Mt. Atlas Mastic Tree

Pęd z liśćmi i owocami

Orzeszek pistacji atlantyckiej

Pistacja atlantycka (Pistacia atlantica Desf.) − gatunek drzewa z rodziny nanerczowatych (Anacardiaceae). Występuje w Afryce Północnej (Wyspy Kanaryjskie, Maroko, Algieria, Libia, Tunezja), w Europie (Grecja, Krym) oraz niektórych regionach Azji (Arabia Saudyjska, Afganistan, Cypr, półwysep Synaj; Iran, Irak, Izrael; Jordania, Liban, Syria, Turcja)^[3]

Morfologia i ekologia

Drzewo o wysokości do 7 m, gęstej koronie i popękanej korze. Stare drzewa mogą mieć pień o średnicy do 2 m, ale trzeba około 200 lat, by osiągnął średnicę 1 m. Liście pierzaste, złożone z 7-9 listków. Jesienią przebarwiają się na czerwono i żółto. Gałęzie i listki często pokryte są galasami^[4].

Roślina dwupienna, czasami tylko spotykano kwiaty obupłciowe^[5]. Zakwitają przed rozwojem liści. Kwiaty zielonkawe, drobne. Kwiaty męskie dojrzewają zazwyczaj wcześniej, niż kwiaty żeńskie. Owocem jest podłużny mięsisty pestkowiec o długości 6-8 mm, w stanie dojrzałym różowy^[6]

Rośnie w lasach, zaroślach, na stepach, półpustyniach, pustyniach, na terenach skalistych, często w warunkach ekstremalnych. Występuje w zbiorowiskach roślinnych typu makia. Drzewo długowieczne, może żyć nawet tysiąc lat^[6].

Zastosowanie

• Owoce to orzeszki pistacjowe. Są jadalne, przez ludzi spożywane od dawna. Orzeszki pistacji atlantyckiej, wraz z ziarnami zbóż, migdałami, nasionami grochu i wyki znaleziono w grocie w Turcji w wykopaliskach datowanych na 7 tysięcy lat p.n.e. W Lakisz znaleziono orzeszki pistacjowe z okresu 3400-2500 lat p.n.e^[7]. Obecnie są nadal używane do bezpośredniego spożycia, ale także do różnych wyrobów cukierniczych^[8]
• Owoce pistacji altlantyckiej o zielonej skórce i zielonym miąższu używano do farbowania i garbowania skór^[7].
• Z orzeszków pistacjowych wytłaczano olej^[8].

Udział w kulturze

• W Biblii jest wiele odwołań do terebintu, jak popularnie nazywa się pistacje. W Ziemi Świętej występują 3 gatunki pistacji: pistacja atlantycka, palestyńska (P. palaestina) i kleista (P. lentiscus), do nich więc odnoszą się cytaty Biblii^[7]. Do pistacji odnoszą się także niektóre cytaty, które w przekładach Biblii (również w Biblii Tysiąclecia) zostały błędnie przetłumaczone jako dąb (w tekście masoreckim Biblii występuje słowo elah oznaczające terebint, zaś po hebrajsku dąb to alon)^[7].
• Wiele ważnych wydarzeń w Biblii związanych jest z pistacją (terebintem). Pod pistacją w okolicy Sychem Jakub zakopał wizerunki obcych bogów (Rdz 35,4), pod pistacją Jozue zawarł przymierze z Sychem i ustawił wielki kamień (Joz 24,26), pod pistacją pochowano króla Saula wraz z synami, Absalom, syn Dawida został zabity, potem, jak uciekając zaplątał się włosami w gałęzie terebinta. Od nazwy terebint pochodzą też nazwy geograficzne, np. Dolina Terebint, w której Dawid zabił Goliata^[7]. W sumie w Biblii jest 10 odwołań do terebintów^[9].
• Orzeszki pistacjowe znajdowały się wśród darów przywiezionych przez braci Józefa do Egiptu (Rdz 43,11)^[7].
• Orzeszki pistacjowe były przysmakiem biblijnej królowej Saby. Dostarczane były jako danina z podbitych przez nią krajów. Były też produktem eksportowanym do Egiptu w ramach wymiany handlowej^[7].
• Pistacje były przez Żydów oraz ościenne ludy czczone, stąd też obecnie można spotkać ich okazy liczące nawet tysiąc lat^[7].

Przypisy