A ensalada (Lactuca sativa (Linnaeus, 1758)) ye una planta anyal d'a familia d'as asteracias que se cautiva ta l'alimentación, mas que mas por a suya versatilidat como parte d'os apanyizos.
A planta tiene una vena pivotant y creix como una roseta de fuellas superficials, de bells 25 centimetros de lonchitut cadaguna, de color verde intensa, que de regular son o que se consume.
O troncho gosa estar curto, de sección celindrica, y ye d'a on creix a inflorescencia en a epoca d'a florada. As flors son amariellas y amaneixen en capitols. A simient disposa d'un vilano, que les sirve ta dispersar-se con l'aire.
O fitonimo «ensalada» regular que por tot Aragón se gosa referir a ista planta, y ye una parola que tamién ha pasau a o castellano d'Aragón, por o fuerte substrato de a luenga aragonesa que tiene, con ixe sentiu. Por contra de como se fa en castellano estándar, luenga en a que a parola se gosa referir concretament a l'apanyizo, en a mayoría de parlas d'Aragón, tanto castellanas como aragonesas y dica catalanas, o termin «ensalada» s'aplica a la planta.
O naturalista y lexicografo Rafel Vidaller a documenta con iste nombre en puestos tan dispersos por a cheografía aragonesa como Fonz, Seira, Biarche, Chistén, Balbastro, Sos d'o Rei Catolico u Gallocanta.[1]
En aragonés medieval se documenta lo fitonimo leituga:
A ensalada (Lactuca sativa (Linnaeus, 1758)) ye una planta anyal d'a familia d'as asteracias que se cautiva ta l'alimentación, mas que mas por a suya versatilidat como parte d'os apanyizos.