париче

Bellis perennis l'è 'l nòm scentìfich de la margaritìna de pràt, 'na piantìna de dimensiù picinìne de la famìa botànica de le Asteraceae. L'è 'na spéce uriginària del cèntro e del nòrt de l'Europa, endóche l'è la piö difundìda 'ntra de divèrse speci che vé identificàde col nòm popolàr de margaréta/margherita.

Descrisiù

Ilüstrasiù ciapàda del Atlas des plantes de France. 1891

L'è 'na piànta erbàcea perène che g'ha dei rizòmi pesègn che se tìra dré a tèra.

Le fòie i è töte 'nserìde söl rizoma e le fùrma 'na rüzitìna bazàl. I è spatolàde co la larghèsa màsima 'nsìma, co la bàze a cóne e le se strèns endèn gambì alàt; i è tumintùze quan che i è zùine ma dòpo le deènta piö o méno glàbre (sènsa pilizì). L'òrlo l'è capetàt o crenulàt, de rar el pöl véser entréch. I è lónghe presapoóch dei 2 ai 5 ghèi e le prezènta a la vìsta apéna 'na nervadüra centràl.

I fiur i se fùrma 'nsìma a 'n gambì che 'l pöl rià 'nfìna a 10 ghèi de altèsa (de rar pò a 'nfìna a 15 ghèi) e che pórta mìa de fòie. I fiùr i è de 2-3 ghèi de diàmetro e 'l capulì el g'ha la fùrma tìpica de le asteràcee e l'è furmàt de 'na curùna de pétali estèrni biànch (de spès co la puntìna rósa) e de 'n dìsco centràl zàlt. I pétali dei fiurilì estèrni (biànch) quan che l'è séra e quan che gh'è bröt tép i se sèra e i se dèrf quan che é fò 'l sul.

I fröcc i è dei achéni picinì a fùrma de öf, i fùrma mìa 'l pàpo.

Habitat e distribusiù

La crès de preferènsa 'ndèi pracc, endèle zòne mìa cultiàde e 'n generàl endèi pòscc calpestàcc. La dispuzisiù de la rüzitìna bazàl, basìna basìna arènt a la tèra, la fà che la rèste schiàda tat de le bès•ce che màia l'èrba come del mestér de segadüra de l'òm, e chèsto 'l ghe permèt de slargàs fò e de furmà dele colònie bèle grànde e spèse,

L'è distribüìda 'ndèle zòne frède-temperàde de l'Europa, de l'Asia e de l'America setentriunàla. La pöl vègner sö 'ntra i 0 e i 2000 méter de altèsa sùra 'l leèl del mar

Tasonomìa

La Bellis perennis l'è stàda discriìda come spéce botànica per la prìma ólta del Linèo e püblicàda en Species Plantarum 2: 886. 1753.^[1]

Variedades

Bellis perennis proles pumila (Arv.-Touv. & Dupuy) Rouy

Bellis perennis var. caulescens Rochebr. & Sav.

Bellis perennis var. hirsuta Beck

Bellis perennis var. meridionalis Favrat ex Gremli

• Bellis rotundifolia proles pumila Arv.
• Bellis pumila Arv.-Touv. & Dupuy 1883
• Bellis perennis proles pumila (Arv.-Touv. & Dupuy)
• Bellis integrifolia Lam. 1804
• Bellis hybrida Ten. 1835, 1838
• Bellis hortensis Mill. 1768
• Bellis armena Boiss. 1875
• Bellis alpina Hegetschw. & Heer 1839
• Aster bellis E.H.L.Krause^[2]
• Bellis croatica Gand.
• Bellis margaritifolia Huter
• Bellis minor Garsault
• Bellis pusilla (N.Terracc.) Pignatti
• Bellis scaposa Gilib.
• Bellis validula Gand.
• Erigeron perennis (L.) Sessé & Moc.^[3]

Riferimèncc

1. ↑ «Bellis perennis». Tropicos.org. Missouri Botanical Garden.
2. ↑ Sinònim en Tela Botánica
3. ↑ Bellis perennis en PlantList

La margarideta o la pimpanèla o la pimparèla o la lilòia (Bellis perennis) es una planta vivaça de la familha de las asteracèas.

Dastorgul (Bellis perennis) - qoqidoshlar oilasiga mansub koʻp yillik oʻt. Poyasi 10—15 sm, uchi gul savat-chalari bilan tugaydi. Barglari poyaning ostki qismida joylashgan. Guli oq, och qizil va pushti. Oʻzbekistonda sugʻoriladigan yerlarda oʻsadi. Yovvoyi holda Yevropada, Rossiyada, Kavkazda, Kichik Osiyo va Shimoliy Amerikada uchraydi. Manzarali oʻsimlik sifatida ham ekiladi. D. erta bahordan kuzgacha gullab turadi. D. tarkibida efir moyi, saponinlar, oshlovchi moddalar, antoksantin, shilimshiq va organik kislotalar bor. Xalq tabobatida oʻpka kasalliklarida, kon ketganda va teriga toshmalar toshganda qoʻllaniladi.

Adabiyot

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

A gowan is for ordinar Bellis perennis but micht be ony seemilar white or yellae flouer, tho maistlins some qualifee'r is pitten afore gowan for tae sinder thir flouers frae Bellis perennis.

References

S Margritli (Bellis perennis L.) isch e Pflanze, wo i der biologische Sistematik zu der Familie vo de Choorbblüötler ghöört.

Es isch en Aart es Chruut, wo numen öppe füüf bis zwänzg Santimeter hööch wird. Es isch eini vo de bekantischte Pflanzen uf de Matte vo Mitteleuropa.

Em Margritli syni Blueschtzyt goot lang. Vom Früelig bis zum Herbscht trybt jedi Pflanze immer wider schuppelewys Stängel mit chlyne wyss-gääle Blüöten uus; d Biolooge säge däm, es sig e «Schynblüöte». Ringsume het s a jedere vil wyssi Zungeblüöte, wo en Form wie en Choorb mache, und i dr Mitti isch e Bode mit winzige gääle Blüötli. Wenn si vergoot, macht jedes Chöörbli e chlyni Frucht oder es Nüssli, wo öppen ei bis zwöi Milimeter grooss isch.

dr Pflanzename

Für die Blueme, wo au im düütsche Sproochruum fasch an alnen Oorte vorchunt, git s drum au vil verschideni Nääme. Der wüsseschaftlich latynisch Name isch Bellis perennis; der Carl vo Linné het en i sym Buech Species Plantarum anne 1753 s erschte Mol publiziert. S latynische «bellis» heisst uf Dütsch «schön» und s «perennis» bedüütet «usduurend», wil d Pflanze lang stoot und blüöit und es paar Joor lang wider fürechunt.

Im Hochdütsche seit me der Pflanze au no öppe Ausdauerndes Gänseblümchen, Mehrjähriges Gänseblümchen, Massliebchen, Augenblümchen, Himmelsblume, Maiblume, Marienblümchen, Morgenblume, Osterblume, Regenblume, Sommerröschen oder au Tausendschön.

I verschidene dütsche Dialäkt heisst d Pflanze under anderem au Monatsröserl, Geissegiseli, Geissemeieli, Geisseblüömli, Gaisblüomli, Gäissbliämu, Gäissbliämdschi, Angeblümlein, Brinkblome, Chatzablüomli, Meerzeblueme, Fenneblome, Weisses Frueblümlein, Gartenbürstli, Glotzblume, Grasblume, Johannisblüömli, Maddelencesblümle, Märschblom, Maneablüamli, Marienkrönchen, Marlevkes, Miärgenblaume, Mojleefkis, Monale, Monatblüamli, Monaterle, Müliblüömli, Mühlebürstli, Müllerblüamli, Ringelrösslein, Ruckerl, Sametblümli, Schweizgerlar, Sommerrösslin, Sommerthierlein, Tausendschintscher, Wandeleien, Waseblüömli, Wiesali, Munetli oder au Zytlose.

Literatur

• Konrad Lauber, Gerhart Wagner: Flora Helvetica. 2. Auflage. Paul Haupt, Bern/Stuttgart/Wien 1998, ISBN 978-3-258-07205-0, S. 132.
• Gertrud Scherf: Wiesenblumen. Der etwas andere Naturführer. BLV, München 2004, ISBN 3-405-16909-7.
• Lueg im Schwiizerischen Idiotikon: Band 5, Spalte 76, Zeile 9

Asili ya maua haya ni Ulaya ya magharibi, ya kati na ya kaskazini.

Ukuaji

Mmea wenye maua haya huwa na mizizi midogo inayomea ardhini lakini si kwa kuchimba sana ndani. Mmea wa maua haya una matawi madogo ya mviringo au matawi yenye kufanana kijiko yenye refi wa sentimita 2-5, ambayo hupatikana karibu sana na ardhi. Maua yenyewe ni sentimita 2-3 kwa upana yakiwa na sehemu nyeupe iliyozunguka sehemu nyingine ya samawati;kibibimlima ni daikoti.

Matumizi

Kibibimlima haathiriki na ukataji wa nyasi kwa hivyo yeye huwa kama mmea haribifu bustanini, ingawa wachache hupenda umbo la maua haya. Kuna aina za kibibimlima zinazopandwa kwa ajili ya kuuza, zenye maua makubwa zaidi yenye petali zenye upana wa sentimita 5-6

Ua linatumika kimatibabu kwa sababu ya sifa zake za kufanya tishu za mwili kuwa ndogo.^[1] Katika Roma ya kale, madaktari wa upasuaji waliofuata majeshi vitani waliwaamuru watumwa kukusanya magunia ya kibibimlima ili kupata kutoa maji kutoka maua yale.

Kibibimlima kimetumika tangu jadi kutengeneza vifaa vya kuremebsha katika michezo ya watoto.^[2]

Marejeo

1. ↑ Howard, Michael. Traditional Folk Remedies (Century, 1987), p129
2. ↑ Children's 'right to play'. BBC News. BBC (2002-08-07). Iliwekwa mnamo 2008-11-02.

Viungo vya Nje

• Bellis perennis (USDA plant profile)

It Koweblomke (Bellis perennis) is in lytse oerbliuwende plant dy't maksimaal 15 sintimeter heech wurdt. De blêden steane allegear yn in woartelrozet en binne spatelfoarmich. De bledrâne is kartele. Oan 'e ein fan de blomstâle stiet ien blomke. Dat is maksimaal 2,5 sm grut en bestiet út in hert fan giele buisblommen, mei in krânse fan wite straalblommen. Salang it net friest, kinne se it hiele jier troch bloeie. Koweblomkes wurde ek wol Finneblom, Finneblomke, Fintsjeblom, Lamkeblom, Teeblom, Túnblom of Túntsjeblom neamd.
Koweblomkes wurde ek brûkt foar de siertún. Dit binne kultivars mei grutte blommen.

Fuortplanting en fersprieding

Koweblomkes plantsje harren ûngeslachtlik fuort trochdat yn de oksels fan de blêden sydstâlen ûntstean dy't útgroeie ta in nij rozet. Dy stâltsjes wurde net sa lang, wêrtroch't koweblomkes tichte matten foarmje kinne. De plant plantet him ek mei siedden fuort.

It Koweblomke komt fan oarsprong allinnich foar yn Jeropa en Súdwest-Aazje, mar hat him ek yn oare dielen fan de wrâld ferspriede, lykas Noard- en Súd-Amearika. Yn hiel Jeropa is er algemien. Yn Grut-Brittanje skynt hy efterút gean troch in skimmelynfeksje.

Symboal

Koweblomkes hawwe in symboalyske betsjutting. Se jilde as symboal foar keinens en dêrmei gearhingjend foar Maria. Se wurde faak troch bern plukt dy't der dan in keatling fan meitsje.

Ekologyske betsjutting

De plant komt in soad foar yn gerslannen. Benammen op hiemen stean gauris koweblomkes. Eigeners tinke hjir hiel ferskillend oer. Guon fine dat der allinnich mar gers stean mei en bestride se. Oaren genietsje fan it fleurige oansjen dy't it hiem krijt troch al dy blomkes en de wille dy't bern der fan ha. It Koweblomke groeit ek in soad yn berms en yn gerslân, dat dan foar hjoeddeiske begripen wol ekstensyf beheard wurde moat.

Sjoch ek

• List fan planten

Luleshqerra ( lat. Bellis perennis L.) e njohur edhe si:lule dele, bukurishte, lule kacidhe, lule buke (Pogradec), lule dhensh (Elbasan), lule dheshë (Vuthaj), është lule e familjes Asteraceae dhe rritet deri në 25 cm.

• 
• meadow with daisies

• 

Shiko dhe këtë

Luleshqerra në projektin Commons të Wikipedias

magriyetes e moes d' avri

Li magriyete (on dit eto: pitite magrite, påcrete, frikete), c' est ene pitite fleur des tchamps, foirt corante, 5 a 15 cm hôte, ki cmince ddja a flori e moes d' avri, mins ki pout eto flori tote li såjhon. Elle a des blankès fleurs, avou ene miete di rodje al copete des petales. Del nute, li fleur si reclôt so leye-minme, et si rdrovi l' åmatén.

Elle edeure bén l' froed.

Ene sôre di ptite magrite a stî relîte po siervi d' fleur di corti, li crissôte.

No e sincieus latén : Bellis perennis.

Famile : Compôzêyes

Li ptite mågrite nén del minme famile kel rinne magrite.

Uzaedje come yebe ås maladeyes.

On ndè pout fé on té po ctchessî les viyès tosses.

Les fleurs et les foyes sipotcheyes polèt esse metowes come eplåsses dins les coixheures nén drovowes.

Li magriyete dins les fåves do vî vî tins

• Ene fåve do vî vî tins vout kel magriyete e stî tote blanke, å cmince. On djoû, li ptit Djezus si pica l' doet, ey ene gote di s' sonk touma sol fleur ki, dispu don, divna ene miete rôzlante.
• Dins l' lingaedje des fleurs, ele riprezinte li purté eyet l' tinrûlisté k' on s' vout po n' on l' ôte. On disploctêye li magriyete po vey si on voet voltî on galant. Ele riprezinte eto li florete d' ene båshele.

Alére

• Èn arimea da Mårtén l' Djonne sol magriyete

D'Margréitchen, Bellis perennis L., ass eng Planz aus der Famill vun den Asteraceae déi e puer Joer erëmkennt, an an de Wise wiisst.

D'Bléi ass meeschtens wäiss, kann awer och liicht rosa sinn. De Bléiekapp huet en Duerchmiesser vun 2–5 cm, an an der Mëtt dovun ass e giele Knapp. Se blitt vu Februar bis August.

D'Planz déi an Europa an an der Tierkei doheem ass, gëtt tëscht 5 an 20 cm héich. D'Blieder sinn 1–6 cm laang, an hunn eng kräfteg gréng Faarf.

Margréidercher op enger Wiss

Kuckt och

• D'Margréitchen, e Lidd vum Michel Lentz (Text) a Laurent Menager (Musek)
• Lëscht vu lëtzebuergesche Planzennimm

Um Spaweck

Marjenblomen an de Ischtarpoort, en Stadtdoor vun Babylon ut 575 v. Chr. as symbool vun de Göddin Ischtar

De Schienblome mit de velen gelen un witten Blomen dorin

De Marjenblome , ok Marienblome un Maienblome (Bellis perennis) is en lüttje, duerhaftige Plant ut de Plantenfamilie vun de Korfblomen (Asteraceae). Se warrt vun 4 bit hen to 15 cm hooch.

Kennteken

De Blöer staht in'n Krink vun de Wuddel af un hefft de Form vun en Löpel. An'n Rand vun dat Blatt sitt lüttje Tähne an. An dat Enn vun den Blomenstengel steiht eene Schienblöte, as dat bi Korfblomen begäng is. De warrt bit 2,5 cm groot. Se besteiht in de Midden ut 75 bit 125 geele Röhrenblöten mit en Kranz vun witte Strahlenblöten. Solang, as dat nich freren deit, bleiht de Soort över dat ganze Johr hen. Dat gifft ok Marjenblomen för den Goorn. De sünd denn up gröttere Blomen tücht.

Wo de Plant vörkamen deit un wie se sik utbreedt

Marjenblomen vermehrt sik dör Vegetative Vermehrung. In de Asseln vun de Blöer wasst denn Siedelstengels, de to en neen Blöerkranz wassen könnt. De Stengels weert nich lang un so billt de Marjenblomen dichte Matten. Man de Plant vermehrt sik ok mit Saat. An un for sik is de Aart in Europa un in Süüdwest-Asien tohuse, man vun dor ut hett se sik utbreedt in annere Gegenden vun'e Eer, as na Noord- un Süüdamerika. In ganz Westeuropa is de Aart allerwegens to finnen.

Wo de Marjenblome för bruukt warrt

As Symbol

De Marjenblome warrt as Symbol för de Göddin Ischtar ankeken un kümmt up düsse Wiese veelmols up de Ischtarpoort vör, wat en olet Stadtdoor vun Babylon ut dat Johr 575 v. Chr. is.
In de keltischen Sagen warrt de Blome de magische Egenaart toseggt, dat se dat Wassen anholen kann. De Fee Milka schall den Söhn vun den König stickum Marjenblomen to eten geven hebben, vunweswegen he nich groot wurrn is.
In de christliche Traditschoon gellt de Blome as Teken för Jumfernheit un vundeswegen warrt se ok as de Blome vun de Jumfer Maria ankeken.
Beröhmt wurrn is de Plant, as König Ludwig IX. vun Frankriek ehr tohopen mit de Lilje in sien Wapen upnahmen hett.

As Smuck

Marjenblomen weert vun Minschen veel plückt, um dor en Kedden vun to maken. Dat warrt so maakt, datt en Marjenblome afplückt warrt un dör dat Enn vun den Blomenstengel mit'n Fingernagel en lüttjet Gatt maakt warrt un dor denn en annern Stengel dörsteken warrt usw.

To'n Eten

In dat Vörjohr könnt de jungen Blöer plückt weern, um dor en Salaat vun to maken.^[1] De Blöten könnt ok eten weern.^[2] Blöten, de noch in'e Knuppen sitten doot oder de eerst to'n Deel open gahn sünd, smeckt en beten, as Nööte. En Blöte, de al ganz opengahn is, smeckt wat bitter. Wenn de Knuppen suer inleggt weert, könnt se an Stäe vun Kapern bruukt weern.

In de Medizin

In de Homöopathie warrt de Marjenblome bruukt, um Probleme mit de Huut to behanneln, so, as Huutsweren mit Jöken un Ekzeem^[3] In dat Ole Rom sund de Wunnen vun Suldaten mit en Suud vun Marjenblomen behannelt wurrn.

Naams

Annere plattdüütsche Naams

De Marjenblome hett unbannig veel verschedene plattdüütsche Naams:

• Knööpbloom (Hermann Böning)
• Martje (Wöhrner Wöör)
• Mardelbloom[1]
• Dusendschökel[2]
• Marmelbloom[3]
• Blinkbloom[4]
• Brinkbloom[5]
• Dusendschöön[6]
• Fenne[7]
• Gausbloom[8]
• Göösbloom[9]
• Goseblome[10]
• Güsselbloom[11]
• Kattenbloom[12]
• Kükenbloom[13]
• Maibloom[14], in Hamborg is Maibloom de Naam för de Maiklocken
• Maiblome[15]
• Maienblome[16]
• Marienbloom[17]
• Marienblome[18]
• Markelbloom[19]
• Mooileevkes[20]
• Steenblome[21]

Naams in annere Spraken

• Düütsch: Gänseblümchen
• Engelsch: Daisy
• Franzöösch: Pâquerette

Kiek ok bi

• Projekt:Plantennaams up Platt

Belegen

1. ↑ Furlenmeier, M. (1978). De wonderlijke wereld der geneeskruiden. Antwerpen/Amsterdam: Uitgeverij C. de Vries-Brouwers p.v.b.a. ISBN 90-6174-143-2
2. ↑ Bremness, L. (1988). Kruiden. Een compleet naslagwerk voor het kweken en gebruiken. Weert: M&P b.v. ISBN 90-6590-335-6
3. ↑ Furlenmeier, M. (1978). De wonderlijke wereld der geneeskruiden. Antwerpen/Amsterdam: Uitgeverij C. de Vries-Brouwers p.v.b.a. ISBN 90-6174-143-2

Weblenken

. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Marzëbiónczi

Marzëbiónka (Bellis perennis) – to je wielelatnô roscëna z rodzëznë astrowatëch. Òna rosce m. jin. na Kaszëbach.

At meiruus (Bellis perennis) as en plaant uun det famile faan a kurewbloosen (Asteraceae).

Bilen

• Meiruus üüb en freimarke faan a Färöer.

• Meiruusen wurd uk aptaanj, heer mä ruad bloosspasen.

Meizeumpjen

't Meizeumpjen (Latien: Bellis perennis) is een kleine, overblievende plant die maximaol 15 centimeter hoog wort. De blaojen staon allemaol in een wortelrozet en bin spatelvormig. De rand van 't blad is ekarteld. An 't eind van de bloemstengel staot één bloemheufdjen. Disse is maximaol 2,5 cm groot en bestaot uut een haart van gele buusbloemen, mit een krans van witte straolbloemen. Zolang 't niet vriest, bin ze 't hele jaor in bleui an te vienen. Oek worren der meizeumpjes gebruukt veur de siertuun. Dit bin cultivars mit grote bloemen.

Vortplanting en verspreiding

Meizeumpjes planten zich ongeslachtelijk vort deurdat zich in de oksels van de blaojen ziedstengels vormen die kunnen uutgreuien tot een niej rezet. Die stengeltjes worren niet zo lang, waordeur meizeumpjes dichte matten kunnen vormen. De plant plant zich oek vort via zaojen.

Hie komt van oorsprong alleen veur in Europa en Zuudwest-Azië, mar het zich oek in are delen van de wereld verspreit, zoas Noord- en Zuud-Amerika. In heel West-Europa is ie algemeen. In 't Verenigd Koninkriek schient ie achteruut te gaon deur een schimmelinfectie.

Gebruuk

Meizeumpjes hen een symbolische betekenis. Ze gellen as symbool veur maagdelijkheid en daormee samenhangend veur Maria. Ze worren vaak deur kienders eplukt die der dan een ketting van maken.

Ekelogische betekenis

De plant komt veul veur in greslaanden. Veural in gazons komt ie vaak veur. Eigenaars denken hier verschillend over. Sommigen vienen dat der gezon alleen uut gres heurt te bestaon en bestriejen ze. Are minsen genieten van 't fleurige gezon, en deur de veule bloempjes en de schik die kinders deran kunnen hen. Oek greuit 't meizeumpjen veul in baarmen en in boerengreslaand, dat wel veur de begrippen van vandaag de dag vrie uutvoerig beheerd moet worren.

Nedersaksisch

• Drèents:
  • lommelommeliefde
  • meibloempie(n), meiblooumpie
  • meibluumpie(n), meizoentie(n) (Ni'jlusen)
  • meizuvertie(n)
• Grunnegs:
  • laandjebloum
  • maaibloumpien
  • melaifke
  • vennebloum
• Stellingwarfs:
  • koebloempien
  • paos(ke)bloempien
• Tweants:
  • meizoentje
• Urkers:
  • koenebloemetjen
  • madeliefien
• Veluws:
  • maddelief
  • maddeliefje(n), -ie(n)
  • meizeum, meizeumpje(n)
  • meizuuntie(n) (veural Oost-Veluws)
  • meizeuntie(n) (veural Oost-Veluws)
  • meibloempje, meizoentje (Niekark)
  • matteliefie(n) (Bunsjoots)
  • meizoem, meizoempje(n) (Armelo)
  • meimaondzuuntje (Vaossen)
  • meimezuuntie(n) (Heerde)
  • schapenblomme (Elburg)
• Overig: opzeuken

She lus bun-chooish y duillag shoh. My ta sym ayd ayns keeall elley yn 'ockle shoh, lhaih neaynin.

She dooie cadjin Asteraceae ny h-Oarpey eh neaynin (Bellis perennis). She lus lussagh t'ayn. Ta raisoamyn beggey echey, as duillagyn beggey runtit mysh 2-5 kentimeaderyn er lhiurid. Ta blaa 2-3 kentimeaderyn er crantessen echey, as blaagyn gahagh baney as blaagyn jyskagh bweey echey.

Imraaghyn

Kianglaghyn mooie

• Bellis perennis (USDA plant profile)

Tha neòinean na luibh beag air a bheil blàth buidhe is geal. Tha iad cumanta a-measg an fheòir. Cuirear ri chèile airson seòrsa sìoman a dhèanamh. Se Bellis perennis an gne as cumanta ann an Alba.

Støðugtblómandi summardái

Støðugtblómandi summardái (frøðiheiti Bellis perennis) er helst tann plantan, ið vit kenna best í Føroyum. Hon er so lívsseig, at hon veksur alt árið. Enntá um veturin, tá ið kavin toyar, setur hon høvdið uppundan. Støðugtblómandi summardái er lítil á vøkstri, einar 5-15 cm til støddar. Leggirnir bera eingi bløð. Bløðini vaksa tætt saman niðri við rótina. Vit siga, at bløðini eru stovnstødd. Hon hoyrir upp í kurvablómuættina, tí blómuskipanin verður nevnd kurv, tí tær einstøku blómurnar hava ongan legg, men sita tættar saman á einum felags leggi. Blómuskipanin ella kurvin er í tveimum. Í miðjuni eru blómurnar tættvaksnar, sum ein lítil gul púta. Runanum standa tær hvítu randblómurnar, sum ein pípukragi.

Blómar árið runt, tó helst um summarið bæði í haga og bø. Leggirnir blaðleysir, hærdir, kelvirundir og bera eina kurv á endanum. Bløðini stovnstødd, stelkað og óregluliga tent, spakavaksin og hærd. Í kurvini eru allar blómurnar leggleysar, tætt samanstúgvaðar. Diskblómurnar eru gular við fimm-tentum tungukrúnur, kvennblómur ella geldblómur. Uttan um kurvina er felags kurvareivið. Kurvin vanliga 1,5-3 cm í tvørmáti. Randkrúnurnar hvítar, stundum við reyðum liti í. Blómar alt árið, men mest í apríl-oktober. Veksur í haga og bø, serliga á láglendi, ikki funnin oman fyri 600 m. Fruktin hevur ikki hárkrans ella flogamboð. Fruktin er ikki hærd.

Sí eisini

• Plantulívið í Føroyum

Fatimica, tratinčica ili krasuljak (lat. Bellis perennis) je često evropsko označavanje vrste tratinčica, porodice Asteraceae koja se često smatra arhetipskom vrstom tog imena.^[1][2]

Mnoge srodne biljke također dijele isto ime, tako da razlikovanje ove vrste od drugih tratinčica nije jednostavno. Ponekad je kvalificirana kao obična ili livadska tratinčica. Historijski, takođe je poznata kao trava za modrice i ponekad trava za rane (iako je zajednički naziv trave za rane sada uže povezan rodom Stachys (ranske trave). Bellis perennis je porijeklom iz Zapadne, Srednje i Sjeverne Evrope, ali široko naturalizirana i uvecini regija sa umjerenom klimom, uključujući i Amerike^[3][4] i Australaziju.

Opis

Fatimica/tratinčica ili krasuljak (Bellis perennis)

Bellis perennis je zeljasta višegodišnja biljka sa kratkim puzećim rizomom i rozetama malih zaobljenih ili kašikastih listova, koji su dugi od 2–5 cm, a rastu ravno na tlu. Ova vrsta uobičajeno kolonizira travnjake, te je teško iskorijeniti košnjom – stoga i pojam "travnjačka" (tratinska). Gdje god se pojavi, smatra se često invazivnim korovom.^[5]

Cvjetne glavice su kompozitne, u obliku pseudantija, koji se sastoji od mnogih kitnjastih cvjetova, promjera oko 2–3 cm, sa bijelim zrakastim floretima, često na vrhu crvenim i žutim cvjetnim diskovima. Svaka cvast se razvija na dršci listića, koja je visoka oko 2–10 cm, a rijetko 15 cm. Glavica, kapitulum ili cvjetni disk, okružen je sa dva reda zelenih brakteja poznatih kao "filarije".^[6]

Kultivacija

U Bosna i Hercegovini B. perennis obično cvjeta od ranog proljeća do srednjeg ljeta (na višim planinama i do jeseni). Uz visibabu, ljubičicu i još neke, su prvi proljetni cvjetovi u Bosni i Hercegovini. Kada se gaje pod idealnim uvjetima, imaju veoma dugu sezonu cvatnje pa čak pomalo cvjetaju i u sredini blagih zima.^[7][8]

Generalno, uzgaja se na minimalnim temperaturama iznad °C, sa puno sunca i djelimičnoj sjenci ili bez održavanja. Nema poznatog insekata ili bolesti koji bi izazvali ozbiljne probleme i općenito se mogu uzgajati u dobro isušenom tlu. Bilke se mogu razmnožavati sjemenom (generativno) nakon zadnjeg mraza ili podjelom (vegetativno) nakon cvatnje.^[7][9] Iako invazivna vrsta, još uvijek se smatra vrijednom za pokrovnost u baštama, za određene postavke. Naprimjer, kao dio ukrasnih leja oko kuća vikendica, kao i na proljetnim livadama, gdje je poželjno niskog rasta i biranih kultivarskih boja, paralelno s minimalnomm njegom i održavanjem. Tu u gomilama pomažu isključivanje štetnih korova koji su uspostavljeni i naturalizirani.

Postoje brojni kultivari sa jednostrukim i dvostrukim cvjetićima, proizvodeći ravne ili sferne cvasti u svim veličinama (1 - 6 cm) i bojama (crvena, roza, bijela, šarena). Uglavnom uzgajaju se iz sjemena, kao dvogodišnja hortikulturna biljka. Također mogu se kupiti kao hortikulturni jastučići ili umeci u proljeće. Kultivari različitih serija i kombinacija ukrasnih detalja mogu se nabaviti u svim solidnim rasadnicima ukrasnih biljaka.

Etimologija

Na latinskom jeziku Bellis znači lijepa, a perennis – vječna. Englesko ime dejzi potiče od riječi day (=dan) i eye (=oko)^[10] jer se noću glava potpuno zatvara, a ujutro otvara. Chaucer ga je nazvao "oko dana". U srednjem vijeku Bellis perennis ili na engleskom daisy bila je poznata kao "Mary Rose".^[11] U mnogim dijelovima svijeta smatra se cvijetom djece i nevinosti.^[12]

Upotreba

Kulinarstvo

Ova biljka može se koristiti kao potherba. Mladi listovi se mogu jesti sirovi u salatama ili kuhana, uz napomenu da je lišće postaje sve žilavije s dobi. Cvjetni pupoljci i latice se mogu jesti sirove u sendvičima, supama i salatama, a također se koristi kao čaj i vitaminski dodatak.^{[3][7][8][13]}

Biljna medicina

Bellis perennis ima astringentna (stežuća) svojstva i može se upotrebljavati kao biljni lijek.^[14] U starom Rimu, hirurzi koji su pratili legije u borbu naređivali su robovima da naberu vreće pune fatimice za cijeđenje soka; otuda porijeklo naučnog naziva ove biljke (vječna) na latinskom. Zavoji su natapani ovim sokom koji je upotrebljavan za liječenje rana od mačeva i kopalja.

Bellis perennis se upotrebljava i u homeopatiji za liječenje rana nakon određenih hirurških postupaka,^[15] kao i tupih ozljeda kod životinja.^[16][17] Tipski, kad namijene za upotrebu u homeopatiju, biljka bere se dok je u cvijetu.^[8]

Cvjetovi Bellis perennis, u tradicijskoj austrijskoj medicini interno se uzima kao čaj (ili lišće kao salatu), za liječenje poremećaja gastrointestinalnog i respiratornog trakta.^[18]

Ostala upotreba

Tratinčica se koristi i za izradu specijalnih lanaca nizalica, koji služe u dječijim igrama.^[19]

• Bellis perennis u slikarstvu
• Daisies – Fatimice (William-Adolphe Bouguereau, 1894.)

• The daisy chain – Vijenac fatimica (Maude Goodman, 1936.)

Također pogledajte

• Asteraceae

Reference

Šimtažėidē

Šimtažėidis (luotīnėškā: Bellis perennis) ī tuokis augals, katros muokslėškā prigol prī greižžėidiu augalū (Asteraceae) šeimuos.

Tas augalioks daugiametis, nedėdlis ī, ožaug 5-15 cm aukštoma. Lapā līgēs kraštās, so plaukalēs. Žėids ī tuokis greižos, tokiausē balts aba rūžavs.

Žīdia nug balondė lėg pat vielība rodėnė. Aug šimtažėidis pėivūs, paopiūs, paežeries, pakelies, augėnams darželiūs, kapūs.

Μαργαρίτα (ετυμολ.: αντιδάνειο από το ιταλ. margarita < μαργαρίτης = μαργαριτάρι) είναι κοινή ονομασία πολλών άγριων ή καλλιεργούμενων φυτών που ανήκουν στην οικογένεια των Συνθέτων (Compositae) και έχουν άνθη κατά κεφάλια, με εμφανή ακτινοειδή στεφάνη.

Σε πολλές περιπτώσεις, οι μαργαρίτες φέρουν δύο ειδών άνθη: τα πρώτα έχουν ακτινωτή διάταξη και κίτρινο, συνήθως, χρώμα· περιβάλλουν τα δεύτερα, τα οποία είναι μικρά, σωληνόμορφα και συναθροίζονται για να σχηματίσουν έναν δίσκο. Σημαντικό ταξινομικό γνώρισμα αποτελεί το σχήμα των βρακτίων, τα οποία βρίσκονται κάτω από το άνθος και μοιάζουν με φύλλα. Τα φύλλα των μαργαριτών μπορεί να έχουν ποικιλία σχημάτων.

Οι κυριότεροι αντιπρόσωποι των μαργαριτών είναι οι εξής:

• Bellis perennis (Βελλίδα ή Μπέλλα η πολυετής - κοινή Ευρωπαϊκή μαργαρίτα ή Ασπρολούλουδο)
• Bellis annua (Βελλίδα ή Μπέλλα η ετήσια)
• Chrysanthemum coronarium, συνώνυμο Glebionis coronaria (Χρυσάνθεμο το στεφανωματικό - Mεγάλη Κίτρινη Μαργαρίτα)
• Glebionis segetum, συνώνυμο Chrysanthemum segetum (Χρυσάνθεμο το αρουραίο - Μαντιλίδα της Κρήτης)
• Anthemis chia (Ανθεμίδα της Χίου - Άγρια Μαργαρίτα)
• Anthemis maritima (Ανθεμίδα η θαλάσσια)
• Anthemis cretica (Ανθεμίδα της Κρήτης)
• Anthemis maritima (Ανθεμίδα η θαλάσσια)
• Cota tinctoria, συνώνυμο Anthemis tinctoria (Ανθεμίδα η βαφική)
• Leucanthemum vulgare (Λευκάνθεμο το κοινό)
• Leucanthemum maximum (Λευκάνθεμο το μέγιστο)
• Argyranthemum frutescens, συνώνυμο Chrysanthemum frutescens (Χρυσάνθεμο το θαμνώδες)

Πηγές

• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica. T. 34. Αθήνα: Πάπυρος Λαρούς. 2007. σελ. 645. ISBN 978-960-6715-09-9.
• «μαργαρίτα». enacademic.com - Academic Dictionaries and Encyclopedias. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2014.
• Θεόδωρος Σ. Κουσουρής. «Ανθέμιδες και Μαργαρίτες... Μαργαρίτες». Envifriends - Περιβάλλον με Οικολογία. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Σεπτεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2014.

Άλμπουμ

• Bellis perennis

• Chrysanthemum coronarium

• Glebionis segetum

• Leucanthemum maximum'

• Anthemis maritima

• Cota tinctoria

• Argyranthemum frutescens'