Multimedia w Wikimedia Commons Płomykówka zwyczajna, płomykówka (Tyto alba) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny płomykówkowatych (Tytonidae). Spośród wszystkich sów najbardziej rozpowszechniony na świecie gatunek[3]. Zamieszkuje wszystkie kontynenty oprócz Antarktyki. W Polsce nieliczny ptak lęgowy (tylko podgatunek T. alba guttata), osiadły.
Charakterystyka
-
Wygląd zewnętrzny
- (opis dotyczy rodzimego podgatunku T. alba guttata) Obie płci ubarwione jednakowo, ale samice są nieco większe od samców. Sylwetka smukła, skrzydła długie i wąskie, nogi długie i opierzone. Szlara w kształcie serca, wokół oczu rdzawa, na zewnątrz bieleje. Oczy czarne. Wierzch szarobrązowy z nielicznymi drobnymi plamkami. Lotki i sterówki jasnobrązowe w poprzeczne ciemne pasy. Spód żółtobrązowy z drobnymi plamkami (zalatujący czasem podgatunek zachodnioeuropejski T. alba alba ma brzuch biały z ciemnymi plamkami).
-
Wymiary[4]
- długość ciała: ok. 35 cm
rozpiętość skrzydeł: ok. 85-93 cm
masa ciała: samce ok. 320 g, samice ok. 349 g
-
Głos
- Płomykówki znane są z wydawanych przez siebie specyficznych okrzyków. Głos samca to wysokie, chrapliwe skrzeczenie trwające średnio 2 sekundy, z przerwami co 1-20 sekund. Nawołuje w locie albo siedząc na drzewie lub dachu budynku. Głos kontaktowy samicy jest wyższy, dźwięczny i bardzo przeraźliwy. Obie płcie odzywają się z reguły tylko w sezonie lęgowym. Pisklęta dopominają się o jedzenie sycząc (starsze) i trelując (młodsze).
-
Zachowanie
- Płomykówki mają bardzo dobrze rozwinięty zmysł słuchu oraz zdolność widzenia w słabym oświetleniu, dzięki czemu są doskonałymi myśliwymi. Potrafią dokładnie zlokalizować ofiarę nawet w całkowitej ciemności – pomaga im w tym asymetryczne usytuowanie uszu. Gdy hałas jest zbyt uciążliwy, bardzo wrażliwe uszy mogą być zasłonięte małymi klapkami z piór. Jak wszystkie sowy, płomykówki latają bezszelestnie dzięki specyficznym piórom podobnym do puchu, mogą więc zbliżyć się do ofiary praktycznie niezauważone.
- Długość życia
- Płomykówki żyją z reguły dość krótko – większość z nich ginie w pierwszym roku życia. Średnia długość życia na wolności wynosi ok. 4 lat, ale rekordowa ponad 15 lat[5]. Wysoka śmiertelność jest związana m.in. z trudnościami w zdobyciu pożywienia zimą, kiedy ziemię pokrywa śnieg. Kompensowana jest ona przez wysoką rozrodczość w korzystnych okresach.
Środowisko i zagrożenia
Osiedla ludzkie, w pobliżu pól i łąk, równiny z zadrzewieniami, wrzosowiska i pola. Jej miejsca przebywania są zagrożone coraz bardziej przez intensyfikację rolnictwa. Zagrożeniem są dla nich także wyjątkowo mroźne zimy.
Systematyka
Opisana w roku 1769 przez Giovanniego Antonia Scopoliego. Nie jest zaliczana do rodziny puszczykowatych, ponieważ różnią się różnymi cechami anatomicznymi, m in. budową mostka oraz rozwojem puchu u piskląt.
Pierwszy człon nazwy naukowej – Tyto – najprawdopodobniej pochodzi od tytanów. Nazwa gatunkowa alba oznacza po łacinie barwę białą.
Pożywienie
Prawie wyłącznie drobne ssaki - gryzonie: norniki, myszy i owadożerne: ryjówki aksamitne (te ostatnie mogą stanowić do 30% zdobyczy). Dużo rzadziej chwyta małe ptaki, płazy, nietoperze czy owady (ćmy). Poluje o zmroku, nocą i o świcie, z reguły szuka ofiary lecąc nisko nad polem lub łąką. Przy polowaniu posługuje się przede wszystkim słuchem, ale też wzrokiem. Gdy namierzy ofiarę, chwyta ją szponami i zabija uderzeniem dzioba w podstawę czaszki, a następnie połyka w całości. Może też robić zapasy z upolowanych gryzoni, zwłaszcza w okresie lęgowym. Płomykówka usuwa przez dziób wypluwki 2-3 razy dziennie. Świeże mają ciemnoszary, połyskliwy kolor. Ich długość wynosi 30-80 mm, a średnica 15-25 mm. Sowa zostawia je zawsze w tym samym miejscu.
Lęgi
Zazwyczaj jeden lęg w roku, choć przy dużej obfitości gryzoni wyprowadza dwa, a sporadycznie nawet trzy lęgi (pomiędzy kwietniem a wrześniem). Jeżeli nie ma dostatecznej ilości myszy, aby karmić młode, nawet 60% płomykówek może nie przystąpić do lęgu.
-
Zachowania godowe
- Podczas zalotów samiec odbywa loty tokowe połączone z „klaskaniem” skrzydłami i ściga samicę. Oboje wydają przy tym skrzeczące i chrapliwe dźwięki.
-
Gniazdo
- Poszukiwanie miejsca legowiska należy do samca. Wybrane miejsce to najczęściej ciemne i rzadko odwiedzane części zabudowań, stodoły, strychy, ruiny, kościelne wieże, wiatraki itp., czasem także dziuple drzew. Wykorzystuje również skrzynki lęgowe wieszane przez człowieka.
-
Jaja
- W lęgu jest zazwyczaj od 4 do 8 jaj (maksymalnie 15 jaj), składane w odstępach dwudniowych (dlatego pisklęta są potem różnej wielkości i w razie niedostatku pożywienia te najmłodsze i najsłabsze giną). Jaja owalne, równobiegunowe, białe, z masą ok. 20 g, o wymiarach ok. 30x40 mm, są często składane na wyściółce z rozkładających się wypluwek.
-
Wysiadywanie
- Jaja wysiaduje tylko samica przez okres około 30–34 dni. Samica nie opuszcza gniazda, karmi ją samiec, który wielokrotnie w ciągu nocy przynosi pożywienie.
-
Pisklęta
- Pisklęta są okryte białym puchem. Samica karmi je rozrywając zdobycz na mniejsze kawałki. W wieku 15 dni jadają 4-5 myszy dziennie i potrafią już połknąć całą mysz. Młode opuszczają gniazdo po 50 – 60 dniach, choć przez najbliższe kilka tygodni jeszcze wracają do niego na dzień. Przez 3-5 tygodni są jeszcze zależne od pożywienia przynoszonego przez rodziców. Młode ptaki osiągają dojrzałość płciową po około roku.
Status i ochrona
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[6].
W ostatnich latach liczebność płomykówki w Polsce zmniejsza się. Jedną z głównych przyczyn jest ograniczanie ilości miejsc odpowiednich do założenia gniazda – przy okazji remontów wież kościelnych, strychów i stodół najczęściej zamyka się otwory wlotowe, z których korzystały ptaki. Ochrona gatunku powinna więc polegać przede wszystkim na pozostawianiu dostępu do miejsc dogodnych do założenia gniazda, a gdy jest to niemożliwe, na wieszaniu skrzynek lęgowych o specjalnej konstrukcji.
Inne zagrożenia to: intensyfikacja rolnictwa (w konsekwencji spadek liczby drobnych gryzoni – głównego pożywienia), stosowanie pestycydów (powodują zatrucia i zaburzenia w tworzeniu się skorupki jaj w ciele samicy), rozbudowa dróg (kolizje z samochodami), klimat (płomykówki często nie przeżywają ostrych zim), wypadanie piskląt z wysoko umiejscowionych gniazd.
Podgatunki
Wyróżnia się 36 podgatunków, zamieszkujących odpowiednio:
-
T. alba hellmayri od Gujany i Surinamu po Amazonkę.
-
T. alba hypermetra – Madagaskar i Komory
-
T. alba insularis – Małe Antyle
-
T. alba interposita – Wyspy Santa Cruz, Vanuatu i Wyspy Banksa
-
płomykówka malajska (T. alba javanica) – Birma, Półwysep Indochiński, Półwysep Malajski, południowo-wschodnie Chiny, Sumatra, południowe Borneo i Jawa
-
T. alba lucayana – Bahamy
-
T. alba lulu – Nowe Południowe Hebrydy, Nowa Kaledonia, Fidżi, Tonga, Samoa, Wyspy Towarzystwa.
-
T. alba meeki – południowa część Nowej Gwinei
-
T. alba nigrescens – Dominika
-
T. alba niveicauda – Ile des Pins u wybrzeży Nowej Kaledonii.
-
T. alba poensis – wyspa Biomo
-
T. alba pratincola – Ameryka Północna i Środkowa
-
T. alba punctatissima – Galapagos
-
T. alba schmitzi – Madera
-
T. alba stertens – Pakistan, Indie, Cejlon i Birma
-
T. alba subandeana – niziny Kolumbii i Ekwadoru
-
T. alba sumbaensis – Sumba
-
płomykówka płowa (T. alba thomensis) – Wyspy Świętego Tomasza i Książęca
-
T. alba tuidara – Ameryka Południowa na wschód od Andów i na południe od Amazonki po Ziemię Ognistą
-
T. alba zottae – południowa Argentyna
Przypisy
Bibliografia
- Christine Sourd: Encyklopedia dzikich zwierząt – Wrzosowiska i lasy mieszane. Delta, 1998. ISBN 83-7175-212-1.
- Klaus Richarz, Anne Puchta: Ptaki. Przewodnik. Warszawa: Muza SA, 2006, 2009, s. 256. ISBN 978-83-7496-018-3.
- Andrzej Kruszewicz: Ptaki Polski. T. 1. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Multico, 2005. ISBN 83-7073-360-3.
- Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy. Przewodnik. Warszawa: Świat Książki, 2007. ISBN 978-83-247-0818-5.
- Wrzosowiska i lasy mieszane. Warszawa: Świat Książki, 1999. ISBN 83-7175-212-1.
- Tajemnice zwierząt: Ptaki drapieżne Europy. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1991. ISBN 83-7023-149-7.
Zobacz też
Linki zewnętrzne
.jpg)
.jpg)
