Łuskwiak zmienny, łuszczak zmienny (Kuehneromyces mutabilis (Schaeff.) Singer & A.H. Sm.) – gatunek grzybów należący do rodziny pierścieniakowatych (Strophariaceae)[1].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Strophariaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten opisany został przez Schaeffa w 1774 r. jako Agaricus mutabilis, w 1871 P. Kumm przeniósł go do rodzaju Pholiota jako Pholiota mutabilis[2] i pod taką nazwą głównie znany był w Polsce. W 1946 r. gatunek ten został przeniesiony do innego rodzaju Kuehneromyces i według aktualnych ustaleń Index Fungorum jest to jego prawidłowa pozycja w taksonomii grzybów[1].
Franciszek Błoński w 1890 r. utworzył dla niego polską nazwę łuskwiak zmienny. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był także jako: opieńki zmienne lub łuszczak zmienny[3]. Obecnie więc nazwy polskie są już niespójne z nazwą naukową.
Średnica 2-7 cm. Po deszczach cynamonowobrązowawy i śluzowaty, podczas suszy wysycha od środka do brzegów, tak że środek jest bladoochrowy, brzeg brązowawy, prążkowany. Za młodu półkolisty, z wiekiem całkiem płaski, gładki, nagi, z tępym garbkiem pośrodku[4].
Za młodu okryte osłoną, gęste. początkowo białawe, potem żółtobrunatne, w końcu rdzawobrązowe. Są ciasno ustawione i przyrośnięte do trzonu, czasami nieco zbiegają po nim[4].
O długości 5-7 cm, grubości 5-8 mm, cylindryczny, powyginany. Ma kolor podobny jak kapelusz. Jest łykowaty i wewnątrz pusty. W górnej części ma skórzasty pierścień z licznymi odstającymi łuseczkami. Poniżej pierścienia na trzonie są ciemnobrązowe kosmki, powyżej pierścienia trzon jest gładki lub delikatnie prążkowany[5].
W kapeluszu cienki, białawy, miękki i wodnisty, w trzonie twardy, rdzawobrązowy. Smak nieznaczny, zapach przyjemny,przypominający świeże, cięte drewno[6].
Rdzawobrązowy. Zarodniki o średnicy 6-7 x 4-4,5 µm, jajowate, gładkie, bladobrązowe[6].
Występuje na całej półkuli północnej[7]. W Polsce jest pospolity[3].
Rośnie gromadnie w lasach liściastych i mieszanych, parkach i ogrodach na pniakach i obumarłych pniach (blisko ziemi) i gałęziach drzew liściastych. Owocniki pojawiają się od kwietnia do listopada. Związany jest z gatunkami drzew i krzewów: olsza szara, olsza czarna, brzoza brodawkowata, grab, leszczyna, buk, wierzba, dąb i lipa drobnolistna. Bardzo rzadko spotykany na drewnie jodły, sosny i świerka[3].
Saprotrof[3]. Grzyb jadalny, nadający się do zup, sosów. Spożywać należy tylko kapelusze, ponieważ trzony są zbyt łykowate. Nie nadaje się do marynowania w occie. Zmienia kolor zupy na brązowy[7] .
Bardzo podobna jest trująca hełmówka jadowita (Galerina marginata). Rozróżnić te dwa gatunki można tylko po wyglądzie trzonu (u hełmówki pokryty jest białymi kosmkami osłony, które tworzą zygzakowaty wzorek)[8]. Ponadto nie rośnie ona na drzewach liściastych, lecz wyłącznie na pniakach drzew iglastych[4]. Maślanka łagodna (Hypholoma capnoides) ma blaszki w niebieskawym odcieniu[4].
Łuskwiak zmienny, łuszczak zmienny (Kuehneromyces mutabilis (Schaeff.) Singer & A.H. Sm.) – gatunek grzybów należący do rodziny pierścieniakowatych (Strophariaceae).