Terminalia bellirica (Gaertn.) Roxb.

Terminaliya bellerika (lat. Terminalia bellerica)^[1] — terminaliya cinsinə aid bitki növü.^[2]

Mənbə

1. ↑ Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
2. ↑ Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.

नेपाली नाम : बर्रो

संस्कृत नाम : तेलाफल

अङ्ग्रेजी नाम : Belleric myrobolon

वनस्पति परिवार : Combretaccae

बैज्ञानिक नाम : Terminalia bellirica ( Gaertn.) Roxb.

परिचय

यो २०–३० मिटरसम्म अग्लो हुने ठूलो पतझर रूख हो। यसका पातहरू ठूला, १०–२५ सेन्टिमिटर लामा, ७–१५ सेन्टिमिटरसम्म चौडा र अण्डाकार हुन्छन्। पातहरू खासगरि हाँगाका टुप्पामा झुप्पा परेर रहेका हुन्छन्। यसका फूलहरू हाँगाका टुप्पामा पातहरूको बीच बीचमा लामा लामा डाँठको वरीपरी फेद देखि टुप्पासम्म मिलेर रहेका हुन्छन्। फूलहरू साना, हल्का पहेँला रंगका र नमीठो गन्ध आउने हुन्छन्। फूलहरू बैशाख / जेष्ठ सम्म फुल्दछन्। फलहरू करीब २.५ सेन्टिमिटर लामा अण्डाकारका र खैरा मसिना रौँहरूले ढाकिएका हुन्छन्।

वासस्थान (फैलावट)

वर्रोका रूखहरू ११०० मिटर सम्मको उचाइमा तराई तथा भित्री मधेसका जंगलहरूमा पाइन्छन्। धेरै सुख्खा ठाउँमा भन्दा चिस्यान भएको ठाउँतिर यो राम्ररी हुर्कन्छ।

उपयोग

आयुर्वेदिक औषधीय पद्धतिमा प्रयोग गरिने त्रिफला तयार गर्नमा प्रयोगमा आउने तीनवटा (हर्रो, वर्रो र अमला) मध्येको यो एउटा फल हो। फलको धुलो कब्जियत सफा गर्नमा एकदम उपयोगी मानिन्छ। फलको गुदीदार भाग दाँत बलियो बनाउन एवं गीजाबाट रगत आउने रोगमा प्रयोग गरिन्छ। त्यसैगरि फल दम, खोकीमा पनि प्रयोग गरिन्छ भने भिजाएको बासी पानीले धोएर आँखा सफा गर्ने पनि गरिन्छ। यसको रुखको बोक्रा टेनिन (Tannin) का लागि उपयोगमा ल्याइन्छ। टेनिन छाला उद्योगमा छाला प्रशोधन गर्नुका साथै धेरै सम्म खप्ने बनाउनका साथै रंगमा चमक ल्याउने काममा समेत प्रयोग गरिन्छ। वीउबाट निकालिएको तेल छालाको रोगमा पनि प्रयोग गरिन्छ।

खेती विधि

यो विरुवा जंगलमा प्रशस्त पाइने भएकोले खेती गर्ने त्यति चलन छैन। तैपनि विरुवाहरू तयार गर्न निम्न किसिमका विधिहरू अपनाइन्छ।

• वीउ संकलन तथा वेर्ना तयारी :

यसका फलहरू मंसिर देखि पाक्दछन् त्यसकारण मंसिर देखि फागुन महिना सम्ममा संकलन गर्न सकिन्छ। खासगरि यसका फलहरू बाँदरले खाने भएकाले पाक्ने वित्तिकै संकलन गर्नु उचित हुन्छ। संकलन गरेका फलका गुदीदार भाग हटाएर केही दिन राम्ररी सुकाएर भण्डार गर्नु पर्दछ। यसको वीउको उमार शक्ति १ वर्षसम्म रहन्छ ता पनि एक वर्षसम्म राखेमा उमार प्रतिशत एकदम कम हुन्छ।

• नर्सरी : संकलन गरेर सुरक्षित किसिमले भण्डार गरिएका वीउहरू फागुन / चैत्रतिर उमार्नको लागि नर्सरीमा राखिन्छ। वीउहरू सोझै पोली व्यागमा रोप्नु उपयुक्त मानिन्छ। माटो र वालुवा मिसाएर भरिएका पोली व्यागमा वीउहरू रोपिन्छन्। पानीको व्यवस्था राम्ररी गर्नु पर्दछ र यसरी रोपिएका विउहरू ३६–७० % उम्रने क्षमता राख्दछन्। वीउ रोप्नु भन्दा अघि वीउलाई २४ घण्टा पानीमा भिजाउनु पर्दछ।

• कलमी : हाँगाको कलमीद्धारा पनि यसका वेर्नाहरू तयार गरिन्छ। माघ / फागुनतिर औँला जत्रा एक वर्ष पुराना हाँगाहरू करिब ६ इन्च जति लामा काटेर माटो र वालुवा मिसाएर तयार गरिएको नर्सरी व्याडमा गाडेर वेर्ना तयार गर्न सकिन्छ। यसरी तयार गरिएका विरुवाहरू वीउबाट तयार गरिएका विरुवा भन्दा छिट्टै फल दिन योग्य हुन्छन्। छिट्टै फलाउनुका लागि ग्राफ्टिङ्ग गरेर पनि वेर्ना उत्पादन गर्ने गरिन्छ। ल्केफ्ट ग्राफ्टिङ्ग तरिकाबाट करिब ३० % सफलतापूर्वक विरुवा उत्पादन भएको प्रयोगले देखाएको छ।

• फिल्डमा लगाउनेः फागुन / चैत्रमा उमारिएका वेर्नाहरू आषाढ / श्रावण तिर फिल्डमा लगाउन योग्य हुन्छन्। ५ मिटरको दुरीमा राम्ररी खाडल खनी राम्रोसँग विरुवाहरू लगाइन्छ। यो अलि ढीलो गरी बढ्ने प्रजाति हो। यसलाई त्यति मल जलको आवश्यकता नभए पनि छिटो हुर्काउनका लागि गोडमेल, मलजल र पानी राख्दै गर्नु राम्रो हुन्छ।

• वाली संकलनः करीब ७ वर्ष पछि विरुवा फल दिन योग्य हुन्छ तापनि १० वर्ष पुराना रुखहरूबाट फल संकलन गर्दा राम्रो उत्पादन लिन सकिन्छ। १० वर्ष भन्दा बढीका रुखहरूबाट वार्षिक ५० के.जी. सम्म फल संकलन गर्न सकिन्छ।

यो पनि हेर्नुहोस्

सन्दर्भ सामग्रीहरू

बाह्य लिङ्कहरू

ही भारतात उगवणारी एक आयुर्वेदिक औषधी वनस्पती आहे. आयुर्वेदात, 'त्रिफळा' या औषधामधील हा एक घटक आहे.(हिरडा,बेहडा,आवळकठी) मूळ चीन ची असणारी हि वनस्पती, भारत, चीन, मलेशिया , आफ्रीका येथे आढळते.

भारतीय भाषां मधील याची नावे :

• शास्त्रीय नाव : » Terminalia bellirica
• इंग्रजी : bastard myrobalan, beach almond, bedda nut tree, beleric myrobalan, belliric myrabolan
• आसामी : बौरी
• बंगाली: বহেড়া बहेडा
• गुजराती : બહેડા बहेडा
• हिंदी : बहेडा , बहुवीर्य, भूतवास, कर्षफल
• मराठी : बेहडा , बिभीतक , कलिद्रुम , वेहळा,हेळा

औषधी गुणधर्म

बेहड्याचे झाड

ভোমোৰা (বৈজ্ঞানিক নাম:Terminalia bellirica; অন্য নাম: বহেৰা; বড়ো: ভোওৰা; ৰাভা: ভাওৰাই) এবিধ ডাঙৰ আকাৰৰ পৰ্ণপাতী বনৰীয়া গছ৷ উজনি আৰু নামনি অসমৰ বনাঞ্চলত এইগছবিদ দেখা পোৱা যায়৷^[2]

বিৱৰণ

ভোমোৰা গছৰ বাকলি ধোৱাঁবৰণীয়া অথবা মদৰুৱা৷ বাকলিৰ উপৰিভাগৰ পৰা সৰু সৰু নিকৰি ওলাই থাকে৷ বাকলিৰ ভিতৰভাগ হালধীয়া৷^[2]

এই গছৰ ঠাৰিবোৰৰ আগভাগত পাতবোৰ থুপপাতি ওলায়৷ পাতৰ আকাৰ দীঘলীয়া আৰু বহল চানেকীয়া৷ পাতখিলাৰ আগফালে ক্ৰমে জোঙা হৈ পৰে৷ এই গছৰ ফুলবোৰ সেউজ-বুলীয়া অথবা হালধীয়া৷ ফলৰ আকৃতি দীঘলীয়া৷^[2]

ব্যৱহাৰ

ভোমোৰাৰ ফলৰ ঔষধি গুণ আছে বুলি জনা যায়৷ আমলখি আৰু শিলিখাৰ লগত ভোমোৰাৰ ফলৰ গুৰি মিলাই ত্ৰিফলা প্ৰস্তুত কৰা হয়৷^[2]

তথ্যউৎস

ਬਹੇੜਾ (ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਾਮ: Terminalia bellirica) (Sanskrit: विभितक (ਵਿਭੀਤਕ),^[1] अक्ष (ਅਕਸ਼)^[2]) ਦਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਵਾਲਾ ਪੱਤਝੜੀ ਰੁੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਪਰੈਲ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਗੋਲ ਗੋਲ ਫਲ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।

ਗੈਲਰੀ

• ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਜਲਪਾਈਗੁੜੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਬਕਸ਼ਾ ਟਾਈਗਰ ਰਿਜ਼ਰਵ ਨੇੜੇ ਜੈਅੰਤੀ (ਪਿੰਡ) ਤੋਂ 23 ਮੀਲ ਦੂਰ ਬਹੇੜੇ ਦਾ ਤਣਾ।

• Tਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਜਲਪਾਈਗੁੜੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਬਕਸ਼ਾ ਟਾਈਗਰ ਰਿਜ਼ਰਵ ਨੇੜੇ ਜੈਅੰਤੀ (ਪਿੰਡ) ਤੋਂ 23 ਮੀਲ ਦੂਰ ਬਹੇੜੇ ਦਾ ਲਮਕਦਾ ਹੋਇਆ ਫਲ।

• ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਜਲਪਾਈਗੁੜੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਬਕਸ਼ਾ ਟਾਈਗਰ ਰਿਜ਼ਰਵ ਨੇੜੇ ਜੈਅੰਤੀ (ਪਿੰਡ) ਤੋਂ 23 ਮੀਲ ਦੂਰ ਬਹੇੜੇ ਦਾ ਗਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਫਲ।

ਹਵਾਲੇ

બહેડો {વૈજ્ઞાનિક નામ:ટર્મિનેલિયા બેલ્લીરિકા (Terminalia bellirica) ; અંગ્રેજી:bedda nuts ; સંસ્કૃત:विभीदक ; મલયાલમ:താന്നി) એ ભારતીય ઉપખંડમાંનું એક જાણીતું અને ભારતીય પરંપરાગત વૈદક શાસ્ત્ર આયુર્વેદમાં ખુબ જ મહત્વ ધરાવતું એક વૃક્ષ છે. આ વૃક્ષ કદમાં ઉંચું અને મોટું હોય છે અને તે સામન્ય રીતે ઉંચાઇ ધરાવતી ભૂમિ પર થાય છે. તેનાં પર્ણો મહુડાનાં પર્ણો જેવાં હોય છે. બહેડાંનાં ફૂલ નાનાં તેમજ ફળ જાયફળ કરતાં સહેજ મોટાં હોય છે, જેનું વજન એક તોલા સુધીનું હોય છે.

આ પણ જુઓ

• આમળાં
• હરડે
• ત્રિફળા

ચિત્રદર્શન

• with leaves being eaten by Semi-looper caterpillars from Noctuidae family

• with leaves being eaten by Semi-looper caterpillars

• with leaves being eaten by Semi-looper caterpillars

• with leaves being eaten by Semi-looper caterpillars

• Terminalia bellirica trunk at 23 Mile near Jayanti in Buxa Tiger Reserve in Jalpaiguri district of West Bengal, India.

• Terminalia bellirica hanging fruit at 23 Mile near Jayanti in Buxa Tiger Reserve in Jalpaiguri district of West Bengal, India.

• Terminalia bellirica fallen fruit at 23 Mile near Jayanti in Buxa Tiger Reserve in Jalpaiguri district of West Bengal, India.

తాండ్రచెట్టు ను తెలుగులో భూతావాసము,కర్షఫలము, తాడి, విభీతకము అని కూడా అంటారు. దీని శాస్త్రీయ నామం Terminalia bellirica. ఈ చెట్టు పొడవుగా, అందంగా స్వాభావికమైన బెండు కలిగి ఉంటుంది. ఇది సుమారు 12 నుంచి 50 మీటర్ల ఎత్తు పెరుగుతుంది. అండాకారంలో ఉన్న ఆకులు కొమ్మ చివర ఉన్న పూత సమస్తం అందంగా ఉంటుంది. దీని ఆకులు 8 నుంచి 20 సెంటీ మీటర్ల పొడవు, 7 నుంచి 15 సెంటీ మీటర్ల వెడల్పు ఉంటాయి.

గ్యాలరీ

• with leaves being eaten by Semi-looper caterpillars from Noctuidae family

• with leaves being eaten by Semi-looper caterpillars

• with leaves being eaten by Semi-looper caterpillars

• with leaves being eaten by Semi-looper caterpillars

• Terminalia bellirica trunk at 23 Mile near Jayanti in Buxa Tiger Reserve in Jalpaiguri district of West Bengal, India.

• Terminalia bellirica hanging fruit at 23 Mile near Jayanti in Buxa Tiger Reserve in Jalpaiguri district of West Bengal, India.

• Terminalia bellirica fallen fruit at 23 Mile near Jayanti in Buxa Tiger Reserve in Jalpaiguri district of West Bengal, India.

သစ်ဆိမ့်ပင်

သစ်ဆိမ့်ပင်သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ သီဟိုကျွန်းနှင့် မလ္လာယုကျွန်းဆွယ်တို၏ စိုစွတ်သော မြေနိမ့်ဒေသများ၌ မူလပေါက်ရောက်သော အပင်မျိုးဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြေညီသစ်တောနှင့် တောင်ကုန်းသစ်တောများ၌ ပေါက်ရောက်၍ အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် သီဟိုဠ်ကျွန်းတို့တွင် ပေ ၃ဝဝဝ အောက် ဒေသများရှိ သစ်တောများ၌ တွေ့ရလေသည်။ ယင်းသည် ကွန်ဗရီတေစီအီး မျိုးရင်းဝင်ဖြစ်၌ ဗာဒမ်ရိုင်းပင်နှင့် မျိုးတူဖြစ်သည်။ ရုက္ခဗေဒ အမည်အားဖြင့် တာမီလာနီယား ဗယ်လာရီကားဟု ခေါ်လေသည်။

နွေရာသီတွင် အရွက်ကြွေသော အပင်ကြီးမျိုးဖြစ်၍ ပေ ၆ဝ မှ ပေ ရဝ အထိ မြင့်မားနိုင်ပြီးလျှင် လုံးပတ် ခြောက်ပေမှ ခုနစ်ပေအထိ ရှိလေသည်။ ပင်စည်သည် ဖြောင့်မတ်မြင့်မားပြီးလျှင် အကိုင်းအခက်များသည် ဘေးသို့ ပြန့်ကားလျှက် ထွက်ကြရာ အပင်အနေအထား ခန့်ညားလှပေသည်။ ထိုကြောင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံအချို့အရပ်ဒေသ များ၌ လမ်းဘေးတွင် သစ်ဆိမ့်ပင်များကို စိုက်ပျိုးထာလေသည်။

သစ်စိမ့်ပင်တို့၌ ကျားကန်မြစ်များရှိသည်ကို တစ်ခါတစ်ရံတွေ့ရသည်။ အခေါက်သည် ထူ၍ ကြွစ်ဆတ်ဆတ် ဖြစ်ပြီးလျှင် မွဲခြောက်ခြောက် အရောင်ရှိသည်။ အရွက်နုများတွင် သံချေးရောင်အမွှေးများ ဖုံးလွှမ်းနေတတ်သည်။ အရွက်ရင့်များသည် ထူပြီးလျှင် အပေါ်ပိုင်းကားသည်။ ရှည်လျားသော ရွက်ည|ာ တံရှိ၍ အရွက်နှင့်အည|ာ ဆက်သောနေရာတွင် မှည့်ကလေးနှစ်ခုကို ရံဖန်ရံခါ တွေ့ရသည်။ အပွင့် များသည် သေးငယ်၍ ဝါမွဲမွဲအရောင်ရှိသည်။ အသီးသည် မွဲခြောက်ခြောက် ကတ္တီပါမွှေးများဖြင့် ဖုံးလွှမ်းနေသော အတွင်းခွံမာသီးမျိုး ဖြစ်၍ တစ်လက်မခန့်ရှည်ပြီးလျှင် ထိပ်လုံး၍ အရင်းသွယ်သော ဥရင်းသွယ် ပုံသဏ္ဌာန် ရှိလေသည်။ သစ်ဆိမ့်သီး၌ အသားများလေသည်။

အိန္ဒိယနိုင်ငံ၌ အသီးစိမ်းများကို သိုး၊ ဆိတ်၊ ကျွဲ၊ နွားနှင့် မျောက်များ စားကြသည်။ အသီး ခြောက်များကို ဆိုးဆေးများ၌ အသုံးပြုရန် အိန္ဒိယနိုင်ငံမှ နိုင်ငံခြားသို့ တင်ပို့ရသည်။ သို့သော် အမျိုး အစား ညံ့ဖျင်းသော ဆိုးဆေးများ၌သာ အသုံးပြုကြရလေသည်။ ထိုအသီးခြောက်များသည် ဆေးဖက်လည်းဝင်သည်။ အသီးတွင်းမှ အစေ့ဆန်စားကြရသော်လည်း များများစားလျှင် မူးဝေတတ်သည်ဟု ဆိုသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် သစ်ဆိမ့်သီးကို လှော်၍သော်၎င်း၊ ပြုတ်၍သော်၎င်း စားသုံးကြလေသည်။

မြန်မာဆေးကျမ်းများ အလိုမှာ သစ်ဆိမ့်သီးသည် အသံကိုပျက်စေတတ်၏။ ပူသဖြင့် လူကို ခြောက်သွေ့စေတတ် ၏။ ဖန်၏။ သုက်နာ၊ ပိုးနာတို့ကို နိုင်၏။ မျက်စိနှင့်လည်း သင့်၏။ သလိပ်နာ၊ သည်းခြေနာများကိုလည်း ပယ်နိုင်၏ဟု ဆိုလေသည်။ အိန္ဒိယဆေးကျမ်းများ အရ သစ်ဆိမ့်သီးသည် ချောင်းဆိုးရောဂါ၊ အသံဝင်ရောဂါ၊ မျက်စိ ရောဂါများနှင့် ကင်းကိုက်ခြင်းအတွက် ဆေးဖက်ဝင်သည်။ ချောင်းဆိုခြင်း၊ အသံဝင်ခြင်း၊ လည်ချောင်း နာခြင်း၊ အသက်ရှူကျပ်ခြင်း ဖြစ်ပါက သစ်ဆိမ့်သီးအတွင်းသားကို ဆား၊ ငရုတ်ကောင်းတို့နှင့် ရော၍ တေပြီး စားသုံးရသည်။သို့မဟုတ် နို့ရက်တက်ရည်နှင့် ရော၍ လျက်ပေးရသည်ဟု ဆိုလေသည်။ အသီးမှည့်ခြောက်ကို ချုပ်ဆေး၊ အားတိုးဆေးနှင့် ဝမ်းနှုတ်ဆေးတို့၌ အသုံးပြုနိုင်လေသည်။

သစ်ဆိမ့်သားသည် ဝါမွဲမွဲအရောင်ရှိ၍ အနှစ်မပါသော အသားမျိုးဖြစ်သဖြင့် တန်ဖိုးမရှိလှချေ။ လေသလပ်ထား၍ အသားသေပြီးသော သစ်ဆိမ့်သား ကုဗတစ်ပေသည် ပေါင် ၄ဝ အချိန်စီးလေသည်။ ခွဲဖြတ်စိတ်ဖြာရန် လွယ်ကူသော်လည်း အသားသည် ပျဉ်းမာသဖြင့် ရွေပေါ်ထိုး၍ မညီညာနိုင်ပေ။ ရေအောက်တွင်ထား၍ အသုံးပြုမှသာလျှင် တာရှည်ခံသဖြင့် ရေတွင်းများ၌ အတွင်းပေါင်ခတ်ရန်၊ ရေ လွှဲတံခါးပေါက်များ ပြုလုပ်ရန် အသုံးပြုကြသည်။ စူး၊ ဆောက်၊ ပုဆိန် အစရှိသော လက်သမား ကရိယာတို့၏ လက်ကိုင်ရိုးများကို သစ်ဆိမ့်သားဖြင့် ပြုလုပ်ကြသည်။ ခင်းပျဉ်အကြမ်းစား၊ ကုန်သေတ္တာ၊ ဘောက်တူ၊ လှည်းနှင့် ရေစည်များကိုလည်း သစ်ဆိမ့်သားဖြင့် ပြုလပ်ကြလေသည်၊ သစ်ဆိမ့်သား မီးသွေးသည် ပန်းပဲဖို၊ ပန်းတိမ်ဖိုများတွင် အသုံးပြုသင့်သော မီးသွေးမျိုး ဖြစ်သည်။^[၁]

Bastard myrobalan (သစ်ဆိမ့်ပင်)

• Botany Term : Terminalia belerica Roxb
• Species/Family : Combretaceae

ပုံသဏ္ဌာန် : အပင် -ပင်စောက် ပင်ကြီး မျိုး ဖြစ်သည်။ ပင်စည် အလွန်ဖြောင့် မတ်ပြီး ၆၀-၇၀ ပေထိမြင့် သည်။ အပွေး အညိုနုရောင် ရှိ၍ ချောသည်။ ဗာဒံပင် ကဲ့သို့ ကိုင်းဖြာထွက် ပြီး အပင်မှ ထနောင်း ကဲ့သို့ အစေးများ ထွက်သည်။ အညွန့်များ သည် သံချေး ရောင် အမွေးများ ဖြင့် ဖုံးအုပ် လျက်ရှိ၏ ။ အရွက် - ကိုင်းထိပ်ဘက်၌ စုပြုံ၍ ရွက်လွှဲ ထွက်၏ ။အလျား ၃-၈ လက်မ ထိရှည်သည်။ ရွက်ထိပ် အနည်းငယ် ချွန်ပြီး ရွက်ရင်းသွယ် သည်။ များသော အားဖြင့် အရွက်အပေါ် ပိုင်း တစ်ဝက် ကျယ် ၏ ။ ရွက်ညှာ ၂ လက်မ ထိ ရှည်သည်။ အပွင့် - မန်ကျည်း ပွင့်နှင့် တူသည်။ သေးငယ်ပြီး အဖြူရောင် ရှိသည်။တပို့တွဲ ၊ တပေါင်းလတွင် ပွင့်၏ ။အနံ့ဆိုး ဝါးသည်။ အသီး - လုံးဝိုင်းသည်။ အချင်း ၁ လက်မမျှ ရှိ၏။ အသား ထူသည်။ မွဲပြာရောင် ကတ္တီပါ မွေးများ ဖြင့် ဖုံးလွှမ်း နေသည်။ အသီး တွင်း၌ ဗာဒံ ကဲ့သို့ အဆံ ရှိ၏ ။ တန်ဆောင်မုန်း၊ နတ်တော် လတွင် အသီး ရင့်မှည့်သည်။ အသုံးပြုနိုင်သည့် အစိတ်အပိုင်းများ : အပွင့် ၊ အခေါက် ၊ အသီး ၊ အဆံ။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့နိုင်သောနေရာများ : နေရာဒေသ အနှံ့အပြား ၌ တွေ့ရသည်။သဘာ၀ ပေါက်ပင် ဖြစ်သည်။ အသုံးဝင်ပုံ : အာနိသင် - မြန်မာ ဆေးကျမ်းများ အလိုအရ သစ်ဆိမ့်သည် ခါး ၏ ၊ စပ်၏ ၊ ဖန်၏ ၊ ဝမ်းသက်၏ ၊မျက်စိကို အကျိုးပြု၏ ၊ ဆံပင် ကို တိုးပွား သန်မာစေ၏ ၊ အသံပျက်ခြင်း ၊ သွေးဖောက်ပြန် ခြင်း၊ လည်ချောင်းနာ ၊ မျက်စိရောဂါ ၊ ချောင်းဆိုး ရောဂါ ၊ နှလုံးရောဂါ တို့ကို ကင်းေ၀းစေ ၏ ၊ လွန်စွာ စားလျှင် မူးယစ်အော့အန် တတ်၏။

အသုံးပြုပုံ- အပွင့် ၁။ သစ်ဆိမ့်ပွင့်ကို ပြုတ်သောက်ပါက သရက်ရွက် ကြီးသော ရောဂါ ၊ ၀မး်သွားလွန်ခြင်း ၊ ရင်ဘတ်နာ ခြင်း ၊ သလိပ်ပူထခြင်းများ ပျောက်၏ ။ အခေါက် ၁။ သစ်ဆိမ့်ခေါက် ကို သွေးလိမ်းသော် ခရုသင်း ပျောက်၏ ။ သွေးသောက် သော် သွေး အားနည်း ရောဂါ ပျောက်၏ ။ ၂။ အမြစ်ခေါက် ကို ပြုတ်၍ ငုံပေးသော် သွားနာ၊ သွားကိုက် ၊ သွားဖုံးရောင် ခြင်း ပျောက်၏။ အသီး ၁။ သစ်ဆိမ့်သီး ကို သွေး၍ မျက်စိကို ကွင်းပေးသော် မျက်စိနာ ပျောက်၏ ။ ၂။ သစ်ဆိမ့်သီးးခွံ ကိုသွေး၍ ပျားရည် နှင့် လျက်သော် ပန်းနာ ၊ ရင်ကျပ် ၊ ချောင်းဆိုး ပျောက်၏။ ၃။သစ်ဆိမ့်သီးမှုန့် နှင့် ကြံသကာ ဆတူရော၍ နေ့စဉ် သုံးဆောင် သော် ပန်းသေရောဂါ ပျောက်၏ ။ ၄။ သစ်ဆိမ်သီး ကို အားတိုးဆေး အဖြစ်လည်းကောင်း ၊ လိပ်ခေါင်း ၊ ဖျဉ်းစွဲ နာ ၊ နူနာ ၊ ဝမ်းသွားခြင်း၊ လေထိုး လေအောင့် ခြင်းနှင့် ခေါင်းကိုက် ခြင်း ရောဂါများ ကုသရာ၌ လည်းကောင်း အသုံးပြု နိုင်၏။ အဆံ ၁။ သစ်ဆိမ့်ဆံ နှင့် အရက် သွေးသောက်သော် ဆီးအောင့် ခြင်းနှင့် ကျောက်တည်ခြင်း ပျောက်၏ ။ ၂။ သစ်ဆိမ့်ဆံ ကို သွေး၍ နွေးအောင် ပြုပြီး ရောင်ရမ်း သောနေရာ ထိခိုက်မိ၍ ဒဏ်ရာ ရပြီး နာကျင် ကိုက်ခဲ နေသော နေရာများတွင် လိမ်းပေးသော် ပျောက်၏။^[၂]

ကိုးကား

1. ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁၃)
2. ↑ http://arogyamonline.com/commodity/materials/?raw=10

Terminalia bellirica, known as baheda, bahera, behada, beleric or bastard myrobalan (Arabic: beliledj بليلج,^[2] borrowed from Middle Persian Balilag), Persian بلیله (Balileh),^[3] Sanskrit: Vibhītaka बिभीतक,^[4] Aksha अक्ष^[5]) is a large deciduous tree in the Combretaceae family. It is common on the plains and lower hills in South and Southeast Asia, where it is also grown as an avenue tree. The basionym is Myrobalanus bellirica Gaertn. (Fruct. Sem. Pl. 2: 90, t. 97. 1791). William Roxburgh transferred M. bellirica to Terminalia as "T. bellerica (Gaertn.) Roxb.". This spelling error is now widely used, causing confusion. The correct name is Terminalia bellirica (Gaertn.) Roxb.^[6]

Leaves and seeds

Bahera (Terminalia bellirica) fruits

The leaves are about 15 cm long and crowded toward the ends of the branches. It is considered a good fodder for cattle. Terminalia bellirica seeds have an oil content of 40%, whose fatty-acid methyl ester meets all of the major biodiesel requirements in the US (ASTM D 6751-02, ASTM PS 121-99), Germany (DIN V 51606) and European Union (EN 14214).^[7] The seeds are called bedda nuts.^[8]

Terminalia bellirica saplings

The kernels are eaten by the Lodha people of the Indian subcontinent for their mind-altering qualities.^[9]

The nuts of the tree are rounded but with five flatter sides. It seems that are used as dice in the epic poem Mahabharata and in Rigveda book 10 hymn 34. A handful of nuts would be cast on a gaming board and the players would have to call whether an odd or even number of nuts had been thrown.^[10] In the Nala, King Rituparna demonstrates his ability to count large numbers instantaneously by counting the number of nuts on an entire bough of a tree.^[11]

Medicinal use

In traditional Indian Ayurvedic medicine, Beleric is known as "Bibhitaki" (Marathi: "Behada or Bhenda") (Terminalia bellirica). Its fruit is used in the popular Indian herbal rasayana treatment triphala. In Sanskrit it is called bibhītaka बिभीतक. In India, Neemuch; a town in Malwa Region of Madhya Pradesh is a major trading centre of skinless baheda and entire fruits of T. bellirica. The fruits are widely collected in the wild in the Malwa region of Madhya Pradesh.

According to Dymock, Warden, Hooper: Pharmacographia Indica (1890):

"This tree, in Sanskrit Bibhita and Bibhitaka (fearless), is avoided by the Hindus of Northern India, who will not sit in its shade, as it is supposed to be inhabited by demons. Two varieties of T. belerica are found in India, one with nearly globular fruit, 1/2 to 3/4 inch in diameter, the other with ovate and much larger fruit. The pulp of the fruit (Beleric myrobalan) is considered by ayurvedic physicians to be astringent and laxative, and is prescribed with salt and long pepper in infections of the throat and chest. As a constituent of the triphala (three fruits), i.e., emblic, beleric and chebulic myrobalans, it is employed in a great number of diseases, and the kernel is sometimes used as an external application to inflamed parts. On account of its medicinal properties the tree bears the Sanskrit synonym of Anila-ghnaka, or "wind-killing." According to the Nighantus the kernels are narcotic."^[12]

In the Charaka Samhita, the ancient Ayurvedic text, Bibhitaki fruits are mentioned as having qualities to alleviate disease, and bestow longevity, intellectual prowess and strength. There are several "rasaayan" described in the Charaka Samhita, that use Bibhitaki.

Description of Fourth Amalaka Rasaayan, which includes Bibhitaki as one of the fruits:

By this treatment, the sages regained youthfulness and attained disease-free life of many hundred years, and endowed with the strength of physique, intellect and senses, practiced penance with utmost devotion.^[13]

Wikimedia Commons has media related to Terminalia bellirica.

Gallery

• 

  Trunk of T. bellirica

• 

  Fruit of T. bellirica

• 

  A fallen fruit

• 

  T. bellirica tree

References

Terminalia bellirica (binomen a Gulielmo Roxburgh anno 1805 statutum) est species arborum fructiferarum in Asia australi et austro-orientali necnon Australia boreali sponte crescens, eisdem fere locis et in Africa orientali culta propter fructus edules et medicinales. Fructus inter eos, qui myrobalani appellari solent, una cum Phyllanthus emblica et Terminalia chebula comprehenditur; iam apud Clusium anno 1567 myrobalanus bellerica appellatur.

Roxburgh Terminalia bellerica scripsit, fontes Latinos antiquiores secutus, sed descriptione botanica Iosephi Gaertner usus, qui binomen Myrobalanus bellirica anno 1791 rite constituerat. Ergo hodierni orthographiam T. bellirica accipiunt.

Notae

Bibliographia

Fontes antiquiores

• 1563 : Garcias ab Orta, Colóquios dos simples e drogas da Índia colloquium 37; versio Latina Clusii 1567 p. 130 "De myrobalanis"
• 1597 : John Gerard, The Herball, or generall historie of plantes. Londinii: John Norton pp. 1315-1317 "bellerica"
• 1788-1792 : Iosephus Gaertner, De fructibus et seminibus plantarum vol. 2 p. 90
• 1802 : Gulielmus Roxburgh, Plants of the Coast of Coromandel vol. 2 p. 54

Eruditio recentior

• Bhawna Dangi, Sumita Kachhwaha, S. L. Kothari, "Regeneration and Agrobacterium-mediated genetic transformation of Terminalia bellerica Roxb.: a multipurpose tree species" in In Vitro Cellular & Developmental Biology - Plant (2012)
• Bibhabasu Hazra, Rhitajit Sarkar, Santanu Biswas, Nripendranath Mandal, "Comparative study of the antioxidant and reactiveoxygen species scavenging properties in the extracts of the fruits of Terminalia chebula, Terminalia belerica and Emblica officinalis" in BMC Complementary and Alternative Medicine vol. 10 (2010) no. 20
• Girija Nagendraswamy et al., "Extraction and Evaluation of Antimicrobial and Antiviral Efficacy of Terminalia bellirica Fruits" in Indo American Journal of Pharmaceutical Research (2013)
• Maryam Sarwat, Sandip Das, Prem S. Srivastava, "Estimation of genetic diversity and evaluation of relatedness through molecular markers among medicinally important trees: Terminalia arjuna, T. chebula and T. bellerica" in Molecular Biology Reports (2011?)
• D. K. Tian et al., "Investigation on Phenology and Phenotypic Diversity of Terminalia bellirica (Gaertn.) Roxb. Provenances from China and other Asian countries" in Acta horticulturae vol. 977 (2013) pp. 287-298

Nexus externi

Vicimedia Communia plura habent quae ad Terminalia bellirica spectant.

Kali är det indiska namnet på trädet Terminalia bellirica från sydöstra Asien. Där växer det på torra slätter och låga kullar. Ur frukterna får garvämnen som används i läderindustrin. Tidigare har frukterna används till att tillverka tärningar. Det används ibland som park- och alléträd i stadsmiljö.

Bildar ett stort lövfällande träd, till 50 m högt och med en diameter i brösthöjd på 2–3 meter. Barken är blåaktig eller askgrå, men många längsgående gula sprickor. Blad spiralställda eller kransställda i skottens spetsar, de brett elliptiska till smal äggrunda, 4–20 cm långa och 2–11 cm breda. Blommorna sitter i 3–15 cm långa ax som kommer från bladvecken och blir 6–7 mm i diameter. De är gulaktiga, kronblad saknas. Fruken är ett femkantigt bär.

Synonymer

• Myrobalanus bellirica Gaertn.
• Terminalia bellirica var. laurinoides (Teijsm. & Binnend. ex Miq.) Clarke
• Terminalia laurinoides Teijsm. & Binnend. ex Miq.
• Terminalia punctata Roth

Denna växtartikel saknar väsentlig information. Du kan hjälpa till genom att tillföra sådan.

Bàng hôi hay bàng mốc, choại, nhứt, mung trằng, bông dêu (danh pháp: Terminalia bellirica) là một loài thực vật có hoa trong họ Trâm bầu. Loài này được (Gaertn.) Roxb. mô tả khoa học đầu tiên năm 1805.^[1]

Chú thích

Hình ảnh

• Bàng hôi ở quận Jalpaiguri, bang Tây Bengal, Ấn Độ.

• Quả bàng hôi ở quận Jalpaiguri, bang Tây Bengal, Ấn Độ.

• Quả bàng hôi ở quận Jalpaiguri, bang Tây Bengal, Ấn Độ.

Liên kết ngoài

• Phương tiện liên quan tới Terminalia bellirica tại Wikimedia Commons
• Dữ liệu liên quan tới Terminalia bellirica tại Wikispecies
• Vườn thực vật hoàng gia Kew; Đại học Harvard; Australian Plant Name Index (biên tập). “Terminalia bellirica”. International Plant Names Index. Truy cập ngày 6 tháng 8 năm 2013.

Bài viết về họ Trâm bầu này vẫn còn sơ khai. Bạn có thể giúp Wikipedia bằng cách mở rộng nội dung để bài được hoàn chỉnh hơn.

• x
• t
• s

毗黎勒（学名：Terminalia bellirica）为使君子科诃子属的植物。分布于缅甸、越南、泰国、老挝、印度、柬埔寨、马来西亚、印度尼西亚以及中国大陆的云南等地，生长于海拔540米至1,350米的地区，多生在为沟谷或低丘季节性雨林的上层树种之一，目前尚未由人工引种栽培。^[1]

参考文献