanowisk, gatunek ten objęty został w Polsce ochroną. W okresie powojennym przylaszczka objęta została zakazem zbioru z Lasów Państwowych na podstawie zarządzenia Ministerstwa Leśnictwa z 16 sierpnia 1946 skierowanego do Dyrekcji Okręgowych Lasów[48]. W wydanym dwa tygodnie później rozporządzeniu zawierającym listę gatunków roślin poddanych prawnej ochronie gatunkowej i w kolejnych aktach prawnych tego typu publikowanych przed 2001 rokiem – przylaszczka nie była wymieniona. W 2001 roku przylaszczka objęta została prawną ochroną częściową[49], a od roku 2004 ochroną ścisłą[50]. Od roku 2014 nie podlega ochronie. Liczne stanowiska przylaszczki chronione są poza tym w rezerwatach przyrody i parkach narodowych[10]. Siedliska przyrodnicze, jakie zajmuje (buczyny i grądy), stanowią także przedmiot ochrony w obszarach Natura 2000.
Mimo że gatunek ten nie jest wymieniany ani w krajowej liście gatunków zagrożonych ani w listach regionalnych, z powodu rzadkości występowania na niektórych obszarach (np. w zachodniej Polsce) uznawany jest za „kandydata na czerwoną listę”[51].
Gatunek ten podlega ochronie prawnej w Niemczech[52] oraz we francuskim regionie Górna Normandia[53]. W Szwajcarii jest uznany za gatunek najmniejszej troski w Czerwonej Księdze gatunków zagrożonych[54].
W przeszłości przylaszczka znana była i ceniona jako roślina lecznicza. Współcześnie nie jest już stosowana jako taka z powodu odkrycia właściwości toksycznych. Esencje z przylaszczki używane są w homeopatii[20].
Przylaszczka uprawiana jest jako roślina ozdobna, przy czym ceniona jest ze względu na efektowne kwiaty, wczesne kwitnienie, dekoracyjne ulistnienie, bardzo dużą cienioznośność i odporność na inne niekorzystne warunki środowiska, a także z powodu długowieczności. W Polsce wciąż jest rzadko obecna w ofercie szkółek ogrodniczych z powodu trudności w rozmnażaniu[56]. Stosowana w ogrodach skalnych[57] lub w założeniach parkowych o charakterze leśnym[58], najlepiej w grupach[59]. Tworzy efektowne kompozycje z innymi gatunkami kwitnącymi wiosną – cebulowymi, też z miłkiem wiosennym[11], zawilcami, fiołkiem wonnym[12].
Mimo zawartości substancji szkodliwych liście stosowano dawniej jako surogat herbaty[20].
Wilgotne, deszczowe lato sprzyja rozwojowi grzybów powodujących plamistość liści przylaszczki. Na liściach pojawia się w efekcie porażenia coraz więcej okrągłych plam i pod koniec sezonu mogą one pokrywać niemal całą blaszkę. W celu zwalczenia choroby należy usuwać liście, na których pojawiają się zmiany chorobowe. Zalecane jest też opryskiwanie roślin fungicydami[7].
Liście przylaszczek są chętnie zjadane przez ślimaki[62].
Przylaszczka dzięki efektownym kwiatom pojawiającym się tuż po zimie jest rośliną lubianą i znaną w obszarze jej występowania, obecna jest w folklorze i tradycjach wielu krajów, często przedstawiana jest na wyrobach ceramicznych i hafciarskich[55]. Motyw ich kwiatów jest popularny na Litwie (jako „zibute” lub „zibuokle”)[16]. W Norwegii przylaszczka stanowi symbol jednego z 19 okręgów – Akershus[63]. W Finlandii jest symbolem regionu Häme[64]. W Szwecji symbolizuje partię szwedzkich demokratów (SD)[65].
W przeszłości symboliczne znaczenie miał kształt liści, który przez swe podobieństwo do wątroby miał być znakiem od Boga co do możliwości stosowania i wartości rośliny[55].
Gatunkowi temu przypisane są też właściwości magiczne – ziele noszone w woreczku przy kobiecie ma jej zagwarantować miłość mężczyzny[66].
Przylaszczka pospolita (Hepatica nobilis Mill.) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny jaskrowatych. Występuje na terenie niemal całej Europy oraz na Dalekim Wschodzie. W Polsce należy do dość rozpowszechnionych gatunków w żyznych lasach liściastych i tylko lokalnie jest rzadsza lub całkiem jej brak. W wielu krajach jest uprawiana jako roślina ozdobna, w przeszłości była także stosowana jako roślina lecznicza. Dla ochrony dzikich populacji w Polsce przed zrywaniem kwiatów i wykopywaniem roślin, przylaszczka objęta była do 2014 roku ochroną gatunkową. Naukowa nazwa pochodzi od kształtu liści kojarzących się z płatami wątroby (łac. hepar – wątroba).
Pečeňovník trojlaločný (Hepatica nobilis) je rastlina z čeľade iskerníkovité (Ranunculaceae). Trvalka vysoká asi 15 cm. Vyskytuje sa listnatých lesoch, krovinách, väčšinou na vápencovom podklade. Pečeňovník je chránený.
Tento článok týkajúci sa botaniky je zatiaľ „výhonok“. Pomôž Wikipédii tým, že ho doplníš a rozšíriš. 
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Pečeňovník trojlaločný
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Pečeňovník trojlaločný
Pečeňovník trojlaločný (Hepatica nobilis) je rastlina z čeľade iskerníkovité (Ranunculaceae). Trvalka vysoká asi 15 cm. Vyskytuje sa listnatých lesoch, krovinách, väčšinou na vápencovom podklade. Pečeňovník je chránený.
Navadni jetrnik (znanstveno ime Hepatica nobilis) je zelnata trajnica, ki uspeva v gozdu ali na njegovih obronkih od nižin do gozdne meje.
Visok je od 5 do 15 cm. Ima plazečo koreniko, ki se vrašča z gostim šopom korenin. Spomladi požene stebelce, kasneje pa še listi. Listi so prezimni, pritlični, z dogimi, dlakavimi peclji, trokrpi in usnjati. Listna ploskev je po zgornji strani zelena in spodaj rdečkasto rjava do vijoličasta. Cvetovi so posamični na treh dlakavih čašnih listih in temnordečem cvetnem steblu. Cvetovi imajo šest do deset cvetnih lističev, ki so lahko različno veliki, jajčaste oblike, večinoma so modri, redkeje pa rdeči ali beli. Pod cvetnim odevalom so trije vednozeleni, čaši podobni ovršni listi[1]. V cvetu je množica prašnikov in številne srebrno dlakave plodnice. Po oploditvi se razvije mnogo enosemenskih oreškov s kratkim kljunom, ki jih mravlje raznašajo naokoli in skrbijo za razraščanje vrste.
Cvete od marca do aprila tudi maja odvisno od rastišča.
Navadni jetrnik je razžirjen v kolinskem in montanskem pasu ter v svetlih mešanih gozdovih. Redko ga najdemo v iglastih gozdovih.
Uspeva na rodovitnih, s humusom in listnim odpadom bogatih peščenih ali apnenčastih rastiščih. Vendar glede rastišč ni pretirano zahteven. Prijajo mu suha do sveža rastišča.
Navadni jetrnik (znanstveno ime Hepatica nobilis) je zelnata trajnica, ki uspeva v gozdu ali na njegovih obronkih od nižin do gozdne meje.
Visok je od 5 do 15 cm. Ima plazečo koreniko, ki se vrašča z gostim šopom korenin. Spomladi požene stebelce, kasneje pa še listi. Listi so prezimni, pritlični, z dogimi, dlakavimi peclji, trokrpi in usnjati. Listna ploskev je po zgornji strani zelena in spodaj rdečkasto rjava do vijoličasta. Cvetovi so posamični na treh dlakavih čašnih listih in temnordečem cvetnem steblu. Cvetovi imajo šest do deset cvetnih lističev, ki so lahko različno veliki, jajčaste oblike, večinoma so modri, redkeje pa rdeči ali beli. Pod cvetnim odevalom so trije vednozeleni, čaši podobni ovršni listi. V cvetu je množica prašnikov in številne srebrno dlakave plodnice. Po oploditvi se razvije mnogo enosemenskih oreškov s kratkim kljunom, ki jih mravlje raznašajo naokoli in skrbijo za razraščanje vrste.
Cvete od marca do aprila tudi maja odvisno od rastišča.
Navadni jetrnik je razžirjen v kolinskem in montanskem pasu ter v svetlih mešanih gozdovih. Redko ga najdemo v iglastih gozdovih.
Uspeva na rodovitnih, s humusom in listnim odpadom bogatih peščenih ali apnenčastih rastiščih. Vendar glede rastišč ni pretirano zahteven. Prijajo mu suha do sveža rastišča.
Blåsippa (Hepatica nobilis (L.) Schreb. är en ört.
Blåsippa blommar april–maj, före de flesta andra vårblommor. Redan under snösmältningen kan den börja öppna sina varmt mörkblå kalkar.
Den underjordiska, något snett ställda pelarstammen bär i sin spets vid eller strax ovanför jordytan en stor, övervintrande knopp, som i sin nedre del består av breda, tunt hinnaktiga, gråvita eller rödlätta fjäll (lågblad), och högre upp några späda anlag till vanliga örtblad. I bladvinklarna av såväl lågbladen som örtbladen sitter blomknoppar. I blomknopparna ligger alla blomdelarna färdiga redan på hösten och blomman kan slå ut genom att bara sträcka ut dem och ge dem den slutliga färgen. Färgen är rödblå, skär eller vit.[1] Bladanlagen utvecklas långsammare. Tidigt på våren finns vanligen också fjolårets blad ännu kvar, men de dör under försommaren, när de nya bladen blivit fullvuxna.
Rötterna kan fortleva i flera hundra år.
Efter blomningen är stängeln böjd mot jorden, och småfrukterna (nötterna) blir därför liggande i moderväxtens närhet. De sprids ibland genom myror. Detta kallas myrmekokori.
Blåsippan är fridlyst i hela Sverige och får inte plockas kommersiellt för försäljning, den får inte heller grävas upp. Man får inte plocka blåsippor alls i Hallands, Skåne, Stockholms, Västerbottens och delar av Västra Götalands län. Man får inte heller på något annat sätt skada växten.[2]
Blåsippa finns i södra och mellersta Skandinavien och i södra Finland.
Blåsippa växer på torr skogsmark, mest i lövskogar, igenvuxna lövängar och i granblandskogar.
Den gynnas av kalkhaltig mark.
Inom folkmedicinen har blåsippan haft utvärtes användning för att påskynda sårläkning. Detta användningsområde är numera dock huvudsakligen av kulturhistoriskt intresse. Använd del av växten är bladen. Verksamt ämne är glykosiden ranunculin, som spjälkas i glukos och protoanemonin.[4]
Bladens form liknar en njures form. Enligt signaturläran kan därför blåsippa användas för att bota njursjukdomar. I andra fall har utseendet liknats vid en levers utseende. (Se avsnittet Bygdemål nedan.)
Inom skolmedicinen anges blåsippa som något giftig. Intag kan ge sveda i mun och svalg och "ont i magen". Första hjälpen är att ge något att dricka. Giftinformationscentralen kan kontaktas för råd, telefon 010-456 6700.
Blåsippan är symbol för:
Blåsippan har flera namn på olika dialekter, exempelvis de i tabellen nedan.
Namn Trakt Förklaring Blåveror Slutleden -veror, -veva, -viring och -virra är förvrängningar av ordet "vår", den tid då blåsippan blommar.[7] Blåveva Blåviring Blåvirra Leverblomma Bladet påminner om en levers utseende, och enligt folkmedicinens signaturlära kunde därför blåsippa användas för att bota leversjukdomar.Närbild av blomman framifrån.
Blommans stjälk och undersida.
Olika färgvarianter.
Blåsippor växer ofta många tillsammans.
Odlingsformen 'Rubra Plena'.
Blad
Blåsippan tål frost och snö. Den sträcker på sig när värmen kommer åter.
Wikimedia Commons har media som rör Blåsippa.
Багаторічна трав'яниста рослина (8-15 см заввишки) з кореневищем і прикореневими листками. Листки (37 см завдовжки) довгочерешкові, трилопатеві, при основі серцеподібні, з цілокраїми, яйцеподібними опушеними лопатями. Квітконосні стебла опушені, поодинокі, одноквіткові, виходять з пазух лускоподібних листків кореневища, з покривалом з трьох цілісних зелених листочків, зібраних кільцем при основі квіток. Квітка правильна (12-20 мм у діаметрі), з простою віночкоподібною вільнопелюстковою оцвітиною. Формула квітки: ∗ P 6 − 10 A ∞ G ∞ {displaystyle ast P_{6-10};A_{infty };G_{infty }} 
Вид поширений у помірній зоні Європи та Східної Азії. В Україні поширена в західному і правобережному Поліссі, у західному Лісостепу і західній частині правобережного Лісостепу. Райони заготівель — Житомирська, Волинська, Рівненська, частково Хмельницька області.
Декоративна, лікарська рослина. Зацвітає рано і має тривалий період цвітіння. Придатна для декорування затінених місць під деревами.
У народній медицині використовують листки печіночниці, які здавна рекомендувались при хворобах печінки, при ревматизмі, як кровоочисний і сечогінний засіб. Листки містять глюкозид протоанемонін, анемолову олію, дубильні й цукристі речовини, камфору, сапоніни. Квітки застосовують при жовтяниці, від золотухи, кашлю, пропасниці, головного болю, зовнішньо — для промивання очей і при хворобах шкіри. У гомеопатії використовують при хронічних бронхітах. У ветеринарії свіжі рослина дають худобі від сибірки. Свіжа рослина отруйна.
Збирають квітки й листки навесні, сушать у затінку, на горищах, розстилаючи тонким шаром. Зберігають у коробках, вистелених папером. Потребує бережливого використання й охорони.
Anemone hepatica là một loài thực vật có hoa trong họ Mao lương. Loài này được Carl Linnaeus mô tả khoa học đầu tiên năm 1753.[2]
Anemone hepatica là một loài thực vật có hoa trong họ Mao lương. Loài này được Carl Linnaeus mô tả khoa học đầu tiên năm 1753.
Печёночница благородная — многолетнее травянистое растение, достигает в высоту 5—15 см.
Корневище тёмно-коричневое, несущее на верхушке продолговато-яйцевидные, буроватые чешуйки.
Стебли в виде стрелок, расположенных в пазухах прошлогодних листьев или чешуек, прямостоящие, чаще несколько изогнутые, опушённые тонкими, прилегающими или большей частью прямостояще оттопыренными волосками, большей частью красноватые или коричневые.
Листья — прикорневые, многочисленные, кожистые, перезимовывающие, расположены на длинных черешках, в очертании почковидные или широко-треугольные, при основании сердцевидные, до середины трёхнадрезанные, с широкояйцевидными, тупыми или заострёнными лопастями, с верхней стороны тёмно-зелёные, с нижней — имеют фиолетовый оттенок, в молодом состоянии одетые, как и черешки, густыми, мягкими, шелковистыми волосками, на черешках оттопыренными, позднее теряющие своё опушение, начинают развиваться весной лишь после цветения растения.
Листочки обёртки в числе трёх, до 1 см длиной, сидячие, яйцевидные, туповатые или тупые, цельнокрайние, рассеянно или довольно густо прижато-волосистые, придвинутые почти вплотную к основанию цветка и похожие на чашелистики. Цветки — одиночные, прямостоящие, в диаметре до 2 см. Околоцветник состоит из 6—7 листочков, узкояйцевидных, на конце закруглённых, синевато-лиловых (снаружи более бледно окрашенных), реже белых или розовых, с обеих сторон голых, опадающих. Тычинки с белыми или розоватыми тычиночными нитями и почти белыми пыльниками с красноватым связником. Рыльца головчатые. Цветение — апрель — май. Формула цветка: ∗ P 6 − 10 A ∞ G ∞ {displaystyle ast P_{6-10};A_{infty };G_{infty }}
Плод — многоорешек, орешки продолговатые, волосистые, цветоложе выпуклое, утолщённое.
Вид описан из Западной Европы.
Северная Европа: Дания, Финляндия, Норвегия, Швеция; Центральная Европа: Австрия, Чехословакия, Германия, Польша, Швейцария; Южная Европа: Албания, Болгария, Югославия, Италия, Румыния, Франция (включая Корсику), Испания; территория бывшего СССР: Белоруссия, Европейская часть России, Украина, Приморье; Азия: Китай, Япония (Хонсю), Корея[3]
Растёт по лиственным лесам, кустарникам, реже открытым луговым местам.
Ранее растение считалось лекарственным, применялось как вяжущее средство.
Употреблялось также в качестве суррогата чая.
Разводится в садах как декоративное растение.
См.: Печёночница.
三角草（学名：Hepatica nobilis），为毛茛科獐耳細辛属下的一个植物。[1]
这是一篇與植物相關的小作品。你可以通过编辑或修订扩充其内容。 
この項目では、植物について説明しています。押切蓮介の漫画作品については「ミスミソウ (漫画)」をご覧ください。 
分類 界 : 植物界 Plantae 門 : 被子植物門 Magnoliophyta 綱 : 双子葉植物綱 Magnoliopsida 目 : キンポウゲ目 Ranunculales 科 : キンポウゲ科 Ranunculaceae 属 : ミスミソウ属 Hepatica 種 : ミスミソウ H. nobilis Schreb. 学名 Hepatica nobilis 和名 ミスミソウ（三角草） 英名 kidneywortミスミソウ（三角草、学名：Hepatica nobilis）とは、キンポウゲ科ミスミソウ属の多年草。雪の下でも常緑であることからユキワリソウ（雪割草）の名でも知られる。イチリンソウ属のAnemone hepatica L.とされることもある。
北半球の温帯に自生し、日本では本州の中部以西の山間地に多く生育する。葉は常緑で三角形に近く三つに分かれている。
花弁のように見えるのは6から8個の萼片で、色は白、紫、ピンク色などがある、雄蕊の色も同様で、その組み合わせは多様である。
栽培も盛んで、八重咲きや覆輪花の品種も作出されている。
中世ヨーロッパでは、葉の形が肝臓を連想させることから肝臓の病気の治療に用いられた。現在ではにきび、気管支炎、痛風などの治療に用いられることがある。
この項目は、植物に関連した書きかけの項目です。この項目を加筆・訂正などしてくださる協力者を求めています（プロジェクト:植物／Portal:植物）。 
.JPG)
.JPG)
.jpg)
_Hepatica_nobilis_(Liverleaf)_at_Haltgraben_in_Frankenfels.jpg)
.jpg)
